Leyes acerca de los esclavos
1 También le ordenó Dios a Moisés darles a los israelitas las siguientes leyes:

2 «Cuando compren un esclavo israelita, solo podrán obligarlo a trabajar durante seis años. El séptimo año, el esclavo quedará libre sin que tenga que dar nada a cambio.
3 »Si cuando fue comprado venía solo, se irá solo; si venía con esposa, se marchará con ella.
4 »Si el esclavo recibió esposa y tuvo hijos con ella, tendrá que irse solo, pues la esposa y los hijos le pertenecen al dueño del esclavo.
5 »Si el esclavo dice con toda sinceridad: “Yo no quiero ser libre, pues amo a mi esposa, a mis hijos y a mi dueño”; 6 deberán llevarlo al santuario, y allí le perforarán la oreja. Con esa marca se sabrá que el esclavo es de su dueño para siempre.
7 »Si alguien vende a su hija como esclava, debe tener en cuenta que ella no saldrá libre como los esclavos varones.
8 »Si el que la compra no la quiere como esposa, porque no le gusta, deberá permitir que alguien de su propio pueblo pague por su libertad, pero no podrá vendérsela a ningún extranjero.
9 »Si el que la compró quiere que ella se case con su hijo, deberá tratarla como a una hija.
10 »Si el que la compró se casa con ella, y luego se casa con otra, no podrá quitarle a la que fue esclava sus derechos de esposa, ni podrá darle menos comida o ropa. 11 Si le quita estas tres cosas, ella quedará libre sin tener que pagar nada por su libertad.
Delitos castigados con la muerte
12 »Quien mate a golpes a otra persona, será condenado a muerte.
13 »Si mató al otro sin querer, y yo había dispuesto que de todos modos muriera, entonces el que lo mató podrá huir y esconderse en el lugar que voy a indicarte.
14 »Quien mate a otra persona con toda intención, será condenado a muerte, aunque busque protección en mi altar.
15 »Quien golpee a su padre o a su madre, será condenado a muerte.
16 »A quien haya secuestrado y vendido a otra persona, o aún la tenga en su poder, se le condenará a muerte.
17 »Quien insulte a su padre o a su madre, será condenado a muerte.
Leyes contra golpes y heridas
18 »Si dos hombres se pelean, y uno de ellos hiere al otro con una piedra o con el puño, y lo deja tan herido que deba quedarse en cama, 19 el que hirió será inocente únicamente si el herido logra levantarse y caminar con ayuda de un bastón. Sin embargo, tendrá que pagarle al herido su curación y el tiempo que tardó en recuperarse.
20 »Si alguien golpea con un palo a su esclavo o esclava, y él o ella mueren en ese momento, deberá ser castigado por su crimen. 21 Pero si el esclavo o la esclava mueren uno o dos días después, el dueño no será castigado, pues los esclavos eran de su propiedad.
22 »Si varios hombres se pelean entre sí, y en su lucha golpean a una mujer embarazada, se hará lo siguiente: Si a la mujer no le pasa nada, pero muere el niño que llevaba en su vientre, el que resulte culpable deberá pagarle al esposo de la mujer lo que él pida, siempre y cuando los jueces consideren que lo que pide es justo. 23 Pero si a ella le pasa algo, se castigará al culpable haciéndole el mismo daño que le hizo a la mujer. Es decir, si mata a la mujer, será condenado a muerte; 24 si le saca un ojo, también a él se le sacará un ojo; si le rompe un diente, se le romperá uno suyo. En cada caso se cobrará mano por mano, pie por pie, 25 quemadura por quemadura, herida por herida, golpe por golpe.
26-27 »Si alguien hiere en un ojo a su esclavo o esclava, y hace que pierda el ojo, tendrá que dejarlo en libertad. La misma ley se aplicará en caso de que le rompa un diente.
Leyes acerca de los accidentes
28 »Si un buey mata a alguien, se matará al buey a pedradas, y su carne no deberá comerse. El dueño del buey no será culpable de nada.
29 »Si el dueño sabía que el buey tenía la costumbre de atacar a la gente, y no lo encerró, será culpable de la muerte de la persona o personas que mate el buey. En ese caso, se matará a pedradas al buey y al dueño. 30 Sin embargo, el dueño podrá salvar su vida pagando una multa. 31 La misma ley se aplicará en caso de que el buey ataque al hijo o a la hija de alguien.
32 »Si el buey ataca al esclavo o a la esclava de alguien, el dueño del buey deberá pagarle al dueño del esclavo o esclava treinta monedas de plata. Además, se matará al buey a pedradas.
33 »Si un hombre destapa un pozo, o hace un pozo y no lo tapa, y en el pozo se cae un buey o un burro, 34 el que abrió el pozo deberá pagar al dueño el valor del animal, pero podrá quedarse con el animal muerto.
35 »Cuando el buey de alguien mate al buey de otra persona, se venderá el buey que quedó vivo, y el dinero se lo repartirán los dos dueños por partes iguales. También se repartirán por partes iguales la carne del buey muerto. 36 Pero si todos sabían que ese buey tenía la costumbre de atacar, y su dueño no lo encerró, tendrá que darle a la otra persona un buey vivo, aunque podrá quedarse con el buey muerto.
Singanamaclha apquillhenacpo apquilmomap
(Dt 15.12-18)
1 Eycaso siyanamaclha, yoyam elyiplovcasojo apnaymacoc — nic nat aptomjac Dios Apyimtalhnamo.
2 Apquiltingyac sat ancoc quellhip metnaja aptemolhama malha apmomap acma acyanmongam. Etnajam sat mataa 6 años malha apmomap. Vocmec sat ancoc 7 años, comascoc sat aptimem apmomap, etyisam sat apanco. 3 Apvaac nat ancoc mepqui aptava, eyamyiclhac sat mepqui aptava. Acma aptava ilhnic nat apmomap, eyantemiclha sat aptava. 4 Apvitac sat ancoc macmescama quilvana, ayinyema apvisqui (patrón) apmescama. Intiyacmec nat ancoc ayitquic, copvanquejec eyantemiclha aptava najan ayitquic. Cotnejic sat altimesaycam mocjam apvisqui (patrón). 5 Aptomjac sat ancoc ingyanic: Aptasi nac visqui ajac. Moyinyovejec coo sicmomalhca. Oyipitcojoc sat sicmolhama siyasicjayo — sat etnejic. 6 Colhic sat acyantamaclha napato Dios Apyimtalhnamo. Etnimsacpoc sat coning tingma apatong, nicja yamit poste. Colhic sat acyancalhcata apaycoc lajac. Acvisay asoc monquinatquiscama aptimesaycam cotmongvoycamlha nelha.
7 Apyinyovquic sat ancoc apquitca quilvana ayitcoc acma acyanmongam. Copvanquejec sat mataa coyamyiclha quilvana. 8 Am sat ancoc colcac apvalhoc apvisqui (patrón) etnejic aptava quilvana ayitcoc. Coyinyovalhquejec sat maa. Memejec sat poc apvisqui metnaja aptemolhama. Apvitac sat ancoc acyanmongam ayinyema inyap, colhic sat acyamyeclho quilvana ayitcoc. 9 Apquilyimjapcasquic sat ancoc apquitca etnejic aptapa as quilvana ayitcoc. Colhojoc sat apvisqui (patrón) apquitca. 10 Aptimec sat ancoc aptava as quilvana ayitcoc apvisqui. Acyiplomo apmayclha mocjam moc quilvana, malha anit apnatamcaa. Covenalhquejec sat aptava amamyi. Coytic sat actom, najan apava, najan acyitnamolhama atava. 11 Innec sat ancoc acvená aptava amamyi, cotajiclhac sat mepqui apyamasma acyanmongam inyap.
Actemaclha apquilinmelhaycam
12 Incaymalhquic ematong enlhit aptomjac apcajem poc. 13 Am alhta ancoc conyemac aplom enlhit, apvita apmatnam, malha ayinyema Dios Apyimtalhnamo. Apvanquic ingyinyejic as enlhit. Emyovacpoc sat napato Dios Apyimtalhnamo. 14 Incaymalhquic ematong enlhit aptomja apcajem poc naysicsa aplom. Copvanquejec emyovacpoc napato Dios Apyimtalhnamo.
15 Incaymalhquic ematong enlhit, aptomja apcajem apyap najan inquin (apyimsascama). 16 Incaymalhquic ematong enlhit, aptomja appatjitma poc, yoyam eyinyoc acyanmongam solyayem. Innoc moc: yicpintama apyamasma acyanmongam, najan natamin apyamasma acyanmongam solyayem. 17 Incaymalhquic ematong enlhit, aptomja aplom apquinmelhaycam apyap najan inquin.
Actemaclha ningyimsascama poc
18 Apquilnapacpec sat ancoc apcanit, apyimsascama poc ayinyema mataymong (yamit) najan apyimsascama apmic (acyayem). 19 Mematnejec sat apsilhnanomap apanco, apvita inlhojo aptamalviyam poc. Incaymalhquic eyinyoc acyanmongam (panatem) mactamilquisquiyam. Najan acyanmongam comopvan aptamjaycam.
20 Apmatnec sat ancoc enlhit apmomap najan quilvana acmomalhca. Ayinyema apyimsascama yamit. Apquitsepquic sat ancoc, colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apanco (apsilhnanomap apanco). 21 Am sat ancoc ingyitsepac, apvoyam tap anit acnim. Colhejec sat acyanmongseclho aptemaclha apanco. Malha aptoscama aptomjac.
22 Apquilnapacpec sat ancoc apcanit, apyimsascama quilvana inlovso. Yiplovcoc actiyam ayitca alhnancoc, apcanyacpec eyinyoc acyanmongam apyimsascama quilvana, acno apcanama atava. Najan acno apcanama enlhit apquilyicpilquemo. 23 Apyimsasquic sat ancoc quilvana yoyam cotsapoc, colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apanco. 24 Apyimsasquic sat ancoc atic quilvana, colhojoc sat acyanmongayclha. Apyimsasquic sat ancoc amaoc quilvana, colhojoc sat acyanmongayclha. Apyimsasquic sat ancoc amic, najan amnic colhojoc sat acyanmongayclha. 25 Invitalhquic sat ancoc acmeta ayimpejic, colhojoc sat acyanmongayclha. Invitalhquic sat ancoc actiyapma ema, colhojoc sat acyanmongayclha. Invitalhquic sat ancoc apquilyicpilhquitma, colhojoc sat acyanmongayclha.
26 Apyimsasquic sat ancoc apcatic apmomap najan quilvana acmomalha. Colhic sat ayapajasa (etajiclha), ayinyema aptovascama apvisqui (patrón). 27 Apyimsasquic sat ancoc apmaoc apmomap najan quilvana acmomalhca. Colhic sat ayapajasa (etajiclha), ayinyema aptovascama apvisqui (patrón).
Actemaclha ninlingaycamco acyimtalhnama
28 Inlovquic sat ancoc vayqui (buey) actamjaycam, acyiplha inquipetic enlhit. Acyimsasa inlhojo quilvana, yoyam cotsapoc. Incaymalhquic comatong vayqui. Mongvanquejec ontoc apitic. Mepqui apsilhnanomap (avtip) aptomja aptoscama. 29 Apyasamcoc sat ancoc enlhit actemaclha aclom vayqui. Najan apquillhanma apnaymacoc actemaclha aclom, yoyam etjetic aptoscama. Apmatnec sat ancoc enlhit, inlhojo laa quilvana, vayqui aclom actovascama. Comatong sat vayqui. Ematong sat najan aptomja aptoscama. 30 Apvanquic mematneje avtip. Incaymalhquic eyinyoc acyivey acyanmongam, acvamlha apcanyomap eyinyoc. Emyovacpoc sat as avtip. 31 Colhojoc sat actemaclha amyaa apmatnam apquitcoc inlhojo laa quilvana ayitcoc. 32 Inlovquic sat ancoc vayqui ayajem enlhit apmomap, inlhojo laa quilvana acmomalhca. Incaymalhquic comatong vayqui. Aptomja aptoscama vayqui eyinyoc sat acyanmongam 30 monedas de plata.
33 Yitnec sat ancoc malhic mepqui ayapma atong. Apmetmec sat ancoc. Intolhnac sat ancoc vayqui, cotyamoc congne malhic, najan maa yamelyeyjaycoc. 34 Inquitsepquic sat ancoc, incaymalhquic eyinyoc acyanmongam vayqui, najan maa acyanmongam yamelyeyjaycoc.
35 Inquilnapalhquic sat ancoc anit vayqui. Cotsapoc sat lhama. Colhic sat ayilhpansa nalhit vayqui. Coyinyovalhcac sat vayqui alhnancoc, colhic sat ayilhpansa nalhit acyanmongam. Apcanit enlhit elhcac sat nalhit acyanmongam najan moc nalhit vayqui acmatnam. 36 Apyasamcoc sat ancoc enlhit actemaclha aclom vayqui mepqui actetamalhca. Incaymalhquic emquecsic aptoscama vayqui acyanmongam acmatnam. Apvanquic emyoc vayqui ápac.