Cambiar de vida
1 Por aquel tiempo, algunos le dijeron a Jesús que Pilato, el gobernador romano, había mandado matar a varios hombres de la región de Galilea. Esto les había sucedido mientras ellos estaban en el templo ofreciendo sacrificios a Dios. 2 Jesús les dijo:

«¿Creen ustedes que esos hombres murieron porque eran más malos que los demás habitantes de Galilea? 3 ¡De ninguna manera! Y si ustedes no cambian su manera de vivir ni obedecen a Dios, de seguro morirán. 4 Acuérdense de los dieciocho que murieron cuando se les vino encima la torre que se derrumbó en Siloé. ¿Creen ustedes que eso les pasó porque eran más malos que todos los habitantes de Jerusalén? 5 ¡De ninguna manera! Y si ustedes no cambian su manera de vivir ni obedecen a Dios, también morirán.»
La higuera
6 Además, Jesús les puso este ejemplo:

«Un hombre había sembrado una higuera en su viñedo. Un día, fue a ver si el árbol tenía higos, pero no encontró ninguno. 7 Entonces le dijo al encargado del viñedo: “Tres años seguidos he venido a ver si esta higuera ya tiene higos, y nunca encuentro nada. Córtala, pues solo está ocupando terreno.” 8 El encargado le dijo: “Señor, deje usted la higuera un año más. Aflojaré la tierra a su alrededor, y le pondré abono. 9 Si el próximo año da higos, la dejará vivir; si no, puede ordenar que la corten.”»
Jesús sana a una mujer
10 Un sábado, Jesús estaba enseñando en una sinagoga. 11 Allí había una mujer que tenía dieciocho años de estar jorobada. Un espíritu malo la había dejado así, y no podía enderezarse para nada. 12 Cuando Jesús la vio, la llamó y le dijo: «¡Mujer, quedas libre de tu enfermedad!» 13 Jesús puso sus manos sobre ella, y en ese momento la mujer se enderezó y comenzó a alabar a Dios.
14 El jefe de la sinagoga se enojó mucho con Jesús, por lo que Jesús había hecho en un día de descanso obligatorio. Por eso, le dijo a la gente que estaba reunida: «La semana tiene seis días para trabajar, y uno para descansar. Ustedes deben venir para ser sanados en uno de esos seis días, pero no en sábado.»
15 Jesús contestó: «¿A quién tratan de engañar? Ustedes llevan a su buey o a su burro a beber agua el día sábado, 16 y esta mujer vale mucho más que un buey o un burro, porque es descendiente de Abraham. Si Satanás la tuvo enferma durante dieciocho años, ¿por qué no podría ser sanada en un día sábado?»
17 Cuando Jesús dijo esto, sus enemigos quedaron avergonzados. El resto de la gente, en cambio, se puso muy feliz al ver las cosas tan maravillosas que Jesús hacía.
La semilla de mostaza
(Mt 13.31-32Mc 4.30-32)
18 Jesús también les dijo:

«¿Cómo les puedo explicar qué es el reino de Dios? ¿Con qué puedo compararlo? 19 Se puede comparar con la semilla de mostaza: Cuando un hombre va y la siembra en su terreno, ella crece y se convierte en un árbol grande, tan grande que hasta los pájaros vienen y hacen nidos en sus ramas.»
La levadura
(Mt 13.33)
20 Jesús también les dijo:

«¿Con qué más puedo comparar el reino de Dios? 21 Se puede comparar con lo que sucede cuando una mujer pone un poquito de levadura en un montón de harina. ¡Ese poquito hace crecer toda la masa!»
La entrada estrecha
(Mt 7.13-14Mt 21-23)
22 Durante el viaje hacia Jerusalén, Jesús pasaba por los pueblos y aldeas y enseñaba a la gente. 23 Un día, alguien le preguntó:

—Señor, ¿serán pocos los que se van a salvar?

Jesús contestó:

24 «Traten de entrar por la entrada estrecha. Porque muchos querrán entrar al reino de Dios y no podrán. 25 Cuando Dios cierre la puerta, si ustedes están afuera ya no podrán entrar. Tocarán a la puerta y dirán: “¡Señor, ábrenos!” Pero yo les diré: “No sé quiénes sean ustedes, ni de dónde vengan.” 26 Y ustedes dirán: “Nosotros comimos y bebimos contigo; además, tú enseñaste en las calles de nuestro pueblo.” 27 Pero yo les contestaré: “¡Ya les dije que no los conozco! ¡Gente malvada, apártense de mí!”
28 »Ustedes se quedarán afuera, y llorarán y les rechinarán de terror los dientes, porque verán en el reino de Dios a sus antepasados Abraham, Isaac y Jacob, y a los profetas. 29 De todas partes del mundo vendrán a la gran cena que Dios dará en su reino. 30 Allí, los que ahora son los menos importantes, serán los más importantes. Y los que ahora son importantes, serán los menos importantes.»
Jesús y Herodes
(Mt 23.37-39)
31 En ese momento llegaron unos fariseos, y le dijeron a Jesús:

—¡Huye, porque el rey Herodes Antipas quiere matarte!

32 Jesús les dijo:

—Vayan y díganle a esa zorra que hoy y mañana estaré expulsando demonios y curando a los enfermos, y que el tercer día ya habré terminado. 33 Aunque, en verdad, hoy, mañana y pasado mañana deberé seguir mi viaje hasta llegar a Jerusalén. Después de todo, allí es donde matan a los profetas.
Jesús llora por la gente de Jerusalén
34 »¡Habitantes de Jerusalén! ¡Ustedes matan a los profetas y a los mensajeros que Dios les envía! Muchas veces quise protegerlos a ustedes, como la gallina que cuida a sus pollitos debajo de sus alas, pero ustedes no me dejaron. 35 Por eso su templo quedará abandonado. Y les aseguro que no volverán a verme, hasta que digan: “¡Bendito el Mesías que viene en el nombre de Dios!”»
Actemaclha ningyanmonquiscama moc ingvalhoc
1 Eyca as acnim apquilvactamo alhta enlhit. Apquiltimnascactamo alhta amyaa apnaclha Jesús: Enlhit co Galilea apquilmasquic alhta Dios Ingyapam asoc acticyovam. Apquilanayquic alhta Pilato eticyoc napocja enlhit co Galilea. Yejemoc alhta apquilpalhaquisa enlhit em pac apticyovam najan ema asoc acticyovam. 2 Aptomjac alhta apquilanya Jesús:
—¿Apquilanayqui ya quellhip acyiviy anco melyascalhma as enlhitaoc, melhno apnaymacoc poc enlhit? 3 Actomjac coo siyanya quellhip: Paj, apnoc poc. Am sat ancoc elyanmoncasac apquilvalhoc quellhip, colhojoc sat aptomja apnatovasomap. 4 Najan maa dieciocho enlhit alhta apcapma tingma apyananma co Siloé. Apquilitsepquic alhta. ¿Apquilanayqui ya quellhip acyiviy anco melyascalhma as enlhitaoc, melhno apnaymacoc co Jerusalén?
5 Actomjac coo siyanya quellhip: Paj, apnoc poc. Am sat ancoc elyanmoncasac apquilvalhoc quellhip, colhojoc sat aptomja apnatovasomap —alhta aptomjac.
Apyitquiscama higo yamit mepqui acyilhna
6 Apquiltimnasamcaa alhta Jesús actemaclha apyitquiscama:
—Inquinmec nic nat lhama higo yamit enlhit apquilcacjam. Yejemoc nic nat aptingyangvactamo acyilhna. Am nic nat etac. 7 Aptomjac nic nat apcanya aptomja aptamilquiscama apquilcacjam: “Quip ilanojo. Natqui años intomjac sictingyangvactamo acyilhna higo yamit. Am otaac mataa acyilhna. Iyatemen sat. Ayajemo ayimja ningilcacjam as yamit —alhta aptomjac. 8 Apcatingmavoc nic nat aptomja aptamilquiscama: “Visqui, intasic cotnamoc sat siclho año nac jay. Olcacsic sat niyava. Ongvicjecsic sat avjac asoc ayictinquiscama ninganma. 9 Coylhic sat lhaja. Am sat ancoc coyilhnac, iyatemen sat lhip” —alhta aptomjac.
Aptamilquisquiyam Jesús quilvana acjalhaycam acnim ninnayclha
10 Acnim ninnayclha alhta intomjac. Apquillhicmosquic alhta Jesús amyaa tingma apcaneyclhilha. 11 Innec alhta maa lhama quilvana. Dieciocho años alhta invocmoc acmasca ayimpejic. Somquic quilyicjamo actimesquiscama acjalhem. Am alhta covanac copeyveclha. 12 Lhama alhta apvita Jesús, apquevamcaa alhta:
—Quilvana, intamilaclhec lhiya —alhta aptomjac.
13 Yejemoc alhta apninquina apmeoc tacjalhit. Acpeyveclho alhta eyca. Incacovoc alhta Dios. 14 Yejemoc alhta aplova apquimja apmamyi apcaneyclhilha. Jesús alhta ayinyemaclha aptamilquiscacmo acnim ninnayclha. Aptomjac alhta apquilanya apnaymacoc:
—Acvamlha seis acnim mataa nintamjaycam. Apquililtamjoc sat ancoc eltamilquiscomoc quellhip, elvota sat nalhit acnim. Noelvota nasa acnim ninnayclha —alhta aptomjac.
15 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Enlhit apquilaycmascam nac quellhip. ¿Apquiljalhyovasqui ya quellhip tama apnatoscama acnim ninnayclha, yoyam elyajamsic? 16 Eyca as quilvana actomja Abraham aptavin niptamin. Satanás alpilhtetem dieciocho años. ¿Mongvanqui ya onliquisic acpilhtetomalhca acmasca ayimpejic acnim ninnayclha? —alhta aptomjac.
17 Lhama alhta apquillinga appayvam. Apquilmanca alhta eyca apquiltomja apquilinmelhaycam. Inquilpayjeclhec alhta apquilvalhoc enlhitaoc apquilvita actemaclha apmopvan aptamjaycam.
Apyitquiscama Jesús mosiyov actic
(Mt 13.31-32Mr 4.30-32)
18 Apquiltimnasamcaa alhta Jesús:
—¿Jalhco actema ongilyitquisic dios apquilnancascama? ¿So actema ningyitquiscama colhojoc sat Dios apquilnancascama? 19 Innoc inyicje actema nac mosiyov actic. Quitsic anco, innoc mostaza actic. Inquinalhquic sat ancoc actic, coctong sat. Yejemoc actomja acyiviy, malha yamit. Inpayjingvocmec actingaoc. Avanquic colyinavac nata netin actingaoc —alhta aptomjac.
Apyitquiscama Jesús quilpasmongam apquimpascaoc
(Mt 13.33)
20 Apquiltimnasamcaa alhta mocjam Jesús:
—¿So actema ningyitquiscama colhojoc sat dios apquilnancascama? 21 Innoc inyicje quilpasmongam apquimpascaoc. Inpalhacasquic sat ancoc quilvana nipyesicsa motajap, natqui acyacvom (almam amic) inlhojo. Yejemoc apquimpamco apyovoclhojo motajap macyelaquiscama —alhta aptomjac.
Atong coyoy
(Mt 7.13-14Mt 21-23)
22 Apquimpaclhec alhta mocjam. Apquillhalhmaa alhta apquiltamsoycaoc. Jerusalén alhta apmiyaclha. Apquilquitamamcaclho alhta mataa tingma yoycamlha eltamsamcoc enlhit. 23 Aptomjac alhta apcanya lhama enlhit:
—Visqui, ¿apcanito ya enlhit, yoyam elvomsacpoc tap? —alhta aptomjac.
Apcatingmavoc alhta Jesús:
24 —Elyimnac quellhip (elvascap) elantilhic atong coyoy. Actomjac coo siyanya quellhip: Aplhamoclhojo inyicje enlhit apquililtamjoc elantilhic. Colapvanquejec eyca elantilhic —alhta aptomjac.
25 Apyitcasquic alhta mocjam:
—“Aplhaticjac sat ancoc apvisqui, ingyapeclhac sat atong tingma pac. Elanvotac sat quellhip atong. Elanic sat quellhip colhic aclicsa atong: “Visqui, jingliquis atong” —sat eltimjic elanic. Ingyatingmojoc sat apvisqui: “Am olyicpilcac quellhip” —sat etnejic apvisqui. 26 Natamin elatingmojoc sat quellhip: “Ninpasmec alhta nintoycaoc lhip najan ningyinaycaoc. Tingma ingac alhta ingillhicmosac amyaa” —sat eltimjic elanic quellhip. 27 Ingyatingmojoc sat apvisqui: “Altimnasquic lha inyicje quellhip, am olyicpilcac quellhip. Elinyi sicnaclha, apquilmapsomcaa nac quellhip” —sat etnejic elanic. 28 Elyipcalhic sat maa. Aptoycaoc apmaoc sat eltimjic. Elvitac sat quellhip Abraham, Isaac, Jacobo najan aplhamoclhojo profetas apquilpasmeyquiclho Dios apquilnancascama. Quellhip eyca apquilhamap tap atong. 29 Elinyintac sat enlhit actiyapmaclha acnim, najan actalhningvamlha acnim, najan nilhqueyja najan nipiyam. Elhnam sat lhama nicja mesa Dios apquilnancascama. 30 Quip elaylhojo: Napocja enlhit apquilanma alhayi, elaniclhac sat apmamyi. Napocja enlhit apquilanma apmamyi, elaniclhac sat alhayi —alhta aptomjac.
Acvinama apvalhoc Jesús apvita enlhitaoc co Jerusalén
(Mt 23.37-39)
31 Apquilvaa alhta as acnim napocja fariseos. Apquiltomjac alhta apquilanya Jesús:
—Ingyinyi sat lhip. Ayinyemaclha Herodes apquiltamjoc ingyajic —alhta apquiltomjac.
32 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Eliltimnasquiclha sat sicpayvam Herodes apnoc maling. Eltime sat elanic: “Quip ilanojo. Alantipcasquic coo somquic quilyicjamo. Najan altamilquiscacmec acmasca apyimpeoc acnim nac jay najan secaseclha. Moc secaseclha (natqui acnim) sat openacsojoc sictamjaycam.” 33 Otyisam sat mocjam acnim nac jay, najan secaseclha sat najan moc secaseclha sat. Coo sicvisay profeta Dios aplingascama. Movanqueje ongvitsapoc as yoclhilhma. Tingma Jerusalén eyca sat ongvitsapoc acno apticyovam poc profetas Dios apquillingascama.
34 “Co Jerusalén layi, co Jerusalén layi. Innamquic apquilnapma profetas Dios apquillingascama. Apquilyicnacpec mataymong soycam amyaa, Dios apquilapajascama. Altamjoc alhta inyicje mataa ongvansiclhac quellhip co Jerusalén. Malha inyicje tataa ayansayclha ayitcoc coning alhimpancoc. Am alhta eyca colyavocmoc quellhip. 35 Elavojo quellhip. Aptamopeycaoc sat etnejic tingma apancaoc. Actomjac coo siyanya quellhip: Mejelviticlhejec sat mocjam acvaycmo acnim sicvactamo mocjam. Sat eltimjic quellhip: Apquilinyejemoc anco aptomja apquilhyam Visqui ingac apcasinancama —alhta aptomjac Jesús.