Israel volverá de Babilonia
1 El Dios de Israel declara:

«El día que vuelvan de Babilonia, yo seré el Dios de todos los israelitas, y ellos serán mi pueblo.

2 »Cuando andaban por el desierto,
yo les demostré mi gran amor.
A los que no murieron en la guerra,
los hice descansar.
3-4 Hace mucho, mucho tiempo
me aparecí ante ellos y les dije:

“Pueblo de Israel,
siempre te he amado,
siempre te he sido fiel.
Por eso nunca dejaré
de tratarte con bondad.
Volveré a reconstruirte,
y volverás a danzar alegremente,
a ritmo de panderetas.
5 En las colinas de Samaria
volverás a plantar viñedos,
y disfrutarás de las uvas.
6 Muy pronto los guardias gritarán
por las colinas de Efraín:
‘¡Vengan, vayamos a Jerusalén,
y adoremos a nuestro Dios!’”»

7 El Dios de Israel dice:

«¡Canten alegres, israelitas!
¡Ustedes son los más importantes
entre todas las naciones!
En sus alabanzas canten:
“¡Tú, Dios nuestro, nos salvaste!
¡Salvaste a los pocos israelitas
que aún quedábamos con vida!”

8 »Yo los haré volver de Babilonia;
los haré volver
de todos los rincones del mundo,
y los llevaré a su tierra.
Serán muchos los que vuelvan.
Volverán los ciegos y los cojos,
las que estén embarazadas,
y las que llevan bebés en brazos.
9 Vendrán arrepentidos,
con lágrimas en los ojos,
y yo los llevaré por un camino seguro.
Israel, yo soy tu padre,
y tú eres mi hijo mayor».

10 Dios les dice a las naciones:

«Escuchen mi mensaje.
Digan a las islas lejanas
que yo dispersé a Israel,
pero que volveré a reunirlo.
Ahora voy a cuidarlos,
como cuida el pastor a sus ovejas.
11 Rescataré a los israelitas;
los libraré del poder de ustedes,
pues son más fuertes que ellos.
12 Cuando ellos lleguen a Jerusalén
disfrutarán de mis bendiciones.
Yo les daré trigo, vino y aceite,
y también vacas y ovejas,
para que hagan fiesta.
Serán como un jardín bien regado,
y nunca más perderán su fuerza.
13 Yo les daré consuelo;
cambiaré su dolor en danza
y su tristeza en alegría.
Bailarán alegres jóvenes y viejos.
14 Los sacerdotes y mi pueblo
disfrutarán de mis bendiciones,
y tendrán más de lo que necesitan.
Les juro que así lo haré».

15 El Dios de Israel dice:

«Grandes llantos y lamentos
oyó la gente de Ramá.
Es Raquel, que llora
por la muerte de sus hijos,
y no quiere ser consolada».

16-17 Pero Dios le dice:

«Sécate las lágrimas, Raquel;
ya no sigas llorando
ni pierdas la esperanza.
Tus hijos volverán a su patria;
volverán de ese país enemigo,
y tu sufrimiento se verá recompensado.
Te juro que así será.

18 »Ya he escuchado a mi pueblo
llorar amargamente.
Los he oído reclamarme:

“Dios de Israel,
¡tú eres nuestro Dios!
Éramos como un toro salvaje,
pero tú pudiste domarnos
y ahora sabemos obedecer.
¡Acéptanos de nuevo!

19 ”Cuando jóvenes, te abandonamos;
pero ahora estamos arrepentidos.
¡Estamos tan avergonzados
que nosotros mismos nos herimos!”

20 »Pero yo les he dicho:

“Ustedes son mi pueblo preferido;
¡y los quiero más que a nadie!
Es verdad que los reprendo,
pero siempre pienso en ustedes.
¡Los amo de todo corazón!
¡Les tengo un gran cariño!

21 ”Amado pueblo de Israel,
¡regresa ya a tus ciudades!
¡Pon señales en el camino
para que puedas encontrarlo!
22 ¡Deja ya de andar perdido!
¡Deja ya de serme infiel!
Yo soy el Dios de Israel,
y he creado algo nuevo y sorprendente,
tanto que nadie podría imaginárselo”».
El sueño de Jeremías
23 En un sueño, el Dios todopoderoso me dijo:

«Cuando yo haga volver a los israelitas del país donde ahora son esclavos, los que viven en las ciudades de Judá volverán a decir:

“¡Dios te bendiga, Jerusalén!
¡Ciudad elegida por Dios!
¡Dios te bendiga, templo de Dios,
pues en ti habita la justicia!”

24 »Allí vivirán todos los que ahora viven en las ciudades de Judá, junto con los campesinos y los pastores de ovejas. 25 A los que tengan hambre les daré de comer, y a los que tengan sed les daré de beber».

26 Cuando me desperté y abrí los ojos, me di cuenta de que había tenido un sueño muy hermoso.
Responsabilidad personal
27 El Dios de Israel dice:

«Viene el día en que haré que Israel y Judá vuelvan a poblarse de gente y de animales. 28 Así como antes me dediqué a derribarlos, arrancarlos y destruirlos, ahora me dedicaré a plantarlos, reconstruirlos y ayudarlos a crecer. 29 Cuando llegue ese día, nadie volverá a decir: “Los padres la hacen, y los hijos la pagan”, 30 porque cada quien será responsable de sus propios actos. En otras palabras, cada uno de ustedes morirá por su propio pecado».
El nuevo pacto
31 El Dios de Israel dice:

«Viene el día en que haré un nuevo pacto con el pueblo de Israel y con el pueblo de Judá. 32-33 En el pasado, tomé de la mano a sus antepasados y los saqué de Egipto, y luego hice un pacto con ellos. Pero no lo cumplieron, a pesar de que yo era su Dios. Por eso, mi nuevo pacto con el pueblo de Israel será este:

»Haré que mis enseñanzas
las aprendan de memoria,
y que sean la guía de su vida.
Yo seré su Dios,
y ellos serán mi pueblo.
Les juro que así será.

34 »Ya no hará falta que unos sean maestros de otros, y que les enseñen a conocerme, porque todos me conocerán, desde el más joven hasta el más viejo. Yo les perdonaré todas sus maldades, y nunca más me acordaré de sus pecados. Les juro que así será».
El gran poder de Dios
35 El Dios todopoderoso dice:

«Yo hago que el sol alumbre de día,
y que la luna y las estrellas
alumbren de noche.
Yo hago que ruja el mar
y que se agiten las olas.
¡Yo soy el Dios de Israel!

36-37 »El día que estas leyes naturales
lleguen a faltar,
ese día el pueblo de Israel
dejará de ser mi nación preferida.
El día que alguien pueda
medir la altura del cielo
o explorar lo profundo de la tierra,
ese día yo rechazaré a mi pueblo
por todo el mal que ha hecho.
¡Pero eso nunca sucederá!
¡Les doy mi palabra!»
Jerusalén será reconstruida
38 El Dios de Israel dice:

«Viene el día en que Jerusalén, mi ciudad, será reconstruida desde la torre de Hananel hasta el portón de la Esquina, 39 y de allí hasta la colina de Gareb y el barrio de Goá. 40 Y serán dedicados a mí el valle donde se arrojan los cadáveres y las cenizas, y también los campos que llegan hasta el arroyo de Cedrón y hasta la entrada de los Caballos, en la esquina del este. ¡Nunca más la ciudad de Jerusalén volverá a ser arrancada ni destruida!»
Apquiltajayclha mocjam apquilaoclha
1 Eycaso amyaa ayinyema Dios Visqui ingac: Otnejic sat Dios Visqui apancaoc apquilmolhama Israel, otnejic sat enlhit ajancaoc — alhta aptomjac Dios.

2 Aptomjac mocjam Visqui ingac: Ongvasicjiclhojoc sat mocjam enlhit ajancaoc. Ongvansiclhac sat payjoc yoclhilhma actamopeycaoc mepqui alhta apticyovam. Eltajiclhac sat mocjam israelitas, yoyam elhnam sat mataa — alhta aptomjac.
3 Ayinyictac coo mocjay — alhta aptomjac. Ayasicjavoc mataa quellhip cotningvoyam nelha, mepqui silvatescama aclhamoclhojo acnim.
4 Quellhip israelitas, elaniclhac sat mocjam quellhip. Quellhip elmoc sat mocjam panderetas, elitsovacsojoc sat mocjam naysicsa fiesta apancaoc.
5 Elquiniclhac sat mocjam ayimjaclha uva netin inquilhe Samaria. Eltovamcoc sat mataa acyilhna.
6 Covac sat acnim, yoyam colngalhcac apquilpayvam centinelas apquiltamilquiscama tingma netin inquilhe Efraín: ¡Noc, ongmiyaclhac sat Jerusalén, apnaclha Dios Visqui ingac! — sat eltimjic — alhta aptomjac Visqui ingac.

7 Aptomjac mocjam Visqui ingac: ¡Elitsovacsojo quellhip, elminaycmas sat mocjam! Jacob aptovana niptamin apquillhenacpoc, apquiltomja apquilimja apmamyi nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco. Ellingas sat apquilminaycmascama: ¡Apquilvomquiscama tap Visqui ingac! Apquilmiyovacpec alhta apquilaymomap co Israel — eltime sat apquillingascama.
8 Otajicsojoc sat mocjam apquilmomap mocjay nilhqueyja, ongvansiclhac sat apyovoclhojo lhalhma anco. Apquillhalhmaa sat mepqui apataoc najan apquilyateyaycam. ¡Allhalhmaa sat quilvanaa inlovsavo najan altimquiscama ayitca, elvotac sat enlhit appintalhnama!
9 Elvotac sat acyiplomo apquililmalhnancama, najan naysicsa apquilvinama. Onaliclhac sat amay acpeyvomo, elvitac sat acyitnamaclha yingmin actamila. Coo sicvisay apquilyap israelitas, apquilyitsomacpo sictamongvoyam Efraín, aptomja aptiyam apmamyi — alhta aptomjac.

10 Quellhip enlhitaoc lhalhma anco, elaylhojo Visqui ingac appayvam. Ellingas sat amyaa acvaycmo nicja yingmin acvanyam: Coo alhta siyilhpanquiscama israelitas. Ongvansiclhac sat mocjam, oltamilsic sat enlhit ajancaoc, apno enlhit aptamilquiscama apnatoscama nipquesic.
11 Coo sictomja sicvomquiscama tap Jacob aptovana niptamin, nipyesicsa enlhitaoc apquilyimnatem najan apquilmopvan.

12 Elvotac sat naysicsa apquilminaycmascama najan apquilitsovascama tingma Jerusalén. Ellhovamcoc sat cotlaycaoc asoc: trigo apactic, najan uva ayingmenic, najan aceite, najan apnatoscama nipquesic najan vayqui. Apquilyitsomacpo ayimjaclha ninganma actamila. Eltimjic sat apquilyimnatem cotningvoyam nelha.
13 Colitsovacsojoc sat quilvanaa ayitcoc naysicsa aljalhyincayam, najan maa apquilyimnanic, najan apquilvanyam. Oltamilquiscomoc sat apquilvalhoc, comascoc sat acmayovsa apquilvalhoc. Avanjec sat cotnejic acpayjayclha apquilvalhoc am colhno siclho acmayovsa apquilvalhoc.
14 Olmecsic sat nintom actamila anco, eltovamcoc sat sacerdotes. Olmecsic sat enlhit ajancaoc asoc altamila, acvaycmo ayastingam. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui apancaoc — alhta aptomjac.

15 Aptomjac mocjam Visqui ingac: Inlingalhquic acyinamam olhma tingma Ramá. Avanjec acyapcalhomalhca najan alinlhayam. Invinec Raquél ayinyema apticyovam ayitquic. Am coyacmoc colhic actamilcaseclho (actamilquiscaseclho) avalhoc. Ayinyemaclha apsovjacpoc apticyovam ayitquic — alhta aptomjac.

16 Aptomjac Visqui ingac apcanya: Lhiya Raquél, noncoveyin nasa lhiya. Jave alhta acvanimquiscama ayitquic lhiya, elvotac sat mocjam ayitquic apquilmomap nipyesicsa cotnaja ingmoc. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui — alhta aptomjac.
17 Yitnec acvitangvoyacmo tap ingvalhoc. Elvotac sat mocjam apquilaoclha lhiya ayitquic. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui — alhta aptomjac.
18 Aptomjac mocjam Visqui ingac: Aclingac coo apquilpayvam najan apquiliclhangveycam co Efraín: Ingilpilhquetamquic alhta lhip, ayinyema nintemaclha vayqui acmaymenta. Lhip alhta singiltamescama, jingiltajicsojo sat mocjam ongilyamoc apnaclha lhip Dios Visqui ingac.
19 Ningyinyovquic alhta lhip, quilhvo eyca ningyanmonquiscama ingilvalhoc, ningyasingvocmec nintemaclha inganco acmasom, avanjec nincoo ningilmancactama najan aclingaycamco ingilvalhoc, ayinyema mongilyascalhma nano nintemaclha inquitcavoc — alhta intomjac siclingay.

20 Malha sictamongvoyam siyasicjayo apquilvisay co Efraín, avanjec siyasicjayo. Inlhenquic mataa evalhoc sicvita sictamongvoyam, intamjam coo evalhoc: opasmoc sat quilhvo nac jay — intomjac evalhoc. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui — alhta aptomjac.

21 Quellhip israelitas, noelquinatquis nasa amay apquilyasaclha alhta siclho. ¡Elyiplanta sat mocjam as amay mepqui apquilquinatquiscama! ¡Elvota sat mocjam quellhip israelitas, elhnam sat mocjam tingma apquilvanyam!
22 ¿Co laa ayinyema alyasquiyam apquilvalhoc, acno acyasquiyam quilvana ayitca? Coo sicvisay Visqui, sictimesquiscama actemaclha alhnancoc as nalhpop, malha quilvana aljalhanma enlhit (quilvana comoc sat tacja atava) — alhta aptomjac Visqui ingac.
Asoc yoyam covac sat
23 Eycaso appayvam Dios Apyimtalhnamo nipyesicsa Israel. Aptomjac alhta apquilanya: Olmeyvoc sat mocjam apquilmolhama Judá. Elhnam sat mocjam apquilaoclha nano najan tingma apquilvanyam nano. Eltimjic sat mocjam enlhitaoc apquilpayvam: ¡Colhic sat mataa ayaco as inquilhe apanco Dios, aptomja appeyvomo apanco! 24 Elhnam sat maa apquilmolhama Judá, najan tingma apquilvanyam, najan apnaycam amyip, najan apquiltamilquiscama apnatoscama. 25 Olmesic sat aptoycaoc mepqui apquilsovjomo, najan apyinaycaoc enlhit apquilyampay najan melyimnatem — alhta aptomjac Dios.
26 Aclhaticjac alhta mocjam, tasic alhta sictiyanma coo.
27 Aptomjac alhta mocjam Dios Apyimtalhnamo: Incovac sat acnim, elhamiclhac sat mocjam enlhit najan apnatoscama nipyesicsa apquilmolhama Israel najan apquilmolhama Judá. 28 Singanama alhta siclho, yoyam colhic alyapta, colhic acnatovasa, colhic sat alhacjam, colhic actimesa acmasom. Ongvanic sat, yoyam colhic allanesiclha mocjam, colhic mocjam ayinayclha actic. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios — alhta aptomjac.
29 Colngalhquejec sat mocjam apquillhanmaclha: Aptovcamquic enlhitaoc uva acyilhna lapamcaa, apquilvita apquitquic asic apmaoc — alhta intomjac. 30 Nasoc anco, enlhit aptom uva acyilhna lapamcaa, cascoc sat apmaoc. Enlhit apsilhnanomap apanco elngamcojoc sat apquitsepma — alhta aptomjac.
31 Aptomjac mocjam Dios Apyimtalhnamo: Incovac sat acnim, yoyam ollanac pacto ningmiyovmalhca alhnancoc nipyesicsa Israel najan Judá. 32 Moc actemaclha sat cotnejic pacto ningmiyovmalhca. Am nat colhno nipyesicsa apquilyeyjamcaa sicyinyovquiscama nat yoclhilhma Egipto, sicnalayquinta maa. Am nat elyiplovcasac pacto ningmiyovmalhca, sictimem nat Visqui apancaoc. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios. 33 Cotnejic sat pacto ningmiyovmalhca alhnancoc nipyesicsa enlhitaoc: Opquinic sat apquilvalhoc siyanamaclha coo, comoc sat apquilvalhoc, malha mactalhescama apquilvalhoc sat cotnejic. Otnejic sat Dios Visqui apancaoc, otnejic sat enlhit ajancaoc. Naso coo sicpayvam sicvisay Dios. 34 Coymalhquejec sat, yoyam eltamsacpoc ingmoc najan ningmolhama, elyicpilcojoc sat Dios. Elyiplovcasojoc sat Dios apyovoclhojo enlhitaoc, najan apquilvanyam, najan apquitcavoc. Omascocsic sat apquiltemaclha apquilsilhnanomap apanco, jelvoncamoc sat apquiltemaclha melyascalhma nano. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios — alhta aptomjac.

35 Apquillanac nic nat Dios acnim actomja ayitsasquiscama olhma. Najan piltin najan apyová apquilapongmatem alhtaa. Apquillanac nic nat yingmin acvanyam najan alyayajayam ayilhtingyovam. Apvisay Dios Apyimtalhnamo aptomja singilanya:
36 Comasquejec sat mataa asoc sillanay. Comasquejec sat mataa apquilvisay enlhit ajancaoc Israel. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios. 37 Copvanquejec lhama enlhit elyipsitic acvamlha acvinatem netin. Copvanquejec lhama enlhit esavojo asoc acnaycaoc as nalhpop. Motvacsejec sat mataa enlhitaoc Israel, sicvita inlhojo apquilsilhnanomap apanco. Nasoc sicpayvam sicvisay Dios — alhta aptomjac.

38 Aptomjac mocjam Dios Apyimtalhnamo: Incovac sat acnim, yoyam ellanacpoc sat mocjam tingma ajac apvanyam. Siclhoc maa tingma nitno apvisay Hananeel, acvaycmo Puerta de Ándulo. 39 Acpeyvomo sat cotnejic mataymong apjalhtam acvaycmo inquilhe Gareb, natamin moc nicja acvaycmo Goa. 40 Mayayo sat cotnejic sicponquinquiscama alvata tacjalhpopayc najan acyitnamaclha tajap. Acyovoclhojo amyipayc nicja alvata Cedrón acvaycmo Puerta de los Caballos, ningiltimem Apquilyancaclha Nolhing, payjoc actiyapmaclha acnim. Cotvasalhquejec sat mataa cotmongvoycamlha nelha — alhta aptomjac — nic nat aptomjac profeta.