1 Miré hacia otro lado, y esto fue lo que vi en este mundo: hay mucha gente maltratada, y quienes la maltratan son los que tienen el poder. La gente llora, pero nadie la consuela. 2 Entonces dije: «¡Qué felices son los que han muerto, y que lástima dan los que aún viven!» 3 Aunque, en realidad, son más felices los que no han nacido, pues todavía no han visto la maldad que hay en este mundo.
4 También vi que todos trabajan y buscan progresar solo para tener más que los otros. Pero tampoco esto tiene sentido, porque es como querer atrapar el viento. 5 Es verdad que, «el tonto no quiere trabajar y por eso acaba muriéndose de hambre»; 6 pero «más vale una hora de descanso que dos horas de trabajo», pues el mucho trabajo no sirve de nada.
La unión hace la fuerza
7 Miré hacia otro lado, y vi que en esta vida hay algo más que no tiene sentido. 8 Me refiero al hombre solitario, que no tiene hijos ni hermanos: todo el tiempo se lo pasa trabajando, y nunca está satisfecho; siempre quiere tener más. Ese hombre jamás se pone a pensar si vale la pena tanto trabajar y nunca gozar de la vida. ¡No tiene sentido esforzarse tanto!
9 La verdad, «más valen dos que uno», porque sacan más provecho de lo que hacen. 10 Además, si uno de ellos se tropieza, el otro puede levantarlo. Pero ¡pobre del que cae y no tiene quien lo ayude a levantarse! 11 Y también, si dos se acuestan juntos, entran en calor; pero uno solo se muere de frío. 12 Una sola persona puede ser vencida, pero dos ya pueden defenderse; y si tres unen sus fuerzas, ya no es fácil derrotarlas.
Juventud y sabiduría
13 Si tengo que elegir, prefiero al joven pobre pero sabio, que al rey viejo pero tonto que no deja que nadie lo aconseje. 14-16 Porque ese rey viejo muere y viene otro más joven, y aunque el nuevo rey haya nacido en la pobreza, o haya estado en la cárcel, la gente lo apoya al principio. Sin embargo, con el tiempo habrá muchos que tampoco estarán contentos con él. Y esto no tiene sentido; ¡es como querer atrapar el viento!
1 Acvitac alhta actemaclha apquillingaycamco acyimtalhnama enlhit apquilmomap lhalhma anco. Avanje inyicje apquillingaycamco, paj lhama aptamilquisquiyam apquilvalhoc. Apquilyimnatem apanco apquilviscaa, mepqui mataa aptamilquisquiyam apquilvalhoc. 2 Enlhit apquilmasquingvaycmo nano, mepqui apquillingaycamco, am colhno enlhit apquileyvam quilhvo as ningvamlha nac jay. 3 Apquilinyejemo inyicje meltiyaycamlha mocjam, ayinyema melvitay mataa actemaclha acmasom as nalhpop.
4 Acvitac alhta mocjam: Ningvascapma ningiltamjaycam najan acma ningilnatam, actomja ayinyemayaclha singilyasipquiscama ingnaymacoc. Alhto inyicje as nintemaclha, acyitsomalhca ningilpatjetma alhcajayam.
5 Coyacmoc mataa etnajam enlhit acyeyjamelhma, ingyitsapoc sat apanco — intomjac maa. 6 Coo eyca siclhanma mataa: Incaymalhquic ongiltamjam ayitcoc acyiplomo ningilovquiscama ningilyampay, am colhno acyivey ningilpatjetma alhcajayam — intomjac evalhoc.
7 Acvitac coo mocjam actemaclha ningilpatjetma alhcajayam as nalhpop. 8 Enlhit aptamjam aplhapco, mepqui apnaymacoc, mepqui apquitquic, mepqui apquilyalhing. Avanjec apvascapma aptamjaycam apcansayclha apquilnatam, mepqui mataa aplovquiscama apyampay. ¿So actomja yi aptomjaclha maa? Alhto inyicje apvascapma, acyitsomalhca appatmeycam acyimtalhnama naysicsa aptiyascam.
Ningilyimnatem ayinyema nimpasmeyquiclha
9 Intasic mataa nimpasmeyquiclha incanit, am colhno aptamjaycam aplhapco. Coyangvomoc sat acyanmongam ningiltamjaycam. 10 Aptiyacmec sat ancoc aplhalhma nalhit amay, epasingvotac sat poc. Aplhinquic sat ancoc aplhapco, etyamoc sat nalhit amay, mepasingvotayc sat maa, ayinyema mepqui aplhalhma. 11 Tasic maa apyitnamó lhama apcanit nipyesicsa piyam (acmatsamangi) mepqui talha, yoyam melpilhyinamejec sat. Somcoc maa enlhit aplhapco, epilhyinamoc sat mepqui apyitnamó lhama. 12 Apvanquic ematong enlhit aplhapco, meticyovejec sat apcanit aptomja apmasma poc. Yitnec apquillhanmaclha nano: Acyimnatem anco tama acyivey, ayinyema acnilhpongam tres tama ayitcoc — intomjac maa.
Nintemaclha ningyascamco
13 Mocjam ninlhanmaclha: Aptasi nac enlhit apquiltamsomap mepqui apquilnatam, am elhno apvisqui rey mepqui apquilpamejitsomap, aptomja aptanoncama maltamescama. 14-15 Aptipquic siclho singilpilhtetomaclha as enlhit mepqui apquilnatam, etniclhac sat apvisqui. Apquilitsovasoc alhta apnaymacoc enlhit. 16 Nalhit acnim comascoc sat apquilitsovascama enlhit, elinmelham sat apvisqui. Apquiljalhnec mataa eya'mongsic sat poc apvisqui. Alhto inyicje as nintemaclha, acyitsomalhca ningilpatjetma alhcajayam.