La rebelión de Coré
1-2 Coré era un levita de la familia de Quehat, y su padre se llamaba Ishar. Coré tenía tres amigos de la tribu de Rubén: Datán y Abiram, que eran hijos de Eliab, y On, hijo de Pélet. Ninguno de ellos quería que Moisés fuera su jefe, y a ellos se les unieron doscientos cincuenta jefes israelitas que eran consejeros de la gente y muy respetados por todos.
3 Coré y su grupo fueron a decirles a Moisés y a Aarón:
—¡Ya estamos hartos de que ustedes se crean los jefes de todos nosotros! Dios está con todo el pueblo, y a todos nos ha elegido para servirle. ¿Por qué quieren hacerlo todo?
4 Cuando Moisés oyó esto, se tiró de cara al suelo, 5-7 y les dijo a Coré y a su grupo:
—¡Ustedes, descendientes de Leví, son los que me tienen harto! Vengan mañana temprano con su brasero para quemar incienso y pónganlo delante de Dios. Entonces Dios elegirá a los que él quiera que le sirvan en el santuario, y solo ellos podrán hacerlo.
8 Luego Moisés le dijo a Coré:
—¡Escúchame, tú y los descendientes de Leví que están contigo! 9 ¿Les parece poco que Dios los haya elegido de entre todos los israelitas para que le sirvan en su santuario? 10 Dios los eligió a ustedes para que estén cerca de él. ¿Por qué ahora quieren ser también sacerdotes? 11 No se están quejando y rebelando contra Aarón sino contra Dios.
12 Luego Moisés mandó llamar a Datán y a Abiram, pero ellos le respondieron:
«No iremos. 13-14 Bastante daño nos has hecho con sacarnos de un país en donde siempre había abundancia de alimentos como lo era Egipto. Tú prometiste llevarnos a un territorio con muchos campos y muchas viñas, en donde siempre habría abundancia de alimentos. ¡Pero solo nos trajiste a morir a un desierto donde no hay nada bueno! ¿Y aun así quieres que te obedezcamos y te sigamos? ¿Crees que estamos ciegos? ¡No queremos verte, ni hablarte!»
15 Moisés se enojó muchísimo y le dijo a Dios: «No aceptes sus ofrendas, Dios mío. Yo nunca les he hecho ningún daño, y ellos jamás me han dado nada. ¿Cómo pueden decir que me aprovecho de ellos?»
16-17 Luego Moisés le recordó a Coré que debía venir al día siguiente con Aarón y los doscientos cincuenta descendientes de Leví, y traer sus braseros para quemar incienso delante de Dios.
Dios castiga a Coré y a sus compañeros
18-19 Al día siguiente, Coré reunió a todos sus compañeros frente al santuario para enfrentarse a Moisés y a Aarón. Cada uno llevaba su brasero encendido. Entonces Dios se presentó con toda su gloria delante del pueblo, 20 y les dijo a Moisés y a Aarón:
21 —¡Aléjense de esta gente, porque ahora mismo los voy a destruir a todos!
22 Moisés y Aarón se tiraron de cara al suelo, y le dijeron a Dios:
—Dios mío, tú que nos das vida a todos, ¡no los mates! ¿Vas a destruirlos por culpa de un solo hombre?
23 Dios le respondió a Moisés:
24 —Diles a todos los israelitas que se alejen de las tiendas de campaña donde están Coré, Datán y Abiram.
25 Moisés se levantó y fue a donde estaban Datán y Abiram. Con él iban los ancianos que eran jefes del pueblo. 26 Y Moisés le dijo a todo el pueblo: «Aléjense de las tiendas de esos malvados, y ni siquiera toquen lo que les pertenece. No sea que por su culpa mueran también ustedes».
27 El pueblo se alejó de Datán, Abiram y Coré, que estaban a la entrada de sus tiendas, con sus mujeres y sus hijos. 28 Entonces Moisés dijo:
«Ahora verán que yo solo sigo órdenes de Dios, y no actúo por mi propia cuenta. 29 Si esta gente muere normalmente, como cualquiera de nosotros, entonces significa que yo hago las cosas por mi cuenta. 30 Pero si Dios hace algo extraordinario, y se abre la tierra y se los traga vivos, no habrá duda de que ellos se rebelaron contra Dios».
31 En cuanto Moisés terminó de hablar, la tierra se abrió 32 y se tragó vivos a todos los que habían seguido a Coré, junto con sus familias y todas sus pertenencias. 33 Así fue como desapareció toda aquella gente.
34 Al ver esto, todo el pueblo salió corriendo y gritando: «¡Vámonos de aquí! ¡No sea que también a nosotros nos trague la tierra!»
35 Enseguida, Dios envió un fuego, y los doscientos cincuenta descendientes de Leví murieron quemados.
36 36 (17.1) Luego Dios le dijo a Moisés:
37-38 37-38 (17.2-3) «Dile a Eleazar que les quite los braseros a esos malvados y apague el fuego que todavía tienen. Yo he purificado ya los braseros con fuego, y ahora los descendientes de Aarón los usarán para mi servicio. Hagan láminas con el metal de los braseros, y cubran con ellas el altar. Así todos los israelitas tendrán presente lo que pasó y quedarán advertidos».
39-40 39-40 (17.4-5) Eleazar hizo todo tal y como Dios se lo había ordenado a Moisés, y los israelitas quedaron advertidos de que nadie podía acercarse al altar para quemar incienso, a menos que fuera descendiente de Aarón. De lo contrario podría perder la vida como Coré y sus compañeros.
El pueblo vuelve a rebelarse
41-43 41-43 (17.6-8) Al día siguiente, todo el pueblo se reunió y empezó a acusar a Moisés y a Aarón. Querían hacerles daño y les decían: «¡Por culpa de ustedes se está muriendo el pueblo de Dios!»
Entonces ellos dos entraron en el santuario, y la nube los cubrió. Allí Dios se presentó con toda su gloria, 44 44 (17.9) y le dijo a Moisés: 45 45 (17.10) «Aléjense de esta gente, porque la voy a destruir ahora mismo».
Moisés y Aarón se tiraron de cara al suelo, 46 46 (17.11) y Moisés le dijo a Aarón: «Dios está muy enojado, y está castigando a la gente. Así que toma el brasero, ponle carbones encendidos del altar, y échale incienso; ve luego a donde están los israelitas, y pídele a Dios que los perdone».
47 47 (17.12) Aarón hizo lo que Moisés le dijo, y fue a donde estaba el pueblo. Al ver que Dios los estaba castigando, empezó a quemar incienso y a pedirle a Dios que los perdonara. 48 48 (17.13) Aarón, por su parte, se paró entre la gente que ya estaba muerta y la que todavía estaba viva, y así detuvo el castigo de Dios.
49 49 (17.14) Ese día murieron catorce mil setecientas personas, sin contar a las que habían muerto junto con Coré.
50 50 (17.15) Cuando dejó de morir la gente, Aarón regresó al santuario para reunirse con Moisés.
Apquiltemaclha apquilmolhama Coré
1 Apnec nic nat lhama levita nipyesicsa apquilmolhama (aptovana) Coat, apvisay Coré, Izhar apquitca. Apquillhalhmaa ilhnic nat apnatqui apnaymacoc apquilmolhama Rubén, apvisay nic nat Datán, poc nic nat Abiram, Aliab apquitquic poc nic nat On, Pelet apquitca. 2 Apquilinmelham nic nat Moisés. Apcaneclhec nic nat mocjam doscientos cincuenta israelitas apquilyimtalhnamo, apquiltimesaycam nic nat consejeros, apquiltemaclha siclho apquiltamila.
3 Apcaneclhec nic nat maa apnaclha Moisés najan Aarón, apquiltomja apquilanya: —¡Vamlha eltime! ¡Aptemaclha apanco lhip Moisés najan lhip Aarón, apquilyimtalhnesomacpo apanco ningyesicsa! ¡Ningyovoclhojo nincoo singilyacyescama Dios! ¿So actomja yi apquilyimtalhnesacpo apanco quellhip? — nic nat apquiltomjac.
4 Pilapcasquic nic nat aplinga Moisés, apjalhec nic nat acticlhicvocmo nalhpop payjaclha napaat.
5 Aptomjac nic nat Moisés apcanya Coré najan apnaymacoc apquillhalhmaa: —Jingilyascasingvomoc sat secaseclha alhtoo Dios, ongilyasamcojo apquilvamlha eltimjic apquilponquinomap apquiltingyasquiscama ofrendas, yoyam colhic alvatna talha. Apvanquic mataa apvamlha Dios apquilyacyescama. 6 Quip elaylhojo sicpayvam: Elnalanta sat quellhip Coré apnaymacoc najan apquillhalhmaa. 7 Elma sat apquilmaycam alpayjem najan asoc acmasis netin atilh, ingyaniclha sat napato Dios. Ongilyasamcojo aptomja Dios apquilyacyescama, aptomja apponquinomap. ¡Vamlha! — nic nat aptomjac Moisés.
8 Aptomjac nic nat Moisés apcanya Coré: —Quellhip levitas, ellaylhojo sicpayvam: 9 ¿Innatjavo ya apquilvalhoc quellhip napato Dios, aptomja apquilyacyescama quellhip yoyam eltimesam carpa apponquinomap, colhojoc apquiltimesaycam enlhitaoc Israel? 10 Apquiltamjoc Dios eltimesam lhip najan apnaymacoc levitas napato Dios Visqui ingac. ¿So actomja yi apquililtamjoc quellhip eltimjic sacerdotes? 11 ¡Jave apquilvenneycam quellhip Aarón, lhip aptomja apvenneycam najan apnaymacoc Dios! — nic nat aptomjac Moisés.
12 Apcapajasquic nic nat Moisés, colhic altimnasa Datán najan Abiram, Eliab apquitquic.
Apquilatingmavoc nic nat as apcanit: —Paj. Mongilyoclhejec sat apnaclha Moisés — nic nat apquiltomjac. 13 Apquilapajasquic nic nat, colhic altimnasa Moisés: Lhip alhta singyinyovquiscama yoclhilhma Egipto, ningvitay alhta acyitnamaclha leche najan apquimjaclha yovjan, cotlaycaoc nintom. Ingilnalantac lhip as yoclhilhma actamopeycaoc, yoyam ongilitsapoc, naysicsa aptemaclha apyimtalhnesomacpo apanco lhip, etnejic visqui ingac. 14 Am alhta jingnaliclhac mataa yoclhilhma acyitnamaclha cotlaycaoc nintom, paj ongvitac acyitnamaclha leche, paj apquimjaclha yovjan, paj mataa amyipayc, paj najan uva avjac. ¡Apmopvan amyaa nac lhip, mongilyoclhejec sat apnaclha lhip! — nic nat apquiltomjac.
15 Aplovquic nic nat Moisés. Aptomjac nic nat Moisés apcanya Dios: —¡Nongyasicjiclhojo nasa as apcanit! ¡Nomá nasa tacja ofrenda apquilmescama nasa! ¡Coo eyca, paj otvasac mataa as apcanit najan apnaymacoc, paj coo omac tacja lhama yamelyeyjaycoc! — nic nat aptomjac Moisés napato Dios.
16 Aptomjac nic nat Moisés apcanya Coré: —Ivota sat lhip najan apnaymacoc secaseclha apnaclha Dios. Jingilpasmoc sat Aarón. 17 Elsanta sat apquilmaycam najan asoc acmasis avalhoc apquilmaycam alpayjem. Apcanyacpec lhip najan Aarón najan doscientos cincuenta apquillhalhmaa elvota apnaclha Dios.
18 Apquilsantac nic nat apyovoclhojo enlhit apquillhenamap apquilmaycam alpayjem, ava lhoc maa atilh najan asoc acmasis, apninquina payjoc carpa apponquinomap. Apquilvajanamquic nic nat Moisés najan Aarón. 19 Apquimja apmamyi ilhnic nat Coré apnamcaclha apquillhalhmaa payjoc carpa apponquinomap. Invitalhquic nic nat Dios gloria apanco mayayo, aptomja apyimtalhnamo napatavo enlhitaoc.
20 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés najan Aarón: 21 —¡Elyamyiclha siclho! ¡Onatovacsic sat quilhvoc anco as enlhitaoc apquilinmelhaycam! — nic nat aptomjac Dios.
22 Apquilatingmavoc nic nat, apquiljalha acticlhicvocmo nalhpop payjaclha napaat: —¡O Dios! Lhip aptomja apyimnatescama apnenyaoc enlhit, elnapoc sat apyovoclhojo enlhitaoc apquilsilhnanomap, ayinyema apsilhnanomap apanco lhama enlhit, ¿so actomja yi? — nic nat aptomjac Moisés.
23 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés: 24 Ilapajas sat poc enlhitaoc israelitas, elyamyiclha carpa apponquinomap apnamcaclha Coré, najan Datán, najan Abiram — nic nat aptomjac.
25 Apquinmaclhec nic nat netin Moisés, apnalaclho apquilvanyam mayayo, apquilmiyaclho apnaclha Datán najan Abiram.
26 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya enlhitaoc: —Elyamyiclha quellhip as enlhit apquilmapsomcaa, noelnatim nasa apquilnatam, elmasquingvomoc sat lhama quellhip ayinyema melyascalhma as apquilmapsomcaa — nic nat aptomjac.
27 Apquilyamyeclhec nic nat enlhitaoc apnamcaclha Coré, najan Datán, najan Abirám, payjoc carpa apancaoc, najan apnatamcaa, najan apquitquic.
28 Aptomjac nic nat mocjam Moisés: —Melquinatsejec sat quellhip quilhvo nac jay, actomja nasoc anco selyacyescama Dios ollanac as asoc, jave sictomjaclha ajanco. 29 Apquilvitac sat ancoc quellhip elitsapoc as enlhitaoc, acno apquitsepma ingmoc, cotnejic sat movan amyaa selyacyescama Dios nipyesicsa quellhip. 30 Apquilvitac sat ancoc quellhip simpilapquiscama, comayjiclhac sat as nalhpop, conasepoc sat as enlhitaoc najan asoc apancaoc, elpalamoc sat malhic congno, elyasamcojo quellhip: ayinyema alhta apquilvenneycam as enlhitaoc Dios — nic nat aptomjac.
31 Appenasquic nic nat Moisés appamejitquiscama. Inmayjeclhec nic nat as nalhpop apnamcaclha as enlhitaoc. 32 Innasipquic nic nat apyovoclhojo apquillhalhmaa Coré, acyiplomo apquilmolhama familias najan apquilnatam. 33 Apquilpalacmec nic nat malhic congno naysicsa apquiltimem apquilyimnatem (melitsepmaclha mocjam) najan maa apquilnatam. Incapeclhec nic nat mocjam acmayjem. Am nic nat elvitacpoc mocjam nipyesicsa apnaymacoc israelitas. 34 Intiyacmec nic nat apquilvalhoc israelitas apquillinga apquilpalhamaycam congne malhic congno. Apquinyajamquic nic nat apquilpalhamamcaa: ¡Elavojo! ¡Jingilnasepoc sat malhic congno! — nic nat apquiltomjac. 35 Apcapajasquic nic nat Dios talha, actomja alnapma doscientos cincuenta apquilmapsomcaa, apquilsantama siclho asoc acmasis apnaclha Dios.
36 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés: 37 Ilapajas sat Eleazar, Aarón apquitca, colhic ayilhpansa atilh najan asoc acmasis acyitna siclho apquilmaycam alpayjem. 38 Apquillingamcoc alhta apquilitsepma enlhit melyascalhma. Colmiyovalhcac sat apquilmaycam alpayjem, ayinyema innec alhta alninquina payjoc altar apquilvatnamaclha asoc macmescama Dios. Colticpalhcac sat cotniclha chapa, colhic sat acyipitsa altar ayimpejic as chapa. Elangvomoc sat mataa israelitas apquilvita — nic nat aptomjac Dios.
39 Apcapajasquic nic nat Eleazar, colhic sat ayansayclha apquilmaycam alpayjem allanomalhca bronce, apquilsantama siclho enlhit melyascalhma apquilmeta (naysicsa talha), colhic sat allana chapa najan colhic sat acyipitsa altar ayimpejic apquilvatnamaclha. 40 Incaymalhquic elavojoc mataa israelitas. Paj poc enlhit apmopvan elvitic talha netin altar apquilvatnamaclha asoc acmasis, apquilvamlha Aarón aptovana najan aptovana niptamin. Poc enlhit elngamcojoc sat acyanmongayclha, acno apquillingaycamco Coré najan apquillhalhmaa. Apquilvajanamquic nic nat mataa, acno apcanama siclho Dios, aplingascama Moisés apcanyacpo ellana Eleazar.
41 Moc acnim nic nat intomjac. Apquiltomjac nic nat apyovoclhojo israelitas apquilinmelhaycam Moisés najan Aarón.
Apquiltomjac enlhitaoc apquilanya: —¡Lhip Moisés najan Aarón, apquiltomja apquilnapma enlhitaoc! — nic nat apquiltomjac.
42 Apcaneclhec nic nat apyovoclhojo enlhit nipyava Moisés najan Aarón. Apmiyaclhec nic nat carpa apponquinomap Moisés najan Aarón. Pilapcasquic nic nat acvitalhco yipjopay ayajapvaa carpa apponquinomap, naysicsa maa Dios gloria apanco mayayo. 43 Apquilvocmec nic nat Moisés najan Aarón carpa apponquinomap.
44 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés: 45 ¡Iyamyiclha sat lhip as enlhitaoc, olnapoc sat quilhvo nac jay! — nic nat aptomjac.
Apquiljalhec nic nat Moisés najan Aarón acticlhicvocmo nalhpop payjaclha napaat.
46 Aptomjac nic nat Moisés apcanya Aarón: —Itingya sat apquilmaycam acpayjem, najan atilh avalhoc, najan asoc acmasis netin atilh. Ipeyvojo sat nipyesicsa enlhitaoc apquinmamcaclha. Ilmalhna sat Dios, yoyam ingyasicjiclhojo mocjam as enlhitaoc. Invoctac mocjam apyanmongsayclha Dios apquiltemaclha apancaoc enlhit — nic nat aptomjac.
47 Apquilyajaclhoc nic nat appayvam ayinyema Moisés. Appeyvoc nic nat Aarón apquinmamcaclha enlhitaoc. Apquillingamcoc nic nat napocja enlhitaoc acyanmongayclha apquiltemaclha apancaoc. Apquilmalhnescasquic nic nat Aarón, ingyasicjiclhojo sat mocjam Dios elmeyvoc enlhitaoc apquillingaycamco. 48 Apquiningvocmec nic nat Aarón payjoc naysicsa, lhama nicja apquilyitnama enlhit apjapaoc, moc nicja apcanaycam enlhit melitsepma mocjam, ayinyema Aarón. Inmasquec nic nat ningmasquem alnapma. 49 Invocmec nic nat apquilitsepma catorce mil setecientos enlhit, mepqui alyipsatomalhca apquilitsepma siclho enlhit apquilmapsomcaa apquillhalhmaa Coré. 50 Inmasquec nic nat plaga ningmasquem. Aptajavoc nic nat mocjam Aarón carpa apponquinomap, epamejitsacpoc sat mocjam Moisés.