Quejas de los israelitas contra Dios
1 Aquella noche todos los israelitas empezaron a gritar y a llorar. 2 Se quejaban contra Moisés y Aarón, y decían:
«¡Ojalá nos hubiéramos muerto en Egipto, o en este desierto! 3 ¿Para qué nos trajo Dios a este territorio? ¿Solo para que nos maten a todos, y se lleven como esclavos a nuestras mujeres e hijos? ¡Mejor regresemos a Egipto!»
4 Y se decían unos a otros: «¡Vamos a elegir a un jefe que nos lleve de vuelta a Egipto!» 5 Entonces Moisés y Aarón se tiraron de cara al suelo delante de los israelitas. 6 También se rasgaron la ropa en señal de dolor Josué y Caleb, que eran dos de los que habían ido a explorar el país. 7 Les dijeron a todos los israelitas:
«El territorio que vimos es bastante bueno; 8 allí siempre habrá abundancia de alimentos. Dios nos ama; nos ayudará a entrar en él y nos lo dará. 9 Lo importante es que no se rebelen contra Dios ni tengan miedo de la gente que vive en ese territorio. Será muy fácil vencerlos, porque ellos no tienen quién los cuide. Nosotros, en cambio, contamos con la ayuda de nuestro Dios. ¡No tengan miedo!»
10 Pero la gente no les hizo caso; por el contrario, querían apedrearlos.
Dios castiga a los israelitas
Entonces Dios se apareció con toda su gloria en el santuario, delante de todos los israelitas, 11 y le dijo a Moisés:
—¿Hasta cuándo este pueblo seguirá creyendo que yo no soy importante ni tengo poder? Ya he hecho tantos milagros delante de ellos, ¿y todavía no creen en mí? 12 Les voy a enviar una enfermedad que acabe con ellos. Pero de ti haré un pueblo más grande y numeroso.
13-16 Pero Moisés contestó:
—Si matas a este pueblo de una sola vez, lo van a saber los egipcios, que te vieron sacar de su país a los israelitas. Luego los egipcios se lo contarán a las otras naciones, y ellas van a decir: “Dios no pudo llevar a su pueblo al territorio que les prometió. Por eso los dejó morir en el desierto”.
»Todos saben que tú cuidas a este pueblo. Saben que tu nube está sobre ellos y los guía, de día con una columna de nube y de noche con una columna de fuego; también saben que tu pueblo puede verte cara a cara.
17 »Por eso te pido que muestres tu gran poder. Tú mismo has dicho 18 que tienes mucho amor y paciencia, y que por eso perdonas al pecador. Tú has dicho que castigas a los hijos, a los nietos y a los bisnietos, por la maldad de sus padres. 19 Dios mío, si desde Egipto has aguantado a este pueblo, y si realmente es tan grande tu amor, perdónale este pecado.
20 Dios le respondió a Moisés:
—Está bien, si así lo quieres, voy a perdonarlos. 21-23 Yo soy Dios, y mi fama es conocida en toda la tierra. Una cosa te juro: Ninguno de los que vieron los milagros que hice en Egipto y en este desierto, verá el territorio que les prometí. Ellos hablaron mal de mí, me pusieron a prueba muchísimas veces, y no me obedecen.
24-25 »Pero Caleb, mi servidor, no fue como los demás, sino que creyó en mi promesa. Por eso entrará junto con sus hijos en el territorio prometido, donde ahora viven los amalecitas y los cananeos. Ustedes, por su parte, irán mañana al desierto, en dirección al Mar de los Juncos.
26 Dios volvió a decirles a Moisés y a Aarón:
27 —Ya oí que los israelitas andan hablando mal de mí. ¿Hasta cuándo voy a soportar las quejas de este pueblo malvado? 28 Ya que andan diciendo que los he castigado, los voy a castigar. Yo soy el Dios de Israel, y les juro que lo haré. 29 Todos los que tengan más de veinte años, y que hayan hablado mal de mí, morirán en este desierto. 30 Solo Josué y Caleb entrarán en el territorio que les prometí, y nadie más.
31-32 »Ustedes caerán muertos en este desierto, y allí quedarán tirados. Pero sus hijos, que ustedes pensaron que serían esclavos, sí entrarán en el territorio que ustedes despreciaron. 33 Como ustedes no confiaron en mí, sus hijos andarán por el desierto cuidando ovejas durante cuarenta años; tendrán que esperar hasta que todos ustedes hayan muerto en el desierto.
34-35 »Para que aprendan lo terrible que es desobedecerme, los castigaré duramente. Les juro que lo haré. Ustedes exploraron el territorio durante cuarenta días, así que yo los castigaré un año por cada día. Cuarenta años andarán vagando por el desierto, hasta que se cansen y mueran.
36-37 Así fue como Dios castigó con la muerte a los que Moisés había enviado a explorar el territorio prometido, los cuales habían hecho que todos los israelitas se rebelaran contra Dios. 38 De los doce exploradores, solo Josué y Caleb quedaron con vida.
39 Cuando Moisés les comunicó todo esto, los israelitas se pusieron muy tristes.
Derrota de los israelitas
40 Al día siguiente, los israelitas se levantaron muy temprano y se fueron a la parte más alta de un monte. Allí le dijeron a Moisés:
—Aunque reconocemos nuestro pecado, de todos modos entraremos al territorio que Dios nos prometió.
41 Pero Moisés les contestó:
—¿Por qué desobedecen a Dios? 42 No vayan a ese territorio, pues Dios no irá con ustedes y sus enemigos los van a derrotar. 43 Ustedes se apartaron de Dios, y por eso él los ha abandonado. Si van a ese territorio, sus habitantes les saldrán al encuentro y los matarán.
44 A pesar de esta advertencia, los israelitas subieron al monte, pero Moisés y el cofre del pacto se quedaron en el campamento. 45 Entonces los habitantes del país bajaron del monte y pelearon contra los israelitas. Los persiguieron hasta Hormá y los derrotaron por completo.
Enlhitaoc apquilinmelhaycam Dios
(Dt 1.26-33)1 Apquilyimnatasquic nic nat apquilpayvam aplhamoclhojo enlhitaoc Israel. Apquilpalhamam nic nat. Apyapcalhquic nic nat. 2 Apquilpametam nic nat apquilinmelhaycam Moisés najan Aarón.
Apquiltomjac nic nat apquilanya: —¿Soctomja mongilitsepma alhta yoclhilhma Egipto? ¿Soctomja mongilitsepa nac jay yoclhilhma actamopeycaoc? 3 Pa jingnaliclha Dios yoclhilhma yoyam onticyo. Colmalhcac sat ingnatamcaa najan inquitquic. Incaymalhquic nincoo ongiltajojo yoclhilhma Egipto — nic nat apquiltomjac. 4 Apquilpamejitsacpec nic nat: Noc, ongiltimesquisic lhama apvisqui capitán, yoyam jingnaliclha. Ongiltajojoc sat yoclhilhma Egipto — nic nat apquiltomjac.
5 Apquilpolintac nic nat nalhpop Moisés najan Aarón napatavo apcaneyquiclhilha enlhitaoc. 6 Apyaptec nic nat aptalhnama Josué, Nun apquitca. Apyaptec nic nat aptalhnama Caleb, Jefone apquitca. Apquiltomja nic nat apquiltiyaningvaycmo yoclhlilhma.
7 Aptomjac nic nat apquilanya enlhitaoc aplhamoclhojo: —Sas anco alhta, actamila anco alhta as yoclhilhma nintiyaningvaycmo alhta nincoo. 8 Jingilasicjavoc sat ancoc nincoo Dios, jingnaliclhac sat maa yoclhilhma. Jingilmecsic sat inganco as yoclhilhma acyitnaclha leche najan apquimjaclha yovjan. 9 Noelinmelham nasa quellhip Dios. Noela nasa enlhitaoc apnaycam maa yoclhilhma. Quilhvoc sat onsavojoc ningilnapma, malha nintom pan sat cotnejic. Invonquipquic actomja acmasma enlhitaoc maa. Jingmeyvoc sat nincoo Dios Apyimtalhnamo. Noela nasa quellhip — nic nat aptomjac.
10 Apquiltamjoc nic nat aplhamoclhojo enlhitaoc elajic Moisés. Pilapcasquic nic nat apquilvita enlhitaoc gloria apcapongmatem Dios acpayjo carpa apcaneyquiclhilha.
11 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés: —¿Jalhco sat acvam comascoc selvinnéycam as enlhitaoc? ¿Jalhco sat acvam comascoc selyasquiyam? Allanac alhta coo aclhamoclhojo asoc monquinatquiscama nipyesicsa. 12 Pac oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha. Pac osavojoc omascocsic as enlhitaoc. Otnesquisic sat lhip apyimtalhnamo nipyesicsa enlhitaoc appintalhnama. Apquilyimnatem sat eltimjic quellhip, melhnoc as enlhitaoc — nic nat aptomjac.
13 Apcatingmavoc nic nat Moisés: —Ellingac sat amyaa co Egipto. Ayinyemaclha apyinyovcasquic alhta lhip as enlhitaoc nipyesicsa co Egipto. Apyimnatem apanco alhta lhip. 14 Ellingac sat amyaa apquiltomjac apquilaoclha as yoclhilhma. Apquillingac alhta actemaclha apna lhip Dios ningyesicsa. Ningvitac alhta nincoo lhip napaat. Apquilvitac alhta actemaclha yipjopay ayimja tecjinlhit nincoo. Apquinimcasquic alhta yipjopay ingmamyi yoyam jingnalaclha acnim anco. Malha talha actotseycaoc ingmamyi alhta intomjac alhtaa. 15 Ellingac sat amyaa actemaclha apquilmasquingvoyam as enlhitaoc ayinyema lhip. Sat eltimjic elhenacpoc lhip: 16 —Am alhta copvanac Dios enalaclhac enlhitaoc yoclhilhma aplhanmaclha actomja nasoc anco yoyam elmecsic. Apmascoscacmec enlhitaoc yoclhilhma actamopeycaoc — sat eltimjic. 17 Quilhvoc ningiltamjoc ongvita actemaclha acyivey apmopvan lhip Dios Apyimtalhnamo. Aptomjac alhta siclho lhip appayvam: 18 Mepecjecsejec mataa lhip eyanmongsiclha apquiltemaclha enlhitaoc. Avanjec mataa apquimlaycmo. Apmascosquic mataa lhip apquiltemaclha acmasom enlhit najan actemaclha melilyajayquiclho. Apyanmongsaclhec mataa aptemaclha apsilhnanomap apanco enlhit. Eyanmongsiclhac sat lhip apquiltemaclha aptovana ayinyema melyascalhma apquilyapmayc. 19 Avanjec mataa apcasicjayo lhip. Ingyasicjiclhojo sat mocjam as enlhitaoc, imascos sat apquiltemaclha apancaoc. Ayinyemaclha apmascosquic alhta siclho lhip apquiltemaclha apancaoc as enlhitaoc apquilantiyapma alhta yoclhilhma Egipto. Apcasicjaclhec alhta mataa acvocmo quilhvo nac jay — nic nat aptomjac Moisés.
Acyanmongayclha apquiltemaclha acmasom
(Dt 1.34-40)20 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés:
Aclingac lhac actemaclha lhip appayvam. Acmascosquic lhac apquiltemaclha acmasom, ongvasicjiclhojoc sat mocjam. 21 Coo sictomja silmilaneycaoc. Cotnejic sat mataa nasoc anco sicpayvam: Elvitac sat lhalhma anco gloria actemaclha sicyimtalhnamo. 22 Apquilvitac alhta as enlhitaoc gloria actemaclha sicyimtalhnamo. Apquilvitac alhta asoc monquinatquiscama silanay alhta yoclhilhma Egipto najan yoclhilhma actamopeycaoc. Am alhta elilyajaclhoc sicpayvam, malha diez intomjac seltovascama as enlhitaoc. 23 Melvityejec sat yoclhilhma siclhanmaclha actomja nasoc anco yoyam olmecsic apquilyeyjamcaa. 24 Apvamlha selancam Caleb etac sat as yoclhilhma. Ayinyema alhta actamilaycam apvalhoc aptomja selyajayquiclho. Apvitac alhta siclho as yoclhilhma Caleb. Ellhocac sat aptovana as yoclhilhma. 25 Quip ingyeylhojo. Melyinyovejec sat apquilaoclha enlhitaoc amalecitas najan cananeos. Elimpiclha sat mocjam quellhip secaseclha elyacsic yoclhilhma actamopeycaoc. Elpeyvojo sat amay acyascama yingmin acvanyam Mar Rojo— nic nat aptomjac Dios.
26 Aptomjac nic nat mocjam Dios apcanya:
27 ¿Jalhco sat acvam comascoc apquilpameteycam selinmelhaycam as enlhitaoc apquilmapsomcaa? Aclingac coo mataa actemaclha apquilpameteycam selinmelhaycam enlhitaoc Israel. 28 Itne sat lhip elanic enlhitaoc: —Coo sictomja silmilaneycaoc sicvisay Dios Sicyimtalhnamo. Otnesquisic sat quellhip actomjaclha alhta siclingay apquilpayvam. 29 Elmasquingvomoc sat as yoclhilhma actamopeycaoc moclhama molyipsateycaoc enlhit apvocmo veinte años tap. Ayinyema alhta apquilpameteycam selinmelhaycam coo. 30 Melvityejec sat quellhip yoclhilhma siclhanmaclha alhta actemaclha yoyam colhejec acyascacmo, yoyam omquecsic. Etac sat apvamlha Caleb, Jefone apquitca najan Josué, Nun apquitca. 31 Elvitac sat as yoclhilhma quellhip apquitquic apquilanya alhta quellhip elmacpoc apquitquic. Elvitangvomoc sat yoclhilhma apquilvennéycam alhta quellhip. 32 Elhnamcoc sat apjapaoc quellhip as yoclhilhma actamopeycaoc. 33 Quellhip apquitquic eltimjic sat apquilancam apnatoscama as yoclhilhma actamopeycaoc acvocmo cuarenta años. Quellhip apquitquic ellingamcoc sat acyimtalhnama ayinyema apquiltemaclha alhta siclho melilyajayquiclho quellhip. 34 Invocmec alhta cuarenta acnim apquilvactamo apquiltiyaningvaycmo yoclhilhma maa. Moclhama acnim colhojoc sat moclhama año yoyam ellingamcojo sicyanmongsayclha apquiltemaclha quellhip. Ellingamcoc sat apquitquic acyimtalhnama ayinyema quellhip acvocmo cuarenta años. 35 Eycaso sicpayvam sicvisay Dios. Nasoc sat oyanmongsiclha apquiltemaclha apquilmapsomcaa apquiltomja apquilpasmayclha selinmelhaycam. Comascoc sat apquilyimnatem. Elmasquingvomoc sat quellhip as yoclhilhma actamopeycaoc — nic nat aptomjac Dios.
Apquilitsepma 10 enlhitaoc
36 Apquilapajasquic nic nat Moisés enlhit yoyam eltiyaningvomjo yoclhilhma. Apquilvoctac nic nat mocjam. Apquilantipcasquic nic nat apquilpameteycam yoyam elinmelham Dios aplhamoclhojo enlhitaoc. Apquilpayesquic nic nat amyaa actomja acmasom maa yoclhilhma. 37 Apquilitsepmec nic nat as enlhitaoc. Apyanmongsaclhec nic nat Dios apquiltemaclha apancaoc. Ayinyema apquillhanma actomja acmasom maa yoclhilhma. 38 Am nic nat ingyitsepac Josué, Nun apquitca najan Caleb, Jefone apquitca. Apcanit nic nat apquiltiyaningvaycmo yoclhilhma maa.
Apquilnapomap tingma Horma
(Dt 1.41-46)39 Apquiltimnasquic nic nat Moisés actemaclha appayvam aplhamoclhojo enlhitaoc Israel. Avanjec nic nat alyitnocjayo apquilvalhoc apquillinga actemaclha appayvam. 40 Alhtooc nic nat apnalhaticjac. Apquilquinamtec nic nat netin inquilhe. Apquiltomjac nic nat apquilpametamcaa: Mongilyascalhma nac nincoo. Ningiltamjoc ongmiyaclha yoclhilhma aplhanmaclha alhta Dios — nic nat apquiltomjac.
41 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya: —¿Soctomja apnatovasa nac quellhip singanamaclha Dios? Alhtoc sat cotnejic apquillhingam. 42 Noelyas nasa maa. Mepasmejec sat Dios quellhip. Apquilyimnatem sat eltimjic cotnaja ingmoc. 43 Eltajanyac sat quellhip enlhitaoc amalecitas najan cananeos. Eticyoc sat quellhip. Mepasmejec sat Dios ayinyema apquilsilhnanomap apanco quellhip. Ayinyema apquilvatseycaoc quellhip — nic nat aptomjac Moisés.
44 Apquilasinamap apanco ilhnic nat enlhitaoc. Apquilquinamtec nic nat netin inquilhe. Am nic nat eyiplaclha Moisés najan yamit aysicsic acyitnamaclha Dios appayvam. Apnec nic nat mocjam Moisés nipyesicsa tingma najan yamit aysicsic acyitnamaclha Dios appayvam. 45 Pilapcasquic nic nat apquilvaa enlhitaoc amalecitas najan cananeos actomja apquilaoclha. Apquilyimnatem nic nat. Apquilhpansacpec nic nat enlhitaoc Israel. Apquilminlhinaoclhec nic nat acvocmo tingma Horma.