Dios dirige nuestra vida
1 Es de tontos emborracharse,
porque se pierde el control
y se provoca mucho alboroto.
2 Cuando el rey se enoja
es como un león que ruge;
quien lo hace enojar,
pone en peligro su vida.
3 Cualquier tonto inicia un pleito,
pero quien lo evita merece aplausos.
4 Quien no trabaja en otoño
se muere de hambre en invierno.
5 Los planes de la mente humana
son profundos como el mar;
quien es inteligente los descubre.
6 Hay muchos que afirman ser leales,
pero nadie encuentra gente confiable.
7 Dios bendice
a los hijos del hombre honrado,
cuando ellos siguen su ejemplo.
8 En cuanto el rey se sienta
para juzgar al acusado,
con una mirada suya
acaba con el malvado.
9 Nadie puede decir
que tiene buenos pensamientos
ni que está limpio de pecado.
10 Dios no soporta dos cosas:
que engañes al que te vende,
y que engañes al que te compra.
11 Por los hechos se llega a saber
si el joven tiene buena conducta.
12 Dios ha creado dos cosas:
los oídos para oír
y los ojos para ver.
13 Si solo piensas en dormir
terminarás en la pobreza.
Mejor piensa en trabajar,
y nunca te faltará comida.
14 Para el que compra,
ninguna mercancía es buena;
para el que vende,
ninguna mercancía es mejor.
15 Podrá haber mucho oro,
y muchas piedras preciosas,
pero nada hay más valioso
que las enseñanzas del sabio.
16 Si te comprometes a pagar
las deudas de un desconocido,
te pedirán dar algo en garantía
y perderás hasta el abrigo.
17 Tal vez te sepa muy sabroso
ganarte el pan con engaños,
pero acabarás comiendo basura.
18 Siempre que hagas planes,
sigue los buenos consejos;
nunca vayas a la guerra
sin un buen plan de batalla.
19 El que habla mucho
no sabe guardar secretos.
No te juntes con gente chismosa.
20 El que maldice a sus padres
morirá antes de tiempo.
21 Lo que al principio
se gana fácilmente,
al final no trae ninguna alegría.
22 Nunca hables de tomar venganza;
mejor confía en Dios,
y él vendrá en tu ayuda.
23 Dios no soporta dos cosas:
que engañes al que te vende,
y que engañes al que te compra.
24 Nadie sabe cuál será su futuro;
por eso debemos dejar
que Dios dirija nuestra vida.
25 No caigas en la trampa
de prometerle algo a Dios,
para luego no cumplirle.
26 Cuando el rey sabio
castiga al malvado,
lo destruye por completo.
27 Dios nos ha dado la conciencia
para que podamos examinarnos
a nosotros mismos.
28 El rey afirma su reinado
cuando es fiel a Dios
y trata bien a su pueblo.
29 El orgullo del joven es su fuerza;
el del anciano, su experiencia.
30 Con golpes y con azotes
se corrigen los malos pensamientos.
1 Acyeyjamelhma ingvalhoc nincoo, nintingya inlhojo anmin singajem, najan vino singajem. Comascoc sat acyascamco ingvalhoc.
2 Apvisqui rey appayvam naysicsa aplom, colhojoc sat acpáyvam yamacmeyva. Ongavojoc sat maa, jingajic sat.
3 Colhic sat mataa singaco nincoo, mongilpasma inlhojo ningilatingmomalhca. Ningilpasmec mataa ningilatingmomalhca, acyitna inlhojo acyeyjamelhma ingvalhoc.
4 Am sat ancoc ongilcaoc amyip acmamayaclha, mongvityejec sat acyilhna.
5 Yitnec ingvalhoc actemaclha ningyascamco, acno yingmin acyitnama yamilquit. Incaymalhquic ongyiplovcasojoc mataa, acyitna inlhojo ningyascamco.
6 Ningillhenalhqui inyicje inganco nintemaclha ningiltamila, am eyca etacpoc mataa lhama aptomja aptamila apanco.
7 Mongilsilhnanalhquejec inganco, acyitna inlhojo actamilaycam ingvalhoc. Apquilinyejemo mataa inquitquic, apquilvita inlhojo nintemaclha acpeyvomo.
8 Apnec sat ancoc aptajanem pac apvisqui rey, etac sat aptomja apmapsom.
9 Mongvanquejec onlhenic: Etasi nac coo, mepqui sicsilhnanomalhca coo — sat ontimjic.
10 Aptanovquic mataa Dios nintemaclha inganco, apvita inlhojo ningyinimquiscama balanza, acyitna inlhojo anit actemaclha kilo, najan ningyinimquiscama anit actemaclha metros.
11 Ningvitac mataa inquitquic, lhama mataa aptamila, poc mataa apmapsom.
12 Ingilmasquic nincoo Dios ingjaycaoc, yoyam ongilaylhojo, najan ingataoc yoyam ongilanojo.
13 Onlhic mataa mepqui ningilnatam, nintingya inlhojo nintiyanma acnim anco. Onlhaticjac mataa alhtoo, mepqui ninsovjomo sat cotnejic nintom.
14 Cayjec mataa ningmam asoc, ningiltomjac nincoo napato apquilhacjam. Ningilmec mataa asoc, ninsayclha tingma, acyiplomo acpayjayclha ingilvalhoc.
15 Ningvitac mataa cascama oro alyinmom najan mataymong acmamnave. Asilhtec mataa ningvitay enlhit apyascamco, aptomja apquilyataycam.
16 Ningilpasmec sat ancoc apmaycaoc nasa solyayem metnaja ningmolhama. Jingilmalhnac sat nincoo lha, elyamong siclho. Incaymalhquic siclho jingilmecsic apcalomap, colhejec sat acyascacmo etajicsojoc mocjam solyayem apmaycaoc nasa.
17 Nintingya inyicje nintom, ayinyema ningyinimquiscama najan ningmovan amyaa. Coytic sat lhopactic avalhoc ingatong nalhit acnim.
18 Ongilpamejitsalhcojoc mataa actemaclha plan, yavamlha ontimjic sat. Avanjec mataa apquilpamejitsomap actemaclha plan, elimpocjac sat cotnaja ingmoc.
19 Ninlingasquic asoc acyilhamalhca, ningiltomja inlhojo ningillhamasomalhca. Mongvanquejec ongilpalhavomoc enlhit apquillhamasomap.
20 Ninlovquic sat ancoc ningilyamnamcaa tata ingac najan meme ingac, ongitsapoc sat naysicsa yatescamalhma.
21 Ningilpecjasquic sat ancoc colhic singilmesa asoc ningilmayclha, comascoc sat acpayjayclha ingvalhoc, ningvita inlhojo ningilmayclha.
22 Mongvanquejec ongajic poc aptomja singinmelhaycam. Jingilpasmoc sat Dios acyitna inlhojo mongyasquiyam.
23 Aptanovquic Dios nintemaclha inganco ningyinimquiscama balanza, anit actemaclha kilo. Colhojoc sat anit actemaclha ingvalhaoc nincoo.
24 Visqui ingac aptomja singillhinquiscama, paj ongilyasamcoc yavamlha ongillhong (acpayjoclha ongillhong). ,
25 Yitnec sat ancoc ninlhanma napato Dios mepqui ningyeycajascaoc, mepqui aclhanma ingilvalhoc yavamlha ontimjic, cotnejic malha singilmam trampa.
26 Apvitac mataa apvisqui rey enlhit apquilmapsomcaa, eyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc.
27 Espíritu inganco acvisay Dios aptotquiscamaclha (apcapongmatquiscama), actomja acpiquinayclha ayalhnaclhojo ingilvalhoc.
28 Apvisqui rey etyisam sat acvoncaclhojo, acyitna inlhojo apvalhoc apcasicjayo najan actomja nasoc anco.
29 Inlhenquic mataa apquilvalhoc apquilyimnanic, eltimjic apquilyimnatem. Acmopoy apva enlhit apquilvanyam, actomja malha apquilnatanma najan mayayo.
30 Singilyicpilhquetaycaoc actomja sintamilquisquiyam, ningiltomja ningmasom. Najan actomja sintamilquisquiyam, cotamalvomoc acyascamco ingvalhoc.