Los antiguos sacrificios
1 En el primer pacto, Dios nos dio reglas para que supiéramos cómo adorarlo. Esas reglas eran para el culto aquí en la tierra. 2 El santuario para ese culto se construyó de la siguiente manera: En su primera parte, llamada el Lugar Santo, estaban el candelabro y la mesa donde se ponían los panes apartados para Dios. 3 Detrás de la segunda cortina estaba la parte llamada Lugar Santísimo, 4 en donde estaba el altar de oro para quemar incienso, y también el cofre del pacto, que estaba totalmente recubierto de oro. En el cofre había una jarra de oro, que contenía maná; el bastón de Aarón, que había vuelto a florecer, y las tablas con los diez mandamientos. 5 Encima del cofre se pusieron las estatuas de dos seres alados, los cuales cubrían con sus alas la tapa del cofre y representaban la presencia de Dios. Pero de momento no hace falta entrar en detalles.
6 Así estaban dispuestas todas las cosas en el santuario. Todos los días, los sacerdotes entraban al Lugar Santo para celebrar el culto. 7 Pero en el Lugar Santísimo solo podía entrar el jefe de los sacerdotes, y esto, solo una vez al año. Entraba llevando la sangre de los animales, que él y el pueblo ofrecían para pedir perdón a Dios cuando pecaban sin darse cuenta. 8 De este modo el Espíritu Santo da a entender que, cuando aún existía el santuario, la entrada al Lugar Santísimo no le estaba permitida a cualquiera. 9 Todo esto se hizo así para mostrarnos lo que ahora es más importante: No podemos sentirnos perdonados solo por haber ofrecido ofrendas y sacrificios en el culto. 10 Todo esto son reglas que tienen que ver con comidas, bebidas y ceremonias de purificación, que nos preparan para el culto. Las reglas indican lo que se debe hacer, pero no nos ayudan a cambiar nuestra manera de vivir. Esas reglas sirven solo mientras Dios no las cambie por algo mejor.
El nuevo sacrificio
11 Pero ya Cristo vino y se ha convertido en el Jefe de sacerdotes, y a él le debemos todo lo bueno que ahora nos pasa. Porque el santuario donde él es sacerdote, es mejor y perfecto. No lo hizo ningún ser humano, así que no es de este mundo. 12 Cristo no entró a ese santuario para ofrecer a Dios la sangre de animales, sino para ofrecer su propia sangre. Entró una sola vez y para siempre; de ese modo, de una vez por todas nos libró del pecado.
13 De acuerdo con la religión judía, las personas que están impuras no pueden rendirle culto a Dios. Pero serán consideradas puras si se les rocía la sangre de chivos y toros, y las cenizas de una becerra sacrificada. 14 Pues si todo eso tiene poder, más poder tiene la sangre de Cristo. Porque por medio del Espíritu, que vive para siempre, Cristo se ofreció a sí mismo a Dios como sacrificio sin mancha ni pecado. Su sangre nos purifica, para que estemos seguros de que hemos sido perdonados, y para que podamos servir a Dios, que vive para siempre.
El nuevo pacto
15 Así, por medio de Jesucristo, entramos en un nuevo pacto con Dios. Porque Jesucristo murió para que Dios nos perdonara todo lo malo que hicimos cuando servíamos al primer pacto. Y por medio de su muerte, también los que hemos sido elegidos por Dios recibiremos la salvación eterna que él nos ha prometido.
16-17 Este nuevo pacto es como un testamento. Si la persona que hace un testamento no ha muerto todavía, ese documento aún no sirve de nada. 18 Por eso, cuando Dios hizo el primer pacto, se mataron varios animales. 19 Primero, Moisés anunció los mandamientos de la ley a todo el pueblo. Luego tomó lana roja y una rama de hisopo, y las mojó en agua mezclada con sangre de toros y de chivos. Después roció esa mezcla sobre el libro de la Ley, y con ella roció también a todo el pueblo. 20 Cuando terminó, dijo: «Esta sangre confirma el pacto que Dios ha hecho con ustedes.» 21 Moisés también roció con sangre el santuario y todas las cosas que se usaban en el culto. 22 La ley dice que la sangre quita el pecado de casi todas las cosas, y que debemos ofrecer sangre a Dios para que nos perdone nuestros pecados. 23 Por eso fue necesario matar a esos animales, para limpiar todo lo que hay en el santuario, que es una copia de lo que hay en el cielo. Pero lo que hay en el cielo necesita algo mejor que sacrificios de animales.
El mejor sacrificio
24 Porque Cristo no entró en el santuario hecho por seres humanos, que era solo una copia del santuario verdadero. Cristo entró en el cielo mismo, y allí se presenta ante Dios para pedirle que nos perdone. 25 No entró para ofrecerse como sacrificio muchas veces, como aquí en la tierra lo hace el jefe de los sacerdotes, que entra una vez al año para ofrecer una sangre que no es la suya. 26 Si Cristo tuviera que hacer lo mismo, habría tenido que morir muchas veces desde que Dios creó el mundo. Pero lo cierto es que ahora, cuando ya se acerca el fin, Cristo se ha manifestado de una vez y para siempre. Se ha manifestado para ofrecerse como el sacrificio por el cual Dios nos perdona nuestros pecados. 27 Todos nosotros moriremos una sola vez, y después vendrá el juicio. 28 De la misma manera, Cristo se ha ofrecido una sola vez para que muchos seamos perdonados de nuestros pecados. Después él volverá otra vez al mundo, pero no para morir por nuestros pecados, sino para salvar a todos los que esperamos su venida.
Tingma apponquinomap as nalhpop najan tingma apponquinomap netin
1 Yitnec nic nat monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma nano aclhamoclhojo altemaclha singanamaclha. Enlhit nic nat apquillanay tingma apponquinomap. 2 Yitnec congne tingma apponquinomap lhama apvalhoc apvisay “apponquinomap”. Inquinmec maa congne ayapongmateyquiclhilha, najan lhama mesa apnaycamcolha quilpasmongam apponquinomap.
3 Yitnec alhta anit apjalhtamomap apava. Yitnec najan moc apvalhoc anit apjalhtamomap tap, apvisay “apponquinomap apanco”. 4 Yitnec alhta maa alvatnamalhquilha asoc acmasis allanomalhca oro asoc alyinmom. Yitnec najan maa yamit aysicsic acnaycamcolha singanamaclha Moisés, oro asoc alyinmom alhta ayimpejic. Yitnec alhta avalhoc yamit aysicsic ingjaycoc oro asoc alyinmom. Yitnec alhta avalhoc ingjaycoc maná nintom nano. Yitnec najan avalhoc yamit aysicsic lhama yamit acma ilhnamoc nic nat siclho, Dios apquilancam Aarón yamit apanco. Yitnec najan avalhoc yamit aysicsic anit mataymong alpayjem acnatalhesomalhca actemaclha singanamaclha Moisés. 5 Innamquic alhta anit quilaycmasquiscama netin yamit aysicsic malha ángeles alhta quilaycmasquiscama. Eycaso actomja monquinatquiscama actomja apmaclha Dios. Inpayesaclhec alhta aplhimpancoc netin yamit aysicsic, acpayjo acmascosomalhquilha mongilyascalhma. Am ongiltamjoc mocjam quilhvoc ongillhenic moclhama asoc acnaycamcolha.
6 Eycaso actemaclha alhta congne tingma apponquinomap: Apquilantalhnec mataa aclhamoclhojo acnim Dios apquilancam congne tingma apponquinomap, apvisay lhama apvalhoc yoyam ellanac asoc apyilanyomap ellana. 7 Apvamlha Dios apquilancam apquimja apmamyi apvanquic etlhic apvisay anit apvalhoc. Acvamlha lhama aptalhningvayclha lhama año. Copvanquejec etalhningvoclha mepqui apsayclha ema, ayinyema asoc acticyovam acyanmongam meyascalhma apanco najan acyanmongam melyascalhma enlhitaoc. 8 Espíritu Santo aptomja singillhicmoscama mongmovan ongilantilhic anit apvalhoc apvisay “apponquinomap apanco”. Ayinyemaclha singilyascamalhma apvisay lhama apvalhoc apyitna amamyi. 9 Eyca as lhama apvalhoc actomja acyitsomalhca yoyam ongilyasamcojo as ningvamlha nac jay. Apquilmasquic mataa as congne Dios apquilancam asoc acticyovam najan moc asoc actemaclha macmescama Dios. Copvanquejec mataa as asoc cotnesquisic actamilaycam apquilvalhoc enlhitaoc. 10 Yitnec maa aclhamoclhojo actemaclha nintoycaoc najan actemaclha ningyinaycaoc najan actemaclha ningyapascama mataa yingmin. Comascoc sat aclhamoclhojo actemaclha, acvocmo sat acnim yoyam ongvita actamila anco actemaclha, am colhno siclhoc anco.
11 Apvaac alhta Cristo aptomja Dios apquilancam apyimtalhnamo, apmopvan jingilvomsic tap. Cristo aptimem Dios apquilancam apyimtalhnamo congne tingma apponquinomap apyiviy apanco najan aptamila apanco, am elhnoc siclhoc anco. Jave enlhit apquillanay as tingma apponquinomap, am ingyinyemac as nalhpop. 12 Aptalhningvoclhec alhta Cristo moc apvalhoc tingma apponquinomap, apvisay “apponquinomap apanco”. Acvamlha lhama aptalhningvoyam alhta Cristo. Am alhta esaclhac em pac yataay apquitcoc najan vayqui ayitcoc acyanmongam melyascalhma enlhitaoc. Apsaclhec alhta Cristo em pac apanco. Eycaso actomja acyanmongam singvomquiscama tap nincoo cotmongvoycamlha nelha. 13 Apquilmec mataa Dios apquilancam ema ac asoc acticyovam, ayinyema yataay apquinavo najan vayqui inquinavo najan vayqui tajap ac acmeta. , Apquililhpajac mataa Dios apquilancam apyimpeoc enlhitaoc melyascalhma yoyam eltimjic apquilponquinomap najan yoyam comascoc comasis apyimpeoc. Eycaso ayinyema acmovan ema ac asoc acticyovam. 14 Acyiviy acmovan em pac Cristo, am colhnoc acmovan ema ac asoc acticyovam. Apmesacpec alhta apanco Cristo actemaclha macmescama Dios actomja actamila anco. Eycaso ayinyema apmopvan Espíritu Santo apquilmilaneycaoc. Cristo em pac actomja ayalhnascama ingvalhoc najan acmascoscama actemaclha ingvalhoc nano. Ingvanquic sat ongilanam Dios aptomja apquilmilaneycaoc.
15 Jesús aptomja singyipitcasquiclha Dios ayinyema monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma alhnancoc. Apmascosquic Jesús mongilyascalhma nano naysicsa acyitnama monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma nano, ayinyema apquitsepma acyanmongam mongilyascalhma. Ongillhoveclhac sat ningilmayclha comasquingvoyam. Ongillhoveclhac sat ninlhamoclhojo ningiltomja ningilanyomalhca, malha singilevoycam Dios. 16 Yitnec sat ancoc vaycajac actalhesomalhca apquilnatam enlhit yoyam ongillhoveclha sat, incaymalhquic emasquingvomoc siclho aptomja apquilnatam. 17 Mongvanquejec ongilmiclha apquilnatam. Apquitsepquic sat ancoc aptomja apquilnatam, natamin ongillhoveclhac sat apquilnatam, acno aclhanma actalhesomalhca. 18 Am nic nat comalhcac monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma siclhoc anco mepqui ema ayinyema asoc acticyovam. 19 Eycaso ilhnic nat aptemaclha Moisés: Apquilyipsatquic nic nat siclho napatavo enlhitaoc vaycajac acyitna aclhamoclhojo singanamaclha Dios. Apmec nic nat Moisés yamit hisopo actong najan yatepepa acmoc. Aplovcasquic nic nat navá congne ema macyatmeyquiclha yingmin. Ayinyema ilhnic nat ema asoc acticyovam. Apquilhpajac nic nat siclho vaycajac singanamaclha Dios najan aplhamoclhojo enlhitaoc aptomja apcaneyquiclha. 20 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya enlhitaoc: “Eyca as ema actomja asoc monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma alhta yoyam colhejec acyascacmo, Dios alhta apquillanescama quellhip” —nic nat aptomjac. 21 Apquilhpajac nic nat Moisés ema tingma apponquinomap najan aclhamoclhojo asoc apquilmaycam mataa Dios apquilancam congne tingma apponquinomap. 22 Apquilhpajac nic nat ema aclhamoclhojo asoc, inquitlhincasquic nic nat esavojo. Eycaso ayinyema ilhnic nat singanamaclha Dios. Comascosalhquejec mataa mongilyascalhma mepqui ema acyinquinomalhca.
Cristo aptomja macmescama Dios yoyam colmascosalhca mongilyascalhma
23 Incaymalhquic sat ancoc elhpajac ema tingma apponquinomap, aptomja malha quilaycmasquiscama tingma apponquinomap apyitna netin. Incaymalhquic colmesalhca netin altamila anco asoc macmescama Dios, am colhnoc asoc acticyovam as nalhpop. 24 Aptalhningvoclhec alhta Jesús tingma apponquinomap cotnaja enlhit apquillanay. Ayinyemaclha tingma apponquinomap as nalhpop aptomja malha quilaycmasquiscama ayinyema “apponquinomap apanco” netin. Aptalhningvoclhec alhta netin Cristo yoyam etnejic singilmalhnesquiscama napato Dios. 25 Aptalhningvoclhec mataa Dios apquilancam Leví apmolhama tingma apvalhoc apvisay “apponquinomap apanco” moclhama año yoyam esaclha ema ac asoc acticyovam, cotnaja em pac apanco. Lhama apmesomap apanco alhta Cristo, jave aclhamoclhojo años. 26 Copvanquejec alhta Cristo ingyitsapoc mataa aclhamoclhojo años ayenmo siclhoc nic nat allanomalhca as nalhpop. Acvamlha lhama apvoy alhta Cristo yicpintama actomjaclha nelha ningvamlha nac jay. Apmesomacpo apanco actemaclha macmescama Dios yoyam emascocsic mongilyascalhma. 27 Mongvanquejec nincoo ontimjic moc actemaclha, acvamlha lhama yoyam ongitsapoc, natamin coyiplovjoc sat acma singyicpilquemo. 28 Acno alhta aptemaclha Cristo: Acvamlha lhama alhta apmesomap apanco actemaclha macmescama Dios yoyam emascocsic melyascalhma aplhamoclhojo enlhitaoc. Evotac sat mocjam Cristo, jave yoyam emascocsic mongilyascalhma, eyca yoyam jingilvomsic tap ningiltomja ningiljalhanma.