Jesús envía a setenta y dos discípulos
1 Después, Jesús eligió a setenta y dos discípulos, y los envió en grupos de dos en dos a los pueblos y lugares por donde él iba a pasar. 2 Jesús les dijo:

«Son muchos los que necesitan entrar en el reino de Dios, pero son muy pocos los que hay para anunciar las buenas noticias. Por eso, pídanle a Dios que envíe más seguidores míos, para que compartan las buenas noticias con toda esa gente. 3 Y ahora, vayan; pero tengan cuidado, porque yo los envío como quien manda corderos a una cueva de lobos.
4 »No lleven dinero, ni mochila ni zapatos, ni se detengan a saludar a nadie por el camino. 5 Cuando lleguen a alguna casa, saluden a todos los que vivan allí, deseándoles que les vaya bien. 6 Si la gente merece el bien, el deseo de ustedes se cumplirá; pero si no lo merece, no se cumplirá su deseo. 7 No anden de casa en casa. Quédense con una sola familia, y coman y beban lo que allí les den, porque el trabajador merece que le paguen.
8 »Si entran en un pueblo y los reciben bien, coman lo que les sirvan, 9 sanen a los enfermos, y díganles que el reino de Dios ya está cerca. 10 Pero si entran en un pueblo y no los reciben bien, salgan a la calle y grítenles: 11 “No tenemos nada que ver con ustedes. Por eso, hasta el polvo de su pueblo lo sacudimos de nuestros pies. Pero sepan esto: ya está cerca el reino de Dios”. 12 Les aseguro que, en el día del juicio, Dios castigará más duramente a la gente de ese pueblo que a la de Sodoma.»
La gente que no cree
(Mt 11.20-24)
13 Jesús también dijo:

«Habitantes del pueblo de Corazín, ¡qué mal les va a ir a ustedes! ¡Y también les va a ir mal a ustedes, los que viven en el pueblo de Betsaida! Si los milagros que hice entre ustedes los hubiera hecho entre los que viven en las ciudades de Tiro y de Sidón, hace tiempo que ellos habrían cambiado su modo de vivir. Se habrían vestido de ropas ásperas y se habrían echado ceniza en la cabeza para mostrar su arrepentimiento. 14 Les aseguro que, en el día del juicio final, ustedes van a recibir un castigo mayor que el de ellos.
15 »Habitantes del pueblo de Cafarnaúm, ¿creen que van a ser bien recibidos en el cielo? No, sino que van a ser enviados a lo más profundo del infierno

16 Luego Jesús les dijo a sus discípulos: «Cualquiera que los escuche a ustedes, me escucha a mí. Cualquiera que los rechace, a mí me rechaza; y la persona que me rechaza, rechaza también a Dios, que fue quien me envió.»
Los setenta y dos discípulos regresan
17 Los setenta y dos discípulos que Jesús había enviado regresaron muy contentos, y le dijeron:

—¡Señor, hasta los demonios nos obedecen cuando los reprendemos en tu nombre!

18 Jesús les dijo:

—Yo vi que Satanás caía del cielo como un rayo. 19 Yo les he dado poder para que ni las serpientes ni los escorpiones les hagan daño, y para que derroten a Satanás, su enemigo. 20 Sin embargo, no se alegren de que los malos espíritus los obedezcan. Alégrense más bien de que sus nombres estén escritos en el libro del cielo.
Jesús alaba a Dios
(Mt 11.25-27Mt 13.16-17)
21 En ese mismo momento, el Espíritu Santo hizo que Jesús sintiera mucha alegría. Entonces Jesús dijo:

«Padre mío, que gobiernas el cielo y la tierra, te alabo porque has mostrado estas cosas a los niños y a los que son como ellos. En cambio, no se las mostraste a los que conocen mucho y son sabios, porque así lo has querido, Padre mío.»

22 Luego Jesús le dijo a la gente que estaba con él: «Mi Padre me ha entregado todo, y nadie me conoce mejor que él. Y yo, que soy su Hijo, conozco mejor que nadie a Dios, mi Padre, y elijo a las personas que lo conocerán como yo.»
23 Cuando Jesús se quedó a solas con sus discípulos, les dijo: «Dichosos ustedes, que pueden ver todo lo que sucede ahora. 24 A muchos profetas y reyes les habría gustado ver y oír lo que ustedes ven y oyen ahora, pero no pudieron.»
Un extranjero compasivo
25 Un maestro de la Ley se acercó para ver si Jesús podía responder a una pregunta difícil, y le dijo:

—Maestro, ¿qué debo hacer para tener la vida eterna?

26 Jesús le respondió:

—¿Sabes lo que dicen los libros de la Ley?

27 El maestro de la Ley respondió:

—“Ama a tu Dios con todo lo que piensas, con todo lo que vales y con todo lo que eres, y cada uno debe amar a su prójimo como se ama a sí mismo.”

28 —¡Muy bien! —respondió Jesús—. Haz todo eso y tendrás la vida eterna.

29 Pero el maestro de la Ley no quedó satisfecho con la respuesta de Jesús, así que insistió:

—¿Y quién es mi prójimo?

30 Entonces Jesús le puso este ejemplo:

«Un día, un hombre iba de Jerusalén a Jericó. En el camino lo asaltaron unos ladrones y, después de golpearlo, le robaron todo lo que llevaba y lo dejaron medio muerto.
31 »Por casualidad, por el mismo camino pasaba un sacerdote judío. Al ver a aquel hombre, el sacerdote se hizo a un lado y siguió su camino. 32 Luego pasó por ese lugar otro judío, que ayudaba en el culto del templo; cuando este otro vio al hombre, se hizo a un lado y siguió su camino.
33 »Pero también pasó por allí un extranjero, de la región de Samaria, y al ver a aquel hombre tirado en el suelo, le tuvo compasión. 34 Se acercó, sanó sus heridas con vino y aceite, y le puso vendas. Lo subió sobre su burro, lo llevó a un pequeño hotel y allí lo cuidó.
35 »Al día siguiente, el extranjero le dio dinero al encargado de la posada y le dijo: “Cuídeme bien a este hombre. Si el dinero que le dejo no alcanza para todos los gastos, a mi regreso yo le pagaré lo que falte.”»

36 Jesús terminó el relato y le dijo al maestro de la Ley:

—A ver, dime. De los tres hombres que pasaron por el camino, ¿cuál fue el prójimo del que fue maltratado por los ladrones?

37 —El que se preocupó por él y lo cuidó —contestó el maestro de la Ley.

Jesús entonces le dijo:

—Anda y haz tú lo mismo.
Marta y María
38 En su viaje hacia Jerusalén, Jesús y sus discípulos pasaron por un pueblo. Allí, una mujer llamada Marta recibió a Jesús en su casa. 39 En la casa también estaba María, que era hermana de Marta. María se sentó junto a Jesús para escuchar atentamente lo que él decía. 40 Marta, en cambio, estaba ocupada en preparar la comida y en los quehaceres de la casa. Por eso, se acercó a Jesús y le dijo:

—Señor, ¿no te importa que mi hermana me deje sola, haciendo todo el trabajo de la casa? Dile que me ayude.

41-42 Pero Jesús le contestó:

—Marta, Marta, ¿por qué te preocupas por tantas cosas? Hay algo más importante. María lo ha elegido, y nadie se lo va a quitar.
Apquilapajascama Jesús setenta apquiltamsoycaoc
1 Natamin alhta apquilyacyesa Visqui ingac mocjam setenta apquiltamsoycaoc. Apquilapajasquic alhta moc apcanita. Apquilapajasquic alhta natingma lhalhma anco yavamlha eyacsic. 2 Aptomjac alhta apquilanya Jesús:
—Cotlaycaoc acmocjitma acyilhna, eyca apcanito aptomja apnaclheycaoc. Elilmalhnam quellhip acnaclhomalhquilha avisqui ac, yoyam elapajacsic elnaclhamcoc acyilhna. 3 Ellhing quellhip. Quip elanojo, alapajasquic quellhip malha nipquesic apquitcaoc naysicsa asoc navjac aclom. 4 Noelsov nasa najapa najan solyayem. Noelsov moc tiyayipeoc. Noelpayves nasa enlhit nalhit amay. 5 Apquilantalhningvocmec sat ancoc lhama tingma, eltime sat siclho: “Coltamilam sat ingilvalhoc as tingma”. 6 Apnec sat ancoc maa enlhit actamila apvalhoc, comalhcac sat tacja actemaclha apquilpayvescama quellhip. Am sat ancoc elhnac enlhit actamila apvalhoc, cotajingvomoc sat apquilpayvescama. 7 Elhnam sat maa tingma. Eltovaoc najan elyinaoc asoc apquillhoy maa. Enlhit aptamjaycam colhojoc sat acyanmongam. Noelyanmongsaoc nasa moc apquilmaclha tingma. 8 Apquilmacpec sat ancoc tacja quellhip as tingma, eltovaoc sat asoc nintom apquillhoy maa. 9 Eltamilquisquim sat acmasca apyimpeoc as tingma. Eltime sat maa: “Camquitvaac quellhip Dios apquilnancascama” —sat eltime elanic. 10 Am sat ancoc elmacpoc tacja quellhip as tingma, elantiyip sat maa. Sat eltimjic maa: 11 “Ninpalesquic lhopactic alyipitcay ingmancoc ayinyema as tingma. Cotnatsalhquejec sat actemaclha melmam tacja. Elyasamcojo quellhip: Camquitvaac lhac quellhip Dios apquilnancascama. Am lhac colyacmoc quellhip” —sat eltime elanic. 12 Actomjac coo siyanya quellhip: Acvocmo sat acnim ningyicpilcomalhcoclha coyimtilhojoc sat acyanmongayclha as tingma, am colhoyc acyanmongayclha tingma Sodoma —alhta aptomjac.
Enlhitaoc melyajayquiclho layi
(Mt 11.20-24)
13 Quellhip layi co Corazín. Quellhip layi co Betsaida. Invitalhquic nipyesicsa quellhip asoc sinpilapquiscama. Invitalhquic nat ancoc as asoc tingma Tiro najan Sidón, quilhvoc nat elyanmongsic apquilvalhoc. Quilhvoc nat elvitacpoc apma apquilantalhnama yamquintim ajac apnaycam naysicsa tajap. 14 Acvocmo sat acnim ningyicpilcomalhcoclha colhyevavojoc sat acyanmongayclha co Tiro najan co Sidón, melhno quellhip. 15 Quellhip co Capernaum. ¿Apquilanayqui ya quellhip elyasacpoc netin acvocmo netin? Colhic sat acvayvesantamo coning acvocmo alyascamaclha ingjangaoc.
16 “Injalhnalhcoc ancoc apquilpayvam quellhip, acno acjalhnomalhco coo lha sicpayvam. Apquilvanacpec ancoc quellhip, acno sicvanamalhca coo lha. Acvanalhquic ancoc coo, apvanacpec najan Ingyapam aptomja seyapajascama coo —alhta aptomjac.
Apquilvactamo mocjam setenta apquiltamsoycaoc
17 Apquilvoctac alhta mocjam setenta apquiltamsoycaoc. Inquilpayjeclhec alhta apquilvalhoc, apquilpamejitsa:
—Visqui, ingilyajaclhoc najan maa somquic quilyicjamo ayinyema lhip apvisay —alhta apquiltomjac.
18 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Eje, acvita inyicje Satanás, malha alyinmom, malha nata actiyam ayinyema netin. 19 Quip elanojo. Almesquic quellhip apquilmopvan, yoyam eltamoc nimisma najan yitaja, yoyam elnatovacsic cotnaja ingmoc. Mellingamquejec sat quellhip acmasca. 20 Noelitsovacsojo nasa quellhip alyajaclho somquic quilyicjamo. Elitsovacsojo anco quellhip acnatalhesomalhca apquilvisay netin —alhta aptomjac.
Jesús acpayjayclha apvalhoc
(Mt 11.25-27Mt 13.16-17)
21 Yejemoc alhta acpayjeclho apvalhoc Jesús ayinyema Espíritu Santo: Aptomjac alhta apquilmalhnancama:
—Ingyapam netin, lhip nac Visqui netin najan as nalhpop. Inlhenquic coo evalhoc lhip. Apyilhascasquic lhip as asoc enlhitaoc apquilyascamco lhalhma anco. Am eyilhascasac lhip as asoc enlhit melyascamco malha sicaa. Intasic anco, Ingyapam. Actomja lhip apquiltemoclha apanco.
22 “Elmesquic coo Tata aclhamoclhojo asoc sicmovan. Paj lhama apyascamco sicvisay Apquitca. Apvamlha coo Tata apyasamco. Paj lhama apyascamco apvisay coo Tata. Acvamlha coo sicyascamco apvisay coo Tata. Najan maa apquilyasamcoc sictomja silyascasingviyam apvisay coo Tata —alhta aptomjac Jesús.
23 Apquilanoc alhta Jesús apquiltamsoycaoc, apquilpamejitsa:
—Apquilvitac quellhip as asoc. Apquilinyejemoc anco enlhit apquilvitay as asoc. 24 Actomjac coo siyanya quellhip: Apquilvitac quellhip as asoc. Aplhamoc nic nat profetas Dios apquillingascama najan apquilviscaa apquililtamjoc nic nat elvita. Am nic nat elvitayac. Apquililtamjoc nic nat ellinga. Am nic nat ellingayac —alhta aptomjac.
Aplhenamap aptamila co Samaria
25 Yejemoc alhta apquinmaclho netin apyascamco apquiltemaclha. Apquiltamjoc alhta eyipconic Jesús. Aptomjac alhta apcanya:
—Visqui, ¿jalhco sat otnejic, yoyam momasquingvomeje cotmongvoycamlha nelha? —alhta aptomjac.
26 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—¿Jalhco lha actomja singanamaclha actalhesomalhca? ¿Co lha actomja lhip apquilyipsatem? —alhta aptomjac.
27 Apcatingmavoc alhta apyascamco apquiltemaclha:
—“Ingyasicjojo anco Dios lhip Visqui pac. Iyiplovquis sat apvalhoc, najan apyimnatem apanco najan apyascamcolhma. Ingyasicjojo ingmoc acno apcasicjamacpo apanco” —alhta aptomjac.
28 Aptomjac alhta apcanya Jesús:
—Inpayjoc aplhanma. Itne sat mataa lha. Memasquingvomejec sat lhip cotmongvoycamlha nelha —alhta aptomjac.
29 Apquiltamjoc alhta etnesacpoc apanco appeyvomo as enlhit. Aptomjac alhta apcanya:
—Visqui, ¿soc emoc qui? —alhta aptomjac.
30 Yejemoc alhta apquiltimnamcaa Jesús:
—Jerusalén nic nat apquimpac lhama enlhit. Jericó nic nat apmiyaclha. Nalhit amay nic nat apquiltajanyac apquilminyilhma. Appatjetacpec nic nat. Innec nic nat aljalhyovasquisa apquilantalhnama. Apticpongacpec nic nat as enlhit. Quitlhincasoc nic nat ingyitsapoc. Apquilyamyaclhec nic nat aptomja apquilajem. Apquilvonquipquic nic nat. 31 Yejemoc nic nat apmiyaclho maa lhama sacerdote. Apvitangvocmec nic nat apmatnam. Apyeycajangvocmec nic nat eyca. 32 Apquimjamquic nic nat najan lhama levita. Apvitangvocmec nic nat apmatnam. Apyeycajangvocmec nic nat najan. 33 Apquimjamquic nic nat najan lhama co Samaria. Apvitangvocmec nic nat apmatnam. Lhama ilhnic nat apvita, apyovsec nic nat apquilano. 34 Yejemoc nic nat apyocmo. Appilhtejitcasquic nic nat apquilyimsem. Apyanquincaac nic nat olivo yingmenic (acpilhmoc) najan moyayit uva yingmenic. Appatimcaseclhec nic nat apquinamtem. Apyantimquic nic nat tingma apnaycamcaclha maycaa. Aptamilcasquic nic nat maa. 35 Moc acnim nic nat appecjamcaa co Samaria. Yejemoc nic nat apquiljalhyovasa anit solyayem. Apmesquic nic nat acyanmongam actomja tingma pac. Aptomjac alhta apcanya: “Itamilquis sat as enlhit. Am sat ancoc colhnoc acyanmongam aptamilquiscama, olmesic sat mocjam sicvactamo sat” —nic nat aptomjac. 36 Apnatqui enlhit nic nat aptomja apquilvitay apmatnam. ¿Jalhco apcanya lhip aptomja poc apanco? —alhta aptomjac Jesús.
37 Apcatingmavoc alhta apyascamco apquiltemaclha:
—Ayanayc coo aptomja apquimlaycmo —alhta aptomjac.
Aptomjac alhta apcanya Jesús:
—Tasi, ilhing sat lhip. Ilhnasojo sat aptemaclha —alhta aptomjac.
Jesús aptimem maycaa Marta najan María tingma ac
38 Aplhinquic alhta Jesús, apvoclhoc alhta lhama tingma. Inmec alhta tacja quilvana acvisay Marta. 39 Inyalhing alhta innac acvisay María. Innacmec alhta apnaclha Jesús acpayjo apmancoc. Inquiljalhnoc alhta aplhanma. 40 Incapajam alhta allana aclhamoclhojo asoc Marta. Acyoctamo alhta apnaclha Jesús. Intomjac alhta ayanya:
—Visqui, ¿am ya colhenac apvalhoc lhip acyinyova actamjaycam eyalhing? Actamjam elhapco coo. Ingyane sat jepasmoc —alhta intomjac.
41 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Marta, Marta. Actemaclha aclheneycam avalhoc lhiya. Incapajam allana lhiya aclhamoclhojo asoc. 42 Lhama asoc eyca ningilanyomalhca ongillanac. Inyacyesquic lhac María actamila asoc. Colatamalhqueje nac maa —alhta aptomjac.