El levita y su mujer
1 En los días en que los israelitas todavía no tenían rey, un hombre de la tribu de Leví vivía con una mujer de Belén de Judá, en un lugar muy apartado de las montañas de Efraín. 2 Un día ella se enojó con él y regresó a la casa de su padre en Belén. Estuvo allí cuatro meses, 3 hasta que llegó el hombre para convencerla de que volviera con él. Lo acompañaba un sirviente, y llevaba dos burros. Ella lo hizo pasar a la casa, y cuando el padre vio al esposo de su hija, lo recibió con alegría 4 y lo invitó a quedarse con ellos. El hombre y su sirviente se quedaron allí tres días, comiendo y bebiendo. 5 Al cuarto día se levantaron de madrugada, y el hombre se preparó para viajar, pero su suegro le sugirió: «Come algo antes de irte, aunque sea un poco de pan. Te hará bien».
6 Entonces los dos se sentaron a comer y a beber juntos. Después el padre de la joven le dijo a su yerno: «¡Por favor, quédate una noche más! ¡La pasaremos bien!»
7 El hombre se levantó para irse, pero su suegro le insistió tanto que se quedó. 8 Al quinto día se levantó muy temprano, decidido a salir, pero su suegro le dijo otra vez que comiera algo y se quedara hasta la tarde. Así que los dos se sentaron a comer juntos. 9 Cuando otra vez el hombre se levantó para irse con su mujer y su sirviente, su suegro le dijo: «Quédate, por favor, porque pronto será de noche. Pasaremos un rato agradable, y mañana muy temprano te irás a tu casa».
10 Pero el hombre no quiso quedarse otra noche más, así que se levantó y se fue. Lo acompañaban su mujer, su sirviente y dos burros cargados. 11 Cuando se acercaban a Jebús, es decir, a Jerusalén, el sirviente le dijo:

—Sería bueno quedarnos a pasar la noche en esta ciudad de los jebuseos, ¿no le parece?

12-13 Y el hombre le respondió:

—No. No nos quedaremos en ninguna ciudad que no sea de los israelitas. Sigamos hasta Guibeá, para ver si allí o en Ramá podemos pasar la noche.

14 Siguieron entonces su camino, y a la puesta del sol ya estaban cerca de Guibeá, ciudad de la tribu de Benjamín. 15 Se apartaron del camino y entraron en la ciudad. Como nadie los invitó a su casa para pasar la noche, el hombre fue y se sentó en la plaza. 16 Al caer la tarde, pasó por allí un anciano que volvía de trabajar en el campo. Este anciano era de la zona montañosa de Efraín, pero estaba viviendo en Guibeá. 17 Cuando el anciano vio al viajero sentado en la plaza, le preguntó:

—¿De dónde vienes? ¿A dónde vas?

18 El hombre le contestó:

—Venimos de Belén de Judá. Pasamos por aquí porque estamos volviendo a la parte más apartada de las montañas de Efraín, donde vivimos. Pero nadie nos ha invitado a pasar la noche en su casa. 19 Tenemos de todo: paja y pasto para los burros, y pan y vino para nosotros tres.

20 Entonces el anciano le dijo:

—¡Pero no pueden pasar la noche en la plaza! ¡En mi casa serán bienvenidos! ¡Yo les daré todo lo que necesiten!

21 El anciano los llevó entonces a su casa, y mientras los viajeros se lavaban los pies, él les dio de comer a los burros. Después de eso cenaron.

22 Estaban pasando un rato agradable cuando, de pronto, unos hombres de la ciudad rodearon la casa y empezaron a golpear violentamente la puerta. Eran unos hombres malvados, los cuales le gritaron al dueño de la casa:

—¡Qué salga el hombre que está de visita en tu casa! ¡Queremos tener relaciones sexuales con él!

23 Entonces el dueño de la casa salió y les dijo:

—¡Amigos míos, por favor, no hagan eso! ¡Es una terrible maldad! El hombre está de visita en mi casa. 24 ¡Miren! Les traeré a su mujer, y también a mi hija, que todavía no ha tenido relaciones sexuales con nadie. Hagan con ellas lo que quieran; ¡humíllenlas, pero no cometan tal maldad con este hombre!

25 Como los hombres seguían molestando, el hombre tomó a su mujer y la echó a la calle. Entonces ellos la violaron, y la siguieron maltratando toda la noche, hasta que amaneció.
26 Estaba amaneciendo cuando la mujer volvió a la casa del anciano, donde estaba su esposo; cayó de bruces delante de la puerta, y así se quedó hasta que se hizo de día. 27 Cuando su esposo se levantó para continuar el viaje, al abrir la puerta encontró a su mujer tirada en el suelo y con las manos extendidas hacia la puerta. 28 Le dijo: «¡Vamos, levántate! Tenemos que irnos». Pero ella no respondió. Entonces el hombre la puso sobre el burro y se fue a su casa. 29 Al llegar, tomó un cuchillo, cortó a su mujer en doce pedazos, y los mandó a todas las tribus de Israel. 30 Todos los que veían esto decían: «¡Nunca hemos visto algo así! Nunca, desde que nuestro pueblo salió de Egipto, ha ocurrido algo parecido. Tenemos que hacer algo, pero pensémoslo bien antes de actuar».
Enlhit levita najan moc aptava
1 Nalhit acnim nic nat intomjac. Mepqui ilhnic nat apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel. Apnec nic nat lhama levita inquilhe alvinatem Efraín, mocjay anco. Aptimec nic nat moc aptava quilvana ayitcoc ayinyema tingma Belén yoclhilhma Judá. 2 Innatjavoc nic nat avalhoc apnaclha atava. Intajaclhec nic nat inyap tingma pac Belén. Innec nic nat maa cuatro piltin. 3 Appecjam nic nat levita esovjam quilvana acyamasma, eyantamenta sat mocjam. Apcanyacpec nic apquilancam etnejic aplhalhma, enaliclha anit apnatoscama yamelyeyjaycoc. Invitac nic nat quilvana apvactama atava. Inmec nic nat tacja inyap tingma pac. 4 Apmec nic nat tacja inyap, acyiplomo acpayjayclha apvalhoc. Apcanyacpec nic nat apipjayim elhojoc lhama. Apnaclhec nic nat natqui acnim levita najan apquilancam, payjoc apipyata tingma pac. Aptovcamquic nic nat, apyinamquic nic nat, apnatinquic nic nat maa. 5 Invocmec nic nat cuatro acnim apnalhaticja alhtoo yoyam eltajiclha. Apvitac nic nat quilvana inyap.
Aptomjac nic nat apcanya apipjayim: —Itov siclho pan apquitcoc, colhic sat apyimnatem — nic nat aptomjac.
6 Apquilnaclhec nic nat mocjam, yoyam eltovamcoc najan elyinamcoc. Apcanyapec nic nat elhic mocjam lhama alhtaa. 7 Appecjam nic nat inyicje elhong levita. Apquilinlhanacmec nic nat apipyata elhic mocjam.
8 Invocmec nic nat cinco acnim. Aplhaticjac nic nat alhtoo levita, appecjam elhong. Apquilinlhanacmec nic nat mocjam quilvana inyap, yoyam etoc siclho amamyi aplhingam apipjayim, colhic sat apyimnatem. Aptovcamquic nic nat mocjam acvaycmo actalhnam. 9 Appecjam nic nat levita elhong, aclhalhma sat moc aptava najan apquilancam. Apquilinlhanacmec nic nat mocjam apipyata, apcanya elhnam mocjam, ayinyema actomjayclho alhtaa. Etyinic siclho alhtaa, elhaticjac sat secaseclha, elhong sat alhtoo. 10 Am nic nat coyacmoc levita elhic mocjam alhtaa. Appecjam nic nat elhong, eyantemiclha moc aptava, najan apquilancam, najan apquilquinamtem yamelyeyjaycoc. Apquilvocmec nic nat tingma Jebús, ningiltimem Jerusalén.
11 Aptomjac nic nat apquilancam apcanya levita: —¿Tasi ya onlhic alhtaa nac jay as tingma apvanyam nipyesicsa jebuseos? — nic nat aptomjac.
12 Apcatingmavoc nic nat levita: —Mongvanquejec ongilpalhcac tingma apvanyam metnaja nintemolhama israelita. Ongilpeyvojoc sat tingma Gabaa. 13 Ningvitac sat ancoc tingma Gabaa, tasic najan Ramá, onlhic sat alhtaa — nic nat aptomjac.
14 Apquilmiyaclhec nic nat mocjam, actalhnacmo apquilvita tingma Gabaa, tingma apancaoc apquilmolhama tribu Benjamín. 15 Apquilyinyovquic nic nat amay, elantilhic tingma Gabaa, elhnam sat alhtaa nac jay. Am nic nat elmac tacja enlhit maa. Apnaclhec nic nat acyivey olhma tingma apvanyam.
16 Alhtaa ilhnic nat intomjac. Apyeycajac nic nat enlhit apvanyam apquinyema amyip, aptajaclho tingma pac. Apquinyemayaclha ilhnic nat inquilhe alvinatem Efraín, appalhaviyam metnaja apquiltemolhama tribu Benjamín, aptomja tingma apancaoc Gabaa.
17 Pilapcasquic nic nat enlhit apvanyam apvita maycaa. Aptomjac nic nat apcanya: —¿Co laa apquimpaa, co laa apyasa? — nic nat aptomjac.
18 Apcatingmavoc nic nat levita: —Siclhingam coo, ningilinyemac lhac tingma Belén yoclhilhma Judá. Ongmiyaclhac sat mocjay anco, inquilhe alvinatem Efraín. Payjoc maa tingma ajac. Acnec alhta tingma Belén, quilhvoc sictajayclha mocjam. Paj coo otac lhama enlhit semam tacja. 19 Yitnec nincoo actoycaoc ninatoscama yamelyeyjaycoc. Yitnec nintom pan najan uva ayingmenic, yoyam cotoc etava najan coo najan selancam. Coymalhquejec nincoo lhama asoc — nic nat aptomjac.
20 Aptomjac nic nat apvanyam apcanya: —Ingmoc nac lhip. Omoc sat tacja lhip najan apquillhalhmaa. Copvanquejec lhip elhic quip aso alhtaa nac jay — nic nat aptomjac.
21 Apnalaclhec nic nat tingma pac enlhit apvanyam. Apliquic nic nat yingmin apmancoc, aptovcamquic nic nat, apyinamquic nic nat. Apcamquic nic nat actoycaoc yamelyeyjaycoc enlhit apvanyam. 22 Yiplovcoc nic nat acpayjayclha apquilvalhoc. Pilapcasquic nic nat apquilvaa enlhit apquilmapsomcaa apquilvocjay tingma. Apquilticpamquic nic nat tingma apatong.
Apquiltomjac nic nat apquilanya aptomja tingma pac: —¡Itipquis sat enlhit maycaa! ¡Ongilpatjetamcoc siclho as enlhit!— nic nat apquiltomjac.
23 Aptomjac nic nat apcatingmavo: —¡Quip elaylhojo enaymacoc! ¡Maycaa nac as enlhit sicnaclha coo! ¡Noeltovas nasa quellhip! 24 Quip elanojo sictamongvoyam quilvana ayitcoc, mepqui atava. Innec mocjam moc quilvana, maycaa aptava. Olantipsic sat as quilvanaa, yoyam eltimjic acmajayoclha apquilvalhoc quellhip. Noelsilhnanap apanco quellhip apnaclha as maycaa — nic nat aptomjac.
25 Am nic nat elilyajaclhoc appayvam apvanyam. Aptipcasquic nic nat levita quilvana moc aptava. Apquilpatjetamquic nic nat maa, apquiltovasquic nic nat alhtaa acvaycmo secaseclha. Natamin apquilyinyovquic nic nat. 26 Intajavoc nic nat quilvana payjoc tingma apatong apmaclha enlhit apvanyam. Inyaninquic nic nat quilvana ayitsepa. Apnec nic nat atava congne tingma. 27 Alhtooc nic nat aplhaticja atava, apliquic nic nat atong. Pilapcasquic nic nat apvita moc aptava acyitnama, acpayvescama actengaoc tingma apatong, ayitsepma.
28 Aptomjac nic nat apcanya: —¡Lhiya, cotnimiclha netin, poc ongillhong! — nic nat aptomjac.
Am nic nat catingmavoc quilvana ayitsepma. Yejemoc nic nat appatmaoclho ayitsepma netin yamelyeyjaycoc, apquiltajaclho tingma poc mocjay. 29 Apvoclhec nic nat tingma pac. Apliquic nic nat sovo pac. Apyatemenquic nic nat navayc alyiptetaclha ayitsepma. Apyatemenquic nic nat doce navayc, apquilapajasa lhalhma anco yoclhilhma Israel.
30 Pilapcasquic nic nat apquilvita. Apquiltomjac nic nat: —Cotamalhcac mocjam actema nac lha, ayenmo apquilantiyapma nic nat yoclhilhma Egipto israelitas. Elyasamcojo actemaclha yavamlha ontimjic — nic nat apquiltomjac apquilpamejitsacpo.