Israel se rebela contra su Dios
1 Dios me dijo:
2-3 «Jeremías, ve y diles de mi parte a todos los habitantes de Jerusalén:
“Yo recuerdo, pueblo de Israel,
que en tus primeros años
me amabas solo a mí.
Parecías una novia enamorada
y me seguiste por el desierto,
por tierras donde nada crece.
Tú eras solo mía;
¡fuiste mi primer amor!
Si alguien te hacía algún daño,
sufría las consecuencias.
Te juro que así fue”.
4-5 »Escúchenme, israelitas:
“Yo no traté mal a sus antepasados,
sin embargo, ellos se alejaron de mí.
Adoraron a ídolos inútiles,
y ellos mismos se volvieron inútiles.
6 Jamás preguntaron por mí,
a pesar de que fui yo
quien los liberó de Egipto,
quien los llevó por el desierto,
por un terreno seco y peligroso,
donde nadie pasa y donde nadie vive.
7 Fui yo quien los trajo a esta buena tierra,
donde hay comida en abundancia.
Pero llegaron ustedes y todo lo ensuciaron;
¡convirtieron mi tierra en un lugar asqueroso!
8 ”Los sacerdotes nunca preguntaron por mí,
los maestros de Biblia jamás me conocieron,
los dirigentes pecaron contra mí,
y los profetas no hablaron en mi nombre.
Todos ellos siguieron a otros dioses
que no sirven para nada,
y en nombre de ellos hablaron.
9 ”Por eso, a ustedes,
a sus hijos y a sus nietos,
los voy a llevar ante los jueces.
Les juro que así lo haré.
10 ”Envíen mensajeros
al desierto de Arabia,
o a las islas del Mediterráneo,
para que se fijen y averigüen
si alguna vez pasó algo parecido.
11 Jamás he conocido a una nación
que haya abandonado a sus dioses,
aun cuando sus dioses sean falsos.
Pero ustedes me cambiaron a mí,
que soy el Dios verdadero y glorioso,
por dioses que no sirven para nada.
12 El universo entero se sorprende
y tiembla de espanto.
Les juro que esto es así.
13-18 ”Ustedes, pueblo mío,
cometieron dos pecados:
me abandonaron a mí,
que soy para ustedes una fuente
de agua que les da vida,
y se hicieron sus propios estanques,
que no retienen el agua.
Yo era su guía,
pero ustedes me rechazaron.
”Israelitas,
¿qué ganan ahora con confiar
en el poder de Egipto
y en el poder de Asiria?
Ustedes son libres;
¡no nacieron siendo esclavos!
¿Por qué ahora los tratan así?
”¡Los soldados de Menfis y Tafnes
han acabado con sus gobernantes!
¡Lanzan rugidos, como leones,
y destruyen el país!
¡Han quemado las ciudades,
y ya nadie vive en ellas!
19 ”Sus propias rebeliones y maldades
demuestran que ustedes son culpables.
Pónganse a pensar, y reconozcan
lo malo y triste que es abandonarme
y no obedecerme.
Les juro que esto es así.
20 ”Hace ya mucho tiempo
que ustedes me abandonaron;
rompieron los lazos que nos unían,
y se negaron a adorarme.
Me traicionaron,
pues en lo alto de las colinas
y bajo todo árbol frondoso,
se entregaron a otros dioses.
21-22 Tan grande es la mancha de su pecado
que ni el mejor jabón del mundo
podrá quitarles esa mancha.
”Yo los he cuidado
como se cuida al mejor viñedo.
Sus antepasados me obedecieron,
pero ustedes son tan rebeldes,
que son como un viñedo
que solo produce uvas podridas.
Les aseguro que esto es así.
23-24 ”¿Cómo se atreven a decir
que no han pecado
ni han adorado a dioses falsos?
¡Miren cómo se portaron
en el valle de Ben-hinom!
¡Admitan todo lo que han hecho!
Son como una burra en celo
cuando anda en busca del macho:
se pone a olfatear el viento,
y en cuanto corre al monte
nadie la puede frenar.
Si el macho la busca,
fácilmente la encuentra.
25-26 ”Ustedes están empeñados
en seguir adorando a dioses extraños,
pero su terquedad los hará sufrir.
Por eso andan descalzos
y muriéndose de sed.
Ustedes y sus autoridades
quedarán avergonzados,
como el ladrón cuando es sorprendido.
27 ”Ustedes, israelitas,
llaman ‘padre’ a un pedazo de madera;
¡llaman ‘madre’ a una piedra!
Me dan la espalda
y no me miran a la cara,
pero en cuanto están en peligro
gritan pidiéndome ayuda.
28 ”¿Y dónde están esos dioses
que ustedes mismos se fabricaron?
¡Que vengan ellos a salvarlos
cuando se encuentren en peligro!
¡Al fin y al cabo,
ustedes tienen más dioses que ciudades!
29 ¡Por qué me acusan,
si todos ustedes me rechazan!
Les juro que es así.
30 ”No tiene caso castigar a sus hijos,
pues no aceptan mis correcciones.
¡Todos ustedes, como leones feroces,
mataron a mis profetas!
31 Pero escúchenme bien
todos los que están presentes:
¡yo no he sido cruel con ustedes
como el ardiente desierto,
ni como la terrible oscuridad de una cueva!
¿Entonces, por qué me dicen
que van a hacer lo que quieran,
y que no volverán a adorarme?
32 No hay novia que se olvide
de su vestido ni de sus joyas,
¡pero ustedes, que son mi pueblo,
hace mucho que se olvidaron de mí!
33 ”Y tú, Judá, eres muy hábil
para conseguirte amantes.
¡De ti aprenden hasta las prostitutas!
34 Tus vestidos están manchados
con la sangre de pobres e inocentes.
Y a pesar de que nunca los viste
cometer ningún delito,
35 todavía te atreves a decir
que no has pecado,
y que yo no estoy enojado contigo.
¡Pues voy a llevarte ante los jueces
por insistir en que eres inocente!
36 Tú cambias de opinión
con mucha facilidad;
pero Egipto te abandonará
como antes te abandonó Asiria.
37 Yo mismo he rechazado
a esos que llamas tus amigos.
Así que volverás de Egipto
derrotada y llena de vergüenza,
¡y de nada te servirá su ayuda!”»
Apquilvatseycaoc apquilmolhama Israel
1 Aptomjac alhta Dios Apyimtalhnamo seyanya coo:
2 Iyas sat maa natingma Jerusalén. Iyimnaticsojo lhip appayvam elngacsic amyaa. Elaylhojo quellhip appayvam ayinyema Dios Apyimtalhnamo: Olyitquisic quellhip nanoc nat apquiltemaclha apquilyimnanic, mepqui alhta mataa apquilvatseycaoc. Olyitquisic quellhip sictomja nat etava quellhip, apquiltomja selasicjayo. Elyiplantac alhta quellhip siclhinga yoclhilhma actamopeycaoc, mepqui alhta maa ninganma.
3 Apquilmolhama Israel sictomja silponquinquiscama, malha acyilhna actamila siclha ningvitay. Acyanmongsaclhec alhta apquiltemaclha apancaoc, apquiltomja inlhojo apquilinmelhaycam quellhip. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui Dios — alhta aptomjac — nic nat aptomjac profeta.
4 Quellhip apquilmolhama Israel, aptovana niptamin Jacob, elaylhojo Dios Apyimtalhnamo appayvam: 5 Aptomjac alhta Dios Apyimtalhnamo apquilanya:
¿Apquilvita ya quellhip apquilyeyjamcaa sictemaclha sicmasom? Apquiltomja alhta selyamasma coo. Apquiltingyac alhta mataa quilaycmasquiscama mepqui acmovan, mepqui alhta apquilyimnatem.
6 Am alhta jeltingyac mataa coo, sicyinyovquiscama nat yoclhilhma Egipto. Sicnalayclha alhta yoclhilhma actamopeycaoc, acmasom alhta acyamay olhma, mepqui alhta yingmin alvata. Mepqui enlhit as yoclhilhma mepqui amay.
7 Acnalantac alhta quellhip yoclhilhma actamila, yoyam eltovamcoc quellhip acyilhna altamila najan nintom actamila. Apquilvaac alhta quellhip, apnatovasquic alhta as yoclhilhma. Yiplovcoc alhta sictanoncama yoclhilhma ajanco.
8 Am alhta jeltingyac mataa sacerdotes, najan apquilyascamco singanamaclha. Elinmelham alhta apquilviscaa. Apquillingasquic alhta profetas quilaycmasquiscama Baal. Apquiltimec mataa apquilayo quilaycmasquiscama mepqui acmovan, yoyam copasmoc — alhta aptomjac Dios.
Covac sat acyanmongayclha
9 Actomjac coo sicvisay Dios Visqui apancaoc, silanya: Ongilatingmalhcojoc sat mocjam quellhip najan aptovana.
10 Elmiyaclha sat quellhip acyayem inquilhe actalhningvamlha acnim, yoyam elanojo. Elapajas sat tingma Cedar, yoyam elvitangvomoc apquiltemaclha maa.
11 ¿Naso ya apquilyamasma quilaycmasquiscama enlhitaoc, yoyam elmoc najan eltimjic apquilayo moc quilaycmasquiscama? ¡Mepqui acmovan as quilaycmasquiscama! Coo alhta selayo apquilmolhama Israel, apquiltomja selyamasma coo. Apquiltingyac mataa quilaycmasquiscama mepqui acmovan.
12 ¡Cotyim apquilvalhoc quellhip apnaycam netin! ¡Copilhyinim sat apquilvalhoc quellhip! Eycaso sicpayvam silanya quellhip.
13 Yitnec apquilsilhnanomap apanco enlhitaoc ajanco: lhama acvisay selyamasma coo, sicyitsomalhca actiyapmaclha yingmin. Moc acvisay yamyamilquit apquillanay alhta quellhip, actomja acpalhama, mepqui mataa yingmin avalhoc — alhta aptomjac.
Apquilsilhnanomap apanco israelitas
14 Aptomjac alhta Visqui ingac: Quellhip israelitas, meltomja quellhip apquilmomap. Jave apquiltiyaycamlha quellhip nipyesicsa apquilmomap. ¿Co laa ayinyema apnatovasomacpo quellhip?
15 ¿Co laa ayinyema apquilimpocjay cotnaja ingmoc, malha yamacmeyva acyimnatem alnapma quellhip? Apnatovasquic alhta cotnaja ingmoc quellhip tingma apquilvanyam apancaoc, tingma apquilmeta, yoclhilhma mepqui enlhit apquileyvam.
16 Apquilhyacmec co Egipto tingma Menfis najan tingma Tafnes elimpocjac nipyesicsa quellhip.
17 Quellhip ayinyema apquilsilhnanomap apanco, apquiltemaclha quellhip selyamasma coo, sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip, sictomja sicnalayquinta quellhip nalhit amay.
18 Apquilpecjam quellhip elmiyaclha yoclhilhma Egipto, elyinamcoc sat yingmin vatsam Nilo, ¿so actomja yi? Apquilpecjam quellhip elmiyaclha yoclhilhma Asiria elyinamcoc sat yingmin vatsam Éufrates, ¿so actomja yi?
19 Ellingamcojoc sat acyimtalhnama quellhip, ayinyema apquiltemaclha apancaoc najan apquiltemaclha selyamasma coo. Elyasamcojo sat quellhip acyivey anco apquillingaycamco acmasom, ayinyema mepqui mocjam selayo, apquiltomja selyamasma coo sicvisay Dios Visqui apancaoc. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui sicyimtalhnamo — alhta aptomjac — nic nat aptomjac profeta.
Apquiltemaclha apancaoc Judá apquilmolhama
20 Aptomjac alhta mocjam Visqui ingac: Nanoc alhta apquiltemaclha quellhip selinmelhaycam coo, mepqui selyajayquiclho mataa. Inquiltomjac mataa apquilvalhoc quellhip: Ingilastinquic nincoo ningiltimesaycam Dios — inquiltomjac apquilvalhoc. Apquiltimec mataa quellhip apquilayo quilaycmasquiscama moclhama netin inquilhe najan moclhama coning yamit, malha quilvana alanatama apquiltemaclha quellhip.
21 Apquilyitsomacpo quellhip uva avjac siyinayclha alhta siclho, actomja avjac silyacyescama actamila anco. Apquiltomjaclhec quellhip malha nipvajac, paj olyicpilcac mocjam quellhip.
22 Eljalhyovas sat yingmin apyimpeoc, acyiplomo apquiltilhnaycaoc jabón, comasquejec sat mataa apquiltemaclha melyascalhma. Eycaso sicpayvam Visqui apancaoc quellhip — alhta aptomjac.
23 ¿Co laa ayinyema apquilpayvam quellhip? Ningiltasi nac nincoo, mepqui ningilsilhnanomalhca inganco, mepqui ningilayo quilaycmasquiscama Baal — apquiltomjac quellhip. Colyit apatic quellhip apquiltemaclha alhta payjoc alvata. Apquilyitsomacpo quellhip camello voncayispoc inquilvana atamsama inquinavo.
24 Malha yamelyeyjaycoc inquilvana actomja acpáyvam atamsama inquinavo payjoc netin inquilhe, mongmovan ongilpatjetic. Quilhvoc anco colhyemoc inquinavo, cotalhcac sat inquilvana yamelyeyjaycoc atamsama inquinavo.
25 ¡Quellhip israelitas! ¡Mepqui tiyayipeoc apquileyvam quellhip, cascoc sat apmancaoc, coymac sat apyispaoc quellhip! Inquiltomjac apquilvalhoc quellhip: Paj, jave nincoo. Ongilyiplovcasojoc sat asoc apancaoc metnaja israelitas — intomjac apquilvalhoc — alhta aptomjac Visqui ingac.
Acyanmongayclha apquiltemaclha apancaoc
26 Aptomjac alhta mocjam: Apquilyitsomacpo quellhip enlhit apminyilhma appatjetamap, yoyam emancangvomoc. Colhojoc sat quellhip lha apquilmancangviyam enlhitaoc, najan apquilviscaa, najan enlhit mayayo, najan sacerdotes, najan profetas.
27 Quellhip alhta selyamasma. Apquiltomjac quellhip apquilanya quilaycmasquiscama: Tata coo semasma as quilaycmasquiscama — apquiltomjac quellhip. Najan apquilanya mataymong: Meme coo sevanimquiscama as quilaycmasquiscama — apquiltomjac quellhip. Mepqui selayo mataa quellhip. Pilapcasquic apquiltajanyaa quellhip acmasom, apquiltomja selanya: ¡Visqui ingac, jingilpasingvota! — apquiltomjac quellhip.
28 Quellhip apquilmolhama Judá, ¿co laa apnam dioses quilaycmasquiscama apquillanay alhta quellhip? ¡Inlhamoc maa quilaycmasquiscama, acno apquilvamlha tingma apquilvanyam! ¡Incaymalhquic colpasingvotac colmeyvoc quellhip!
29 Quellhip seltingyey coo, naysicsa apquiltemaclha selinmelhaycam, ¿so actomja yi? Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui sicyimtalhnamo — alhta aptomjac.
30 Alhtoc alhta sicyanmongsayclha apquiltemaclha quellhip mepqui apquilyasingvoyam. Apquilnapquic alhta quellhip profetas, acno yamacmeyva alnapma.
31 Aptomjac alhta mocjam: Quellhip israelitas, elaylhojo sicpayvam. ¿Naso ya sicyitsomalhca yoclhilhma actamopeycaoc, melvitay mataa acnim naysicsa apquileyvam? Yitnec apquilpayvam quellhip: Mongiltomja ningmomalhca, montingyejec sat mataa lhip — apquiltomjac quellhip.
32 ¿Avanqui ya quilvana colvoncamoc alnatanma? Najan quilvana acponquinomalhca, ¿avanqui ya colvoncamoc alnatanma alantalhnama apquiltamila? Naso, apquiltemaclha enlhit ajancaoc selvoncayam aclhamoclhojo años — alhta aptomjac.
33 Aptomjac alhta mocjam Visqui ingac: Apquilyasamcoc quellhip nintingyey apquilasicjamap najan alasicjamalhca. ¡Avanjec apquilyascamco quellhip asoc acmasom, malha maestro congne escuela acmasom!
34 Invitalhquic ema apancaoc apticyovam acyilhvasiscama apava apquilantalhnama quellhip, ayinyema apticyovam mepqui apquilnatam najan mepqui apquilsilhnanomap apanco.
35 Apquiltomjac quellhip apquilpayvam: Mepqui nincoo ningilsilhnanomalhca inganco, melvejec sat Dios apvita sictomjaclha coo — apquiltomjac quellhip. Actomjac coo siyanya quellhip: Olyipconic sat quellhip, oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha quellhip — alhta aptomjac Visqui ingac.
36 ¿Apquilvatsamqui ya quellhip elpasingvota lhama, yoyam elanic sat poc, yoyam elpasingvota? Melpasingvotayc sat co Egipto, melpasingvotayc sat co Asiria.
37 Elyinyoc sat quellhip yoclhilhma Egipto, elvotac sat naysicsa apquilmancactama. Acnatovasquic alhta coo, yoyam melpasingvotayc sat mataa. Comalhquejec sat mataa apquilasicjayo quellhip (cotnaja ingmoc) metnaja israelitas — alhta aptomjac Visqui ingac — nic nat aptomjac profeta.