Guerras entre norte y sur
1 Y aquel personaje siguió diciendo:
«Durante el primer año del reinado de Darío en Media, yo le brindé mi ayuda y mi apoyo. 2 Y es que Persia todavía tendrá tres reyes. Después vendrá un cuarto rey, que será más rico que los tres anteriores. Será tan rico y poderoso que atacará al reino de Grecia.
3 »Después vendrá un rey muy valiente, que gobernará un gran imperio y hará lo que se le antoje. 4 Cuando su reino ya esté bien establecido, será destruido y se dividirá en cuatro partes. Este rey no les dejará el poder a sus hijos, ni será tan poderoso como antes fue, porque su reino estará dividido y en su lugar gobernarán otros reyes.
5 »El rey del sur será muy poderoso, pero uno de los jefes de su ejército le ganará en poder y controlará a muchas naciones y pueblos. 6 Después de algunos años, el rey del norte y el rey del sur unirán sus fuerzas. Para que haya paz entre ellos, el rey del norte se casará con la hija del rey del sur. Sin embargo, este plan no tendrá éxito porque matarán a la hija y a su esposo, junto con su hijo y sus criados.
7 »Un miembro de la familia del rey del sur peleará contra el ejército del rey del norte, y lo vencerá; luego ocupará el castillo del rey, y con su ejército lo controlará todo. 8 Se llevará a Egipto sus dioses de metal, y otros objetos de oro y plata. De este modo, durante algún tiempo no habrá guerra entre estos dos reinos.
9 »Tiempo después, el rey del norte tratará de conquistar al reino del sur, pero tendrá que regresar a su tierra. 10 Entonces los hijos del rey del norte se enojarán y reunirán un gran ejército para luchar contra el rey del sur. Y lo atacarán, y llegarán hasta el castillo de ese rey. A su paso lo destruirán todo, como si fueran un río desbordado.
11 »Ante este ataque, el rey del sur se enojará mucho. Entonces saldrá a luchar contra el ejército del rey del norte, y lo derrotará por completo. 12 Esta victoria hará que el rey del sur se vuelva muy orgulloso. Pero su orgullo no le durará mucho tiempo, 13 porque el rey del norte organizará otro ejército, más grande y mejor preparado que el primero, y después de algunos años volverá a atacar al rey del sur y lo vencerá.
14 »En ese tiempo, muchos se unirán al rey del norte para pelear contra el rey del sur. Tal y como lo viste en tu sueño, entre ellos habrá algunos israelitas malvados; pero no les irá bien, pues serán derrotados. 15 El rey del norte construirá una rampa alrededor de una ciudad amurallada, y subirá a sus muros y la conquistará. ¡Ni los soldados más valientes del sur podrán detener al ejército enemigo! 16 El rey conquistador hará lo que quiera, y nadie se atreverá a hacerle frente. Destruirá todo lo que encuentre a su paso, y se quedará en la tierra más hermosa.
17 »El rey del norte tratará de vencer por completo al rey del sur. Para quedarse con su reino, firmará la paz y dejará que su hija se case con él. Pero su plan no tendrá éxito. 18 Entonces atacará las ciudades que están a la orilla del mar, y a muchas de ellas las conquistará. Pero un jefe del ejército terminará con esto, y pondrá en vergüenza al rey del norte. 19 Así el rey del norte volverá a sus castillos, pero un accidente le causará la muerte, y nadie más volverá a hablar de él.
20 »Su lugar lo ocupará otro rey, que para hacerse rico enviará uno de sus criados a cobrar impuestos. Pero pocos días después morirá, aunque no en la guerra.
21 »Después de ese rey vendrá un malvado, que no merecerá ser rey, pero que llegará a serlo por medio de engaños, y sin que nadie se dé cuenta de sus intenciones. 22 Ese malvado derrotará por completo a los ejércitos enemigos, y también al príncipe con quien hizo un tratado. 23 Engañará también a sus amigos, y a pesar de no tener un gran ejército logrará sus propósitos.
24 »Ese malvado tomará por sorpresa las tierras más ricas del lugar, y hará lo que no hicieron sus padres ni sus abuelos: repartirá entre sus soldados las riquezas que hayan ganado en la guerra, y hará planes para conquistar a las ciudades más protegidas. Pero esto no durará mucho tiempo. 25 Sin embargo, se sentirá tan poderoso que, con su gran ejército, atacará al rey del sur.
»Pero el rey del sur se le enfrentará valientemente, apoyado por su ejército grande y poderoso. Sin embargo, este rey será traicionado y no podrá resistir los ataques de sus enemigos. 26 Sus propios amigos, a quienes invitaba a comer en su propia mesa, serán la causa de su desgracia. Y así, su ejército perderá la guerra, y muchos de sus soldados perderán la vida.
27 »Estos dos reyes se sentarán a comer en la misma mesa, pero solo pensarán en hacerse daño. Se engañarán el uno al otro, pero ninguno de los dos logrará su propósito, porque todavía no será el tiempo adecuado. 28 Después de llevar a cabo sus planes, el rey del norte regresará a su país, llevándose todo lo que ganó en la guerra.
»Pasado el tiempo, el rey del norte no cumplirá con el tratado de paz que hizo. 29 Al contrario, en el momento preciso volverá a luchar contra el rey del sur, solo que esta vez no triunfará. 30 Vendrá en barcos un ejército del oeste, y lo atacará. Esto le dará tanto miedo que lo hará huir. Entonces les hará caso a quienes, por estar a su servicio, no cumplieron con el tratado de paz. Será tanto su odio que hará cosas terribles en contra de ese tratado.
31 »Sus soldados no respetarán el templo ni la ciudad amurallada. No permitirán que se presente la ofrenda de todos los días, y en su lugar ofrecerán algo asqueroso. 32 El rey tratará de ganarse la simpatía de los que no cumplieron con el tratado de paz, pero los que aman a su Dios se mantendrán firmes y no le harán caso.
33-35 »Los maestros del pueblo enseñarán a mucha gente a mantenerse fieles a Dios, aunque serán perseguidos. A unos los matarán, a otros los quemarán, y a otros les robarán todas sus pertenencias. Muchos de ellos serán llevados como esclavos a otros países. Mientras esto suceda, no les faltará un poco de ayuda, aunque muchos se unirán a ellos solo por conveniencia. Todo esto sucederá como preparación, para que puedan resistir mejor otras pruebas. Pero esto durará solo un poco de tiempo, hasta que llegue el momento final señalado por Dios.
36-37 »El rey del norte hará todo lo que quiera. Será tanto su orgullo que se creerá superior a todos los dioses. Hasta llegará a ofender gravemente al verdadero Dios. Y todo le saldrá bien, pero solo hasta que Dios lo castigue, porque lo que Dios tiene que hacer lo hace.
38 »Este rey adorará al dios de las ciudades amuralladas, dios al que ni sus padres ni sus abuelos adoraron, y hasta le ofrecerá oro, plata, piedras preciosas y objetos de mucho valor. 39 Para defender las ciudades conquistadas, pedirá el apoyo de un ejército que adora a otros dioses. Y a todos los que le rindan honores, los recompensará con puestos muy importantes y con grandes territorios.
40 »Cuando llegue el momento final, el rey del sur atacará al rey del norte, pero este responderá a los ataques. Saldrá al frente de carros de guerra, y de todo un ejército montado a caballo, y apoyado por muchos barcos. ¡Caerá sobre todo el país, con la fuerza de una tormenta! 41 También invadirá la tierra más hermosa, y matará a muchísimas personas; sin embargo, no les pasará nada a los que viven en Edom y Moab, ni a la mayoría de los que viven en Amón.
42 »El ejército del rey del norte conquistará varios países, y ni siquiera Egipto se escapará. 43 El rey se llevará todos los tesoros de Egipto: el oro, la plata y todas sus riquezas. Después de eso, conquistará Libia y Etiopía.
44 »Pero le llegarán noticias del este y del norte, que le darán mucho miedo. Se enojará tanto que querrá matar a muchos. 45 Entonces pondrá su campamento entre el mar y la montaña de Dios, que está en la tierra más hermosa. Allí le llegará la hora de su muerte, y nadie podrá ayudarlo.
1 Acpasmec alhta coo lha Miguel primer año aptimem apvisqui Darío, yoclhilhma Media — alhta aptomjac. 2 Aptomjac alhta ángel seltimnasa amyaa:
Apquilviscaa co nilhqueyja najan co nipiyam
Elanic sat mocjam yoclhilhma Persia tres apquilviscaa, apya'monquiscama mataa poc. Niptamin maa etacpoc sat cuarto apvisqui, cascama apquilnatam, am elhno poc apquilviscaa siclho. Etnejic sat apvisqui apyimtalhnamo apanco, ayinyema cascama apquilnatam. Apvascapquic alhta mataa ingyinmelhojoc apvisqui co Grecia. 3 Niptamin etnejic sat poc apvisqui apyimtalhnamo apanco, etnejic sat acno aclhanma apvalhoc etnejic. 4 Naso, cotvasalhcac sat apcanamaclha, cotniclhac sat cuatro ayilhpanma, cuatro apquilviscaa. Mepqui apquilyimnatem apquilviscaa, ayinyema apquilhpanma, metnaja apquilmolhama apquiltomjayclho apquilviscaa apjalhnancaoc.
5 Apyimtalhnamo apanco sat etnejic apvisqui rey co nipiyam. Lhama aplhalhma yatapvisqui etnejic sat apyimtalhnamo apanco, am elhno apvisqui rey. Etnesacpoc sat apvisqui nicja yoclhilhma. 6 Nalhit acnim sat cotnejic. Ellanac sat pacto ningmiyovmalhca apcanit apquilviscaa reyes. Memyovejec sat apquitca quilvana ayitcoc apvisqui rey co nipiyam. Etnejic sat aptava as quilvana apvisqui rey co nilhqueyja. Cotnejic sat nasoc anco mepqui apquilimpocjay poc nipyesicsa apquilviscaa. Cotlapsic sat nalhit acnim cotnejic amyaa. Comatong sat as quilvana, ematong sat ayitca, ematong sat atava aptomja apvisqui, eticyoc sat apquilmolhama. 7 Ellanac sat apquimpocjay lhama enlhit, quilvana acmolhama najan apquillhalhmaa, etnesacpoc apvisqui rey. 8 Epatmaoclhac sat yoclhilhma Egipto quilaycmasquiscama dioses apancaoc, allanomalhca tava apac. Elpatmaoclhac sat najan apquilmaycam asoc allanomalhca oro najan plata. Cotnejic sat mepqui apquilimpocjay apcanit apquilviscaa anit años. 9 Eyipconic sat apvisqui co nilhqueyja elimpocjac sat nipyesicsa co nipiyam. Mepqui apyimnatem sat etnejic, etajojoc sat mocjam najan apyovoclhojo apquillhalhmaa.
10 Apnam apquitquic apvisqui rey co nilhqueyja. Elansiclhac sat singilpilhtetemo appintalhnama. Lhama apvisqui apquitca enaliclhac sat apquillhalhmaa, elimpocjac enlhitaoc co nipiyam, colhojoc sat apquilimpocjay yingmin ayinyem. Elimpocjac sat tingma pac apvisqui rey co nipiyam. 11 Elvoc sat apvisqui co nipyam, apvita apquilimpocjay apquilinyema nilhqueyja. Appecjam apvisqui co nipiyam elnapacpoc maa. Esavojoc sat apquilnapma cotnaja ingmoc co nilhqueyja. 12 Copayjiclhac sat apvalhoc apvisqui apyimnatem, apvita inlhojo apticyovam cotnaja ingmoc. Eyimtalhnesacpoc sat apanco apvisqui. Quilhvoc sat comascoc aptemaclha apyimnatem. 13 Ingyansiclhac sat apquillhalhmaa appintalhnama apvisqui co nilhqueyja, am colhnoc nano. Anit años sat cotnejic, ellanac apquilimpocjay nipyesicsa co nipiyam. Apquillhalhmaa appintalhnama singilpilhtetemo apquilsoycam cotlaycaoc apquilmaycam.
14 Najan poc enlhitaoc elinmelham sat apvisqui co nipiyam. Elpasmoc sat napocja apquilmapsomcaa israelitas, mepqui eyca apquilyimnatem. Invitac alhta lhip apvanmoncama. 15 Evac sat apvisqui co nilhqueyja najan apquillhalhmaa, elvocjingvomoc sat tingma apvanyam. Elicjecsic sat lhopactic malha netin amay nipyava tingma. Elimpocjac sat maa. Colapvanquejec singilpilhtetemo apquilyimnatem co nipiyam elmeyvoc tingma apvanyam. Eltimjic sat apquilyimnatem apanco cotnaja ingmoc. 16 Ellanac sat cotnaja ingmoc apquiltemaclha acmasom nipyesicsa co nipiyam, colapvanquejec elinmelham maa. Enatovacsic sat yoclhilhma lhalhma anco acvisay Hermosura, ningiltimem apponquinquiscama Dios. 17 Epenacsojoc sat mocjam apvisqui co nilhqueyja, elimpocjac sat yoclhilhma nipiyam. Ellanac sat pacto ningmiyovmalhca, acyiplomo macmescama apquitca quilvana, colyimjapoc sat apvisqui co nipiyam. Colhenic sat apvalhoc, yoyam elvatesquisic aptimem apvisqui co nipiyam. Copvanqueje sat maa. 18 Elimpocjac sat mocjam tingma apquilvanyam nicja yingmin acvanyam, yoyam elmoc apyovoclhojo enlhitaoc. Cotlapsic sat ingyinmelham sat lhama yatapvisqui apquilvatesquisa apnatovascama. Emancangvomoc sat apvisqui co nilhqueyja. 19 Eltajojoc sat mocjam apquilaoclha nilhqueyja, tingma apquilyilhanmomaclha. Esilhnanacpoc sat maa, ematong sat, metacpejec sat apquitsepma.
20 Poc sat etnejic apya'monquiscama apvisqui rey. Ingyapajacsic sat apcasinancama apmam tacja solyayem impuesto as yoclhilhma, ingyansiclhac sat solyayem. Acyavataclhojo sat cotnejic, ematong sat, jave naysicsa apquilnapomap.
21 Poc sat etnejic apya'monquiscama apvisqui rey, enlhit aptanovmap, comopvan etnejic apvisqui. Eyimtalhnesacpoc apanco ayinyema apyinimquiscama. 22 Elnapoc sat apvisqui apquiltomja apquilinmelhaycam, ematong sat najan apquimja apmamyi sacerdote. 23 Ellanac sat mocjam pacto ningmiyovmalhca, yoyam eyinimsic poc. Apcanito mataa apquillhalhmaa, elimpocjac mataa eltimjic apquilyimnatem. 24 Elimpocjac sat moc yoclhilhma nipyesicsa acma apquilnatam. Etnejic sat aptemaclha, cotamalhca mocjam nipyesicsa apquilyeyjamcaa: Emlascoc sat apquilnatam acmamnave najan cotlaycaoc asoc nipyesicsa apquillhalhmaa. Appecjam mataa elnapacpoc tingma apquilyilhanmomaclha, acyavataclhojo sat cotnejic.
25 Evascapoc sat mocjam apvisqui co nilhqueyja. Ingyansiclhac sat apquillhalhmaa appintalhnama, yoyam elimpocjac co nipiyam. Evascapoc sat apvisqui co nipiyam, elinmelham sat apquilimpocjay. Appintalhnama singilpilhtetemo apquilyimnatem co nipiyam. Casilhtojoc sat apquilyimnatem co nipiyam, ayinyema macyinimquiscama apvisqui rey. 26 Eyinimsacpoc sat apvisqui, ayinyema apnaymacoc apquiltasiyam tingma pac. Ingyilhpansacpoc sat singilpilhtetemo, eticyoc sat aplhamoclhojo. 27 Elpamejitsacpoc sat apcanit apquilviscaa naysicsa aptomó lhama nintom. Elyinimsacpoc sat apanco apcanit apquilviscaa, ayinyema apquilmopvan amyaa. Colapvanquejec apcanit apquilviscaa eltimjic apquilyimtalhnamo, am covocmo inlhojo acnim. 28 Etajiclhac sat mocjam apvisqui co nilhqueyja. Elpatmaoclhac sat apquillhalhmaa acyovoclhojo apquilnatam apquilansayclha naysicsa apquimpocjay. Yitnec aclhanma apvalhoc pacto ningmiyovmalhca ayinyema Dios, yoyam ingyinmelham. Natamin etajiclhac sat apcaoclha nilhqueyja. 29 Nalhit acnim sat cotnejic. Elimpocjac sat mocjam nipyesicsa enlhitaoc co nipiyam. Casilhtojoc sat apquilyimnatem, am colhno siclho alhta. 30 Eltajanyac sat cotnaja ingmoc apquilinyema actalhningvamlha acnim (Roma) netin barcos tiyascam nayingmin. Elangvomoc sat apyovoclhojo, eltajojoc sat nilhqueyja. Elvoc sat mocjam apvisqui co nilhqueyja, ingyinmelham pacto ningmiyovmalhca ayinyema Dios. Ingyansiclhac sat apvisqui enlhitaoc apquilvatseycaoc pacto ningmiyovmalhca ayinyema Dios, eltimjic sat apquiltimesaycam.
31 Enatovacsic sat singilpilhtetemo tingma apponquinomap, najan apquilyilhanmomaclha, elvatesquisic apquilvatnamaclha asoc macmescama Dios, ellanac sat quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. 32 Elmoc sat apvisqui enlhitaoc apquilyinimsomap, apquilvatseycaoc Dios apquilyacyescama. Elvascapoc sat poc enlhitaoc apquilyiplovquiscama aptemaclha Dios, melsilhnanacpejec sat maa. 33 Apnam apquilyascamco apquiltemaclha. Elyascasingvomoc sat aplhamoclhojo enlhitaoc actemaclha ningyiplovquiscama. Ellingamcojoc sat apticyovam apquilyascamco apquiltemaclha. Colhic sat alvatna talha poc, colhic sat acminyilha asoc apancaoc, elmacpoc sat yoyam elyantamacpoc yoclhilhma cotnajaclha apquilaoclha. Nalhit acnim sat cotnejic acyavataclhojo. 34 Ellingamcojoc sat macminlhinaycam. Ellhocac sat asoc ayitcoc, yoyam elyinimsacpoc. 35 Elvatsamcoc sat napocja apquilyascamco apquiltemaclha ayinyema macminlhinaycam. Colhic sat acyipcona apquilvalhoc apquilyascamco apquiltemaclha, acvaycmo actamongvamlha nelha acnim. Yejemec sat cotningvomoc nelha acnim.
36 Etnejic sat aptemaclha apanco apvisqui nilhqueyja. Eyimtalhnesacpoc sat apanco, apcanem apyimtalhnamo apanco, am colhno quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Evennam sat Dios Apyimtalhnamo. Avanjec mataa apvascapma, acvaycmo acnim, yoyam eyanmongsiclhac aptemaclha apanco Dios. Copvanquejec ingyinmelhacpoc Dios Apyimtalhnamo. , 37 Aptemaclha apvisqui rey evennam sat mataa quilaycmasquiscama apancaoc apquilyeyjamcaa. Evennam sat quilaycmasquiscama alayo mataa quilvanaa, evennam sat quilaycmasquiscama lhalhma anco. Apcanem apyimtalhnamo apanco apvisqui, am colhno quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. 38 Etnejic sat apcayo quilaycmasquiscama actomja avisqui apquilyilhanmomaclha singilpilhtetemo. Am nic nat eltomjac apquilayo apquilyeyjamcaa. Etingyac sat macmescama quilaycmasquiscama oro, najan plata, asoc alyinmom, najan asoc acmamnave. 39 Etingyac sat singilpilhtetemo apquiltamilquiscama apquilyilhanmomaclha, apquiltomja apquilayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios mongyicpilquemo. Colhic mataa ayaco enlhit, aptomja apcayo as apvisqui rey, elhcac sat cotlaycaoc asoc acyiplomo amyip acyanmongam apcayo, etnesacpoc sat apyimtalhnamo.
40 Invocmec sat ancoc actamongvomlha nelha acnim, elimpocjac sat apvisqui najan apquillhalhmaa co nipiyam nipyesicsa co nilhqueyja. Elnapacpoc sat co nilhqueyja elinmelham sat co nipiyam. Colhojoc sat apquilnapomacpilha yatepiyam apnatovascama co nipiyam. Elvitacpoc sat lhalhma anco nolhing apcapaoc najan carros apancaoc singilpilhtetemo, najan barcos tiyascam nayingmin. 41 Elvoclhac sat yoclhilhma Hermasura (apponquinquiscama Dios) elnapoc sat aplhamoclhojo enlhitaoc. Elvomsacpoc sat tap co Edom, najan co Moab, najan napocja co Amón. 42 Elimpocjac sat apquillhalhmaa moc yoclhilhma, najan yoclhilhma Egipto. 43 Elsavojoc sat oro najan plata najan asoc acmamnave yoclhilhma Egipto. Elmacpoc sat enlhitaoc apnaycam yoclhilhma Libia najan yoclhilhma Etiopía. 44 Cotlapsic sat ellinga amyaa ayinyema actiyapmaclha acnim najan ayinyema nilhqueyja. Elvoc sat apvisqui aplinga amyaa. Appecjam elnapacpoc, elsavojoc sat apquilnapma cotnaja ingmoc. 45 Ellanac sat carpa tingma apnamcaclha singilpilhtetemo naysicsa yingmin acvanyam najan inquilhe Mayayo yoclhilhma Hermosura (apponquinquiscama Dios). Ematong sat maa apvisqui, mepqui lhama yoyam epasingvota — alhta aptomjac ángel.