Pablo y Bernabé en Iconio
1 Cuando Pablo y Bernabé llegaron a la ciudad de Iconio, entraron juntos en la sinagoga de los judíos. Allí hablaron a la gente acerca de Jesús, y muchos judíos y gente de otros pueblos creyeron en él. 2 Pero los judíos que no creyeron en Jesús hicieron que se enojaran los que no eran judíos, y los pusieron en contra de los seguidores de Jesús.
3 Pablo y Bernabé se quedaron en Iconio por algún tiempo. Confiaban mucho en Dios y le contaban a la gente toda la verdad acerca del amor de Dios. El Señor les daba poder para hacer milagros y maravillas, para que así la gente creyera todo lo que decían.
4 La gente de Iconio no sabía qué hacer, pues unos apoyaban a los judíos, y otros a Pablo y a Bernabé. 5 Entonces los judíos, y los que no eran judíos, se pusieron de acuerdo con los líderes de Iconio, y decidieron maltratar a Pablo y a Bernabé, y matarlos a pedradas. 6-7 Pero Pablo y Bernabé se dieron cuenta y huyeron a la región de Licaonia y sus alrededores. Allí anunciaron las buenas noticias en los pueblos de Listra y Derbe.
Problemas en Listra
8 En el pueblo de Listra había un hombre que nunca había podido caminar. Era cojo desde el día en que nació. Este hombre estaba sentado, 9 escuchando a Pablo, quien lo miró fijamente, y se dio cuenta de que el hombre confiaba en que él podía sanarlo. 10 Entonces le dijo en voz alta: «¡Levántate y camina!»
Aquel hombre dio un salto y comenzó a caminar. 11 Al ver lo que Pablo hizo, los allí presentes comenzaron a gritar en el idioma licaonio: «¡Los dioses han tomado forma humana, y han venido a visitarnos!»
12-13 Y el sacerdote y la gente querían ofrecer sacrificios en honor de Bernabé y de Pablo. Pensaban que Bernabé era el dios Zeus, y que Pablo era el dios Hermes, porque él era el que hablaba. Y como el templo del dios Zeus estaba a la entrada del pueblo, el sacerdote llevó al templo toros y adornos de flores.
14 Cuando Bernabé y Pablo se dieron cuenta de lo que pasaba, rompieron su ropa para mostrar su horror por lo que la gente hacía. Luego se pusieron en medio de todos, y gritaron:
15 «¡Oigan! ¿Por qué hacen esto? Nosotros no somos dioses, somos simples hombres, como ustedes. Por favor, ya no hagan estas tonterías, sino pídanle perdón a Dios. Él es quien hizo el cielo, la tierra, el mar y todo lo que hay en ellos. 16 Y aunque en otro tiempo permitió que todos hicieran lo que quisieran, 17 siempre ha mostrado quién es él, pues busca el bien de todos. Él hace que llueva y que las plantas den a tiempo sus frutos, para que todos tengan qué comer y estén siempre alegres».
18 A pesar de lo que Bernabé y Pablo dijeron, les fue muy difícil convencer a la gente de no ofrecerles sacrificios. 19 Pero llegaron unos judíos de Iconio y Antioquía, y convencieron a la gente para que se pusiera en contra de Pablo. Entonces la gente lo apedreó y, pensando que estaba muerto, lo arrastró fuera del pueblo. 20 Pero Pablo, rodeado de los seguidores de Jesús, se levantó y entró de nuevo en el pueblo. Al día siguiente, se fue con Bernabé al pueblo de Derbe.
Pablo y Bernabé vuelven a Antioquía
21 Pablo y Bernabé anunciaron las buenas noticias en Derbe, y mucha gente creyó en Jesús. Después volvieron a los pueblos de Listra, Iconio y Antioquía. 22 Allí visitaron a los que habían creído en Jesús, y les recomendaron que siguieran confiando en él. También les dijeron: «Debemos sufrir mucho antes de entrar en el reino de Dios».
23 En cada iglesia, Pablo y Bernabé nombraron líderes para que ayudaran a los seguidores de Jesús. Después de orar y ayunar, ponían las manos sobre esos líderes y le pedían a Dios que los ayudara, pues ellos habían creído en él.
24 Pablo y Bernabé continuaron su viaje, y pasaron por la región de Pisidia hasta llegar a la región de Panfilia. 25 Allí anunciaron las buenas noticias, primero a los del pueblo de Perge y luego a los de Atalía. 26 Después tomaron un barco y se fueron a la ciudad de Antioquía, en la región de Siria. En esa ciudad, los miembros de la iglesia le habían pedido a Dios con mucho amor que cuidara a Pablo y a Bernabé, para que no tuvieran problemas al anunciar las buenas noticias.
27 Cuando Pablo y Bernabé llegaron a Antioquía, se reunieron con los miembros de la iglesia y les contaron todo lo que Dios había hecho por medio de ellos. Les contaron también cómo el Señor los había ayudado a anunciar las buenas noticias a los que no eran judíos, para que también ellos pudieran creer en Jesús. 28 Pablo y Bernabé se quedaron allí mucho tiempo con los miembros de la iglesia.
Apquilvoyam Pablo najan Bernabé tingma Iconio
1 Apquilvocmec alhta Pablo najan Bernabé tingma Iconio. Apquilantalhningvocmec alhta apcaneyquiclhilha judíos. Avanjec alhta apquiltimnaycam. Yejemoc alhta apquiltomja melyasquiyam aplhamoclhojo judíos najan metnaja judíos. 2 Apquilyascacmec alhta napocja judíos. Apquillovcasquic alhta metnaja judíos. Apquilmapsom alhta apquiltimescasac apquilpipma. 3 Acvoncaclho alhta apnaycam Pablo najan Bernabé. Apquiltimnam alhta amyaa mepqui apquillay. Am alhta elyascacmoc Visqui ingac. Apyimnatescasquic alhta almam apquilvalhoc actemaclha appayvam Visqui ingac (Dios). Apmesquic alhta apquilmopvan, yoyam ellanac asoc monquinatquiscama najan asoc sinpilapquiscama. 4 Apyaptacpec alhta napocja enlhitaoc tingma. Apquilpasmec alhta napocja enlhitaoc judíos. Napocja alhta najan apquilpasmac apóstoles apquilapajasomap. 5 Apquilpasmeclhec alhta judíos metnaja judíos najan apquilimja apmamyi. Apquililtamjoc alhta elticpam apyimpeoc apóstoles apquilapajasomap najan elyicna mataymong. 6 Lhama alhta apquillinga amyaa apquillhenamap. Yejemoc alhta apquinyajamco yoclhilhma Licaonia. Apquilvocmec alhta tingma Listra najan tingma Derbe najan poc tingma. 7 Apquililtimnasquic alhta najan tasic amyaa apquilvoycamlha.
Apyicnamap mataymong Pablo tingma Listra
8 Apnec alhta tingma Listra lhama enlhit mepqui aplhingam. Aptemaclha apquitcoc actimem colyimnatem alyiptetaclha apmancoc. Apnec alhta mataa nalhpop. Am alhta copvanac elhong. 9 Aplingac alhta as enlhit actemaclha aplhanma Pablo. Yejemoc alhta apquilano Pablo. Apyicpilcoc alhta Pablo actemaclha aclhanma apvalhoc as enlhit, yoyam etamalvomoc. 10 Apyimnatasquic alhta appayvam Pablo:
—Itnimiclha netin, ipeyvasiclha apmancoc —alhta aptomjac.
Apnilhtinquic alhta netin as enlhit. Inyicpintangvocmo alhta aplhingam. 11 Lhama alhta apquilvita actemaclha aptamjaycam Pablo. Yejemoc alhta apquilpalhimcaso actemaclha apquilpayvam apanco licaonia:
—¡Apquilvayventac ingilyapam diosaoc as nalhpop, apquilyitsomacpo enlhitaoc! —alhta intomjac amyaa apcanyacpo.
12 Apcanyacpec alhta Bernabé apvisay ingilyapam Júpiter. Apcanyacpec alhta Pablo apvisay ingilyapam Mercurio. Ayinyema alhta apmopvan apquiltimnaycam Pablo. 13 Ningatoc tingma Listra apyitna alhta tingma apponquinomap apmaclha Júpiter. Yejemoc alhta apvaa sacerdote apquinyema as tingma apponquinomap. Apnalantac alhta vayqui inquilinavaa, yoyam coticyo. Apquilsantac alhta najan yamit ilhnamoc tingma apatong. Apquililtamjoc alhta elpasmiclha apquililmalhnesquiscama najan elmesic asoc acticyovam, yoyam colvatnalhca. 14 Lhama alhta apquilvita as asoc Bernabé najan Pablo. Yejemoc alhta apquilyapta apnenyic apquilantalhnama. Apquinincamquic alhta nipyesicsa enlhitaoc, apquilpalhamamcaa:
15 —¡Quip elanojo enlhitaoc! ¿Soctomja apquiltomja nac as asoc quellhip? —alhta apquiltomjac. Enlhit nincoo lha ningno quellhip. Ningvaac nincoo, yoyam ongiltimnacsic amyaa. Elvatsaoc as asoc apquilyitquiscama dios. Elyiplaclha sat Dios Ingyapam apjalhnancoc aptomja apquillanay netin najan nalhpop najan yingmin acvanyam najan aclhamoclhojo asoc acnamco maa. 16 Apcavoc nic nat Dios Ingyapam, yoyam elvajanamcoc apquiltemaclha apancavo apquilanomacpo enlhitaoc lhalhma anco. 17 Inlingasalhquic nic nat mataa aptemaclha apanco Dios Ingyapam nipyesicsa enlhitaoc. Ayinyema ilhnic nat apmescama mataa asoc altamila. Ingmesquic mataa acmamay najan cotlaycaoc acyilhna. Apquilpayesaclhec mataa ingilvalhoc singmesa nintoycaoc acmenmalhem najan asoc, yoyam ongilitsovacsojo —alhta apquiltomjac Pablo najan Bernabé.
18 Naysicsa colyoyam alhta elvatsamcoc, invocmoc alhta apquilvalhoc appayvam apóstoles apquilapajasomap. Apquilvatsamquic alhta apquilmescama asoc acticyovam alvatnomalhquilha.
19 Yejemoc alhta apquilvaa judíos apquilinyema tingma Antioquía najan tingma Iconio. Apquillovquiscaac alhta enlhitaoc. Yejemoc alhta apyinjacpo mataymong Pablo. Apcanyacpec alhta ingyitsapo. Apquilyinyovasamquic alhta tap tingma. 20 Lhama alhta apcaneclho enlhit melyasquiyam tasic amyaa apyitnaclha Pablo. Yejemoc alhta aplhaticja. Aptalhningvoclhec alhta mocjam tingma. Secaseclha alhta intomjac apquilmiyaclho Pablo najan Bernabé tingma Derbe.
21 Yejemoc alhta apquiltinasamcaa mocjam tasic amyaa tingma Derbe. Aplhamaseclhec alhta enlhit melyasquiyam tasic amyaa. Apquiltajavoc alhta mocjam apquilmiyaclho tingma Listra najan tingma Iconio najan tingma Antioquía. 22 Aptomjac alhta Pablo najan Bernabé apquilanya enlhit melyasquiyam tasic amyaa: “Elyimnaticsojo mataa apquilvalhoc. Elinlhanmojo apquiltimem melyasquiyam tasic amyaa. Elyasamcojo quellhip: Incaymalhquic colhamojoc actemaclha acyajapmo ingilvalhoc, yoyam ongilpalhavomoc Dios apquilnancascama” —alhta apquiltomjac. 23 Apquilyacyesquic alhta Pablo najan Bernabé enlhit, yoyam etnejic apquinimsomap apmamyi moclhama Jesucristo apmolhama (iglesia). Yejemoc alhta apquililmalhnam actemaclha melmajay aptoycaoc. Apquilmalhnescasquic alhta as enlhitaoc. Am alhta elyascacmoc Visqui ingac as enlhitaoc.
Apquiltajemo Pablo najan Bernabé tingma Antioquía yoclhilhma Siria
24 Apquilyeycajangvoclhec alhta yoclhilhma Pisidia. Apquilvoclhec alhta yoclhilhma Panfilia. 25 Apquililtimnam alhta tasic amyaa tingma Perge. Natamin alhta apquilyasa tingma Atalia. 26 Apquilquinamtec alhta maa barco. Apquilmiyaclhec alhta tingma Antioquía apquilinyemayaclha alhta. Amamyi apquillhingam siclhoc anco alhta apquililmalhnesquisa Dios Ingyapam, yoyam eltamilsic Pablo najan Bernabé. Apquilvactamoc alhta mocjam. Apquilsovjoquic alhta apquilanyomap eltimjic. 27 Lhama alhta apquilvactamo tingma Antioquía. Apcansaclhoc alhta enlhitaoc Jesucristo apmolhama. Apquililtimnam alhta aclhamoclhojo actemaclha apquilanyomap eltimjic ayinyema Dios Ingyapam. Visqui ingac alhta aptomja apmayesquiscama atong, yoyam eltimjic najan melyasquiyam metnaja judíos. 28 Acvoncaclho alhta apma Pablo najan Bernabé nipyesicsa enlhitaoc melyasquiyam tasic amyaa.