Una mujer perfuma los pies de Jesús
1 Seis días antes de que se celebrara la fiesta de la Pascua, Jesús fue al pueblo de Betania. Allí vivía Lázaro, el hombre a quien Jesús había resucitado.
2 En ese pueblo, unos amigos de Jesús hicieron una cena para él. Lázaro estaba sentado a la mesa con Jesús, y su hermana Marta servía la comida. 3 María, su otra hermana, tomó una botella de un perfume muy caro y perfumó los pies de Jesús. Después los secó con sus cabellos, y toda la casa se llenó con el olor del perfume.
4 Pero uno de los discípulos, que se llamaba Judas Iscariote, y que después traicionaría a Jesús, dijo:
5 —¡Mejor se hubiera vendido este perfume! Nos habrían dado el dinero de trescientos días de trabajo, y con él podríamos haber ayudado a los pobres.
6-8 Entonces Jesús le dijo a Judas:
—¡Déjala tranquila! Ella estaba guardando ese perfume para el día de mi entierro. En cuanto a los pobres, siempre los tendrán cerca de ustedes, pero a mí no siempre me tendrán.
En realidad, a Judas no le importaban los pobres; dijo eso porque era un ladrón. Como él era el encargado de cuidar el dinero de Jesús y de los discípulos, a veces se lo robaba.
El plan para matar a Lázaro
9 Muchos de los judíos que vivían en Jerusalén se enteraron de que Jesús estaba en Betania; así que fueron allá, no solo para verlo sino para ver también a Lázaro, a quien Jesús había resucitado.
10 Cuando los sacerdotes principales se enteraron de esto, planearon matar también a Lázaro, 11 pues por su culpa muchos judíos ya no querían nada con los sacerdotes, y se habían vuelto seguidores de Jesús.
Jesús entra en Jerusalén
(Mt 21.1-11Mc 11.1-11Lc 19.28-40)12 Mucha gente había ido a la ciudad de Jerusalén para la fiesta de la Pascua. Al día siguiente, cuando algunos escucharon que Jesús iba a llegar a la ciudad, 13 cortaron ramas de palmera y salieron a encontrarlo, gritando:
«¡Sálvanos, Dios nuestro!
¡Bendito el que viene de parte de Dios!
¡Bendito sea el Rey de Israel!»
14 Jesús, por su parte, se montó en un burrito que encontró en el camino. Así cumplió con lo que anunciaba la Biblia:
15 «¡No tengan miedo
habitantes de Jerusalén!
»¡Ya viene su Rey!
¡Viene montado en un burrito!»
16-19 Los que estuvieron presentes en Betania, cuando Jesús resucitó a Lázaro, habían contado en Jerusalén este milagro. Por eso la gente salió al encuentro de Jesús. Pero los fariseos se decían unos a otros: «Miren, ¡todos lo siguen! No vamos a poder hacer nada.»
Al principio, los discípulos de Jesús no entendían lo que estaba pasando; pero después de que Jesús murió y resucitó, se acordaron de que todo lo que le habían hecho a Jesús ya estaba anunciado en la Biblia.
Jesús anuncia su muerte
20 Entre las personas que habían ido a Jerusalén para la fiesta de la Pascua, había unos griegos. 21 Ellos fueron a un pueblo de Galilea para ver a Felipe, uno de los discípulos de Jesús, y le dijeron:
—Señor, queremos ver a Jesús.
Felipe, que era de Betsaida, 22 fue a contárselo a Andrés, y los dos fueron a decírselo a Jesús. 23 Él les dijo:
—Ha llegado el momento de que todos sepan de verdad quién es el Hijo del hombre. 24 Ustedes saben que el grano de trigo no produce nada, a menos que caiga en la tierra y muera. Y si muere, da una cosecha abundante. 25 Si ustedes consideran que su vida es más importante que obedecerme, no tendrán vida eterna. Pero si consideran que su vida en este mundo no es importante, y me obedecen, entonces tendrán vida eterna. 26 Si alguno de ustedes quiere servirme, tiene que obedecerme. Donde yo esté, ahí también estarán los que me sirven, y mi Padre los premiará.
27 »En este momento estoy sufriendo mucho, y me encuentro confundido. Quisiera decirle a mi Padre que no me deje sufrir así. Pero no lo haré, porque yo vine al mundo precisamente para hacer lo que él me mandó. 28 Más bien diré: “Padre, muéstrale al mundo tu poder.”
Al momento, desde el cielo se oyó una voz que decía: «Ya he mostrado mi poder, y volveré a mostrarlo.»
29 Los que estaban allí decían que habían oído un trueno. Otros decían: «Un ángel le ha hablado a Jesús.» 30 Pero Jesús les dijo:
«La voz que ustedes oyeron tiene como propósito ayudarlos a confiar en mí. 31 Ahora es cuando la gente de este mundo va a ser juzgada; y el que manda en este mundo, que es el diablo, será echado fuera. 32 Pero, cuando me cuelguen de la cruz, haré que todos crean en mí.»
33 Cuando Jesús dijo que lo colgarían de la cruz, se refería al modo en que iba a morir.
34 La gente le preguntó:
—¿Por qué dices tú que al Hijo del hombre lo van a colgar de una cruz? ¿Quién es este Hijo del hombre? La Biblia dice que el Mesías vivirá para siempre.
35-36 Jesús les contestó:
—Yo estaré con ustedes poco tiempo. Crean en mí mientras aún estoy aquí. Creer en mí significa caminar mientras todavía hay luz, para no ser sorprendido por la noche, porque el que camina en la oscuridad no sabe por dónde va.
Después de decir esto, Jesús se apartó de todos y se fue a un lugar donde no lo pudieran encontrar.
La gente no creía en Jesús
37 Jesús había hecho muchos milagros delante de esa gente, pero aun así la gente no creía en él. 38 Esto sucedió porque tenía que cumplirse lo que había escrito el profeta Isaías:
«Dios mío, ¿quién ha creído
en nuestro mensaje?
¿A quién le has mostrado tu poder?»
39 Por eso no podían creer, pues Isaías también escribió:
40 «Dios los ha hecho tercos,
y no los deja entender,
para que no se arrepientan
ni crean en él,
ni se salven.»
41 Isaías escribió esto porque anticipadamente vio el poder y la fama que Jesús habría de tener. 42 Sin embargo, muchos judíos y algunos de sus líderes creyeron en Jesús, pero no se lo decían a nadie, porque tenían miedo de que los fariseos los expulsaran de la sinagoga. 43 Ellos preferían quedar bien con la gente y no con Dios.
Jesús vino a salvar al mundo
44 Jesús dijo con voz fuerte:
«Si alguien cree en mí, también cree en Dios, que me envió. 45 Y si alguien me ve a mí, también ha visto al que me envió. 46 Yo soy la luz que ha venido para alumbrar este mundo. El que cree en mí no vivirá en la oscuridad.
47 »Yo no vine para juzgar a los que oyen mis enseñanzas y no las obedecen. No vine para condenar a la gente de este mundo, sino para salvarla. 48 El que me rechaza y no obedece mis enseñanzas, será condenado por esas mismas enseñanzas cuando llegue el fin.
49 Porque yo no hablo por mi propia cuenta, sino que mi Padre me envió y me dijo todo lo que debo enseñar. 50 Y sé que los que obedecen los mandamientos de mi Padre tendrán vida eterna. Por eso les he dicho todo lo que mi Padre me ordenó enseñarles.»
Ayatsisquiscama apmancoc Jesús lhama quilvana
(Mt 26.6-13Mr 14.3-9)1 Seis acnim alhta intomjac yicpintama eltamjacpoc pascua caya apquilyeycajaycaoc. Apmiyaclhec alhta Jesús tingma Betania. Lázaro tingma pac, aplhaticjasquiyam alhta Jesús nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. 2 Inquillanalhquic alhta nintom, yoyam etasomoc Jesús najan maycaa. Innincanvoctac alhta Marta nintom netin mesa. Apnec alhta Lázaro nipyesicsa maycaa apnaycam nicja mesa. 3 Yejemoc alhta acsantamo María nardo ayingmenic acmasis anco, malha medio litro. Acmamnave anco nardo ayingmenic. Incatsiscasquic alhta María apmancoc Jesús. Inlicasquic alhta naváyc ava apmancoc Jesús. Inpayjeclhec alhta acpaniyam asoc masis congne tingma. 4 Apnec alhta Judas Iscariote, Simón apquitca. Aptomja apquilvisayo lhama apquiltamsoycaoc Jesús. Aptomja apcanem sat, yoyam emacpoc Jesús. Aptomjac alhta Judas Iscariote:
5 —¿Soctomja actovasa nac asoc masis? Ingvanqui inyicje ongyinyoc acyanmongam trescientos solyayem, yoyam ongilmesic acyanmongam enlhit mepqui apquilnatam —alhta aptomjac.
6 Aptime apanco alhta Judas. Am alhta colhenac apvalhoc enlhit mepqui apquilnatam. Aptamilcasquic mataa Judas solyayem acninquinomalhca. Apyilhacpoc mataa apquilma nicja solyayem. Ayinyemaclha Judas aptomja enlhit apminyilhma. 7 Aptomjac alhta Jesús apcanya:
—Cotnejic ac lha. Cotnejic sat ayatsisquiscama emancoc yicpintama ongvatongnalhca. 8 Apnaycam mataa nipyesicsa quellhip enlhit mepqui apquilnatam. Coo eyca molhejec mataa nipyesicsa quellhip —alhta aptomjac.
Apquilpamejitsomap judíos, yoyam elajic Lázaro
9 Apquillingac alhta amyaa aplhamoclhojo judíos apna Jesús tingma Betania. Apquilvoctac alhta, yoyam elvita Jesús najan yoyam elvitac Lázaro. Jesús alhta aplhaticjasquiyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. 10 Apquilpamejitsacpec alhta apquilimja apmamyi sacerdotes. Apquililtamjoc alhta elyipitcasiclhojo elajic Lázaro. 11 Alhta ayinyemaclha apquilmiyaclho mataa aplhamoclhojo judíos apnaclha Lázaro. Yiplovcoc alhta najan melyasquiyam Jesús.
Aptalhningvoyclha Jesús tingma Jerusalén
(Mt 21.1-11Mr 11.1-11Lc 19.38-40)12 Moc acnim alhta intomjac. Apquilmiyantac alhta aplhamoclhojo enlhitaoc tingma Jerusalén. Apquililtamjoc alhta elpasmoc pascua, caya apquilyeycajaycaoc. Apquillingac alhta amyaa, yoyam najan evotac Jesús tingma. 13 Yejemoc alhta apquilyatemenamco alha ava. Apquilamyilhamquic alhta Jesús apquilpalhamamcaa:
—Sas, tasic anco. Ningilayo aptomja apquilhyam aplhanma apvisay Visqui ingac. Ningilayo aptomja Israel Apvisqui apancaoc —alhta apquiltomjac apquilpamesma.
14 Apvitac alhta yamelyeyjaycoc ayitcoc Jesús. Yejemoc alhta apquinamta. Acno aclhanma Dios appayvam actalhesomalhca:
15 Noela nasa quellhip co Sión.
Quip elanojo apquilhyam Apvisqui apancaoc.
Yamelyeyjaycoc ayitcoc apquinamtem
—nic nat intomjac appayvam.
16 Am alhta elyasamcoc siclho apquiltamsoycaoc actomjaclha as asoc. Apquilyasingvoclhoc alhta natamin aplhaticjangviyam actemaclha mayayo Jesús. Actemaclha aplhenamap nic nat Jesús acno actomjaclha alhta apquilvitay.
17 Apquillhenquic alhta enlhitaoc apvisay Jesús apquiltomja alhta apquilvitaycamco. Apquiltomjac alhta:
—Aplhaticjascacmec alhta Lázaro nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. Apcanyacpec alhta Lázaro etyapoc tacjalhop —alhta intomja amyaa aplhenacpo. 18 Apquilyasamcoc alhta enlhitaoc actemaclha Jesús aptamjaycam sinpilapquiscama. Eycaso ayinyemaclha apquilamyilhamco enlhitaoc. 19 Apquilpamejitsacpec alhta fariseos:
—Quip elanojo quellhip. Mongvanquejec nincoo ongilyacsilhma. Apyasingvocmec aplhamoclhojo enlhitaoc lhalhma anco —alhta apquiltomjac.
Apcanit griegos apquilquitamsama Jesús
20 Apquilmiyaclhec alhta caya tingma Jerusalén, yoyam elpayicsojo Dios Ingyapam. Apquilpalhavocmec alhta napocja enlhit apquilvisay griegos. 21 Apquilyoclhec alhta griegos apnaclha Felipe apquinyema tingma Betsaida yoclhilhma Galilea. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—Visqui, ningiltamjoc nincoo ongvita Jesús —alhta apquiltomjac.
22 Apmiyaclhec alhta Felipe apquiltimnasquiclho Andrés. Yejemoc alhta apquilmiyaclho apcanit apquililtimnasquiclho Jesús. 23 Aptomjac alhta apquiltimnasamcaa Jesús:
—Invocmec acvamlha acnim, yoyam colhic seyaco sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit. 24 Actomjac coo silanya quellhip: Naso, am sat ancoc ecnacpoc lhopactic motajap apactic, comascoc sat apvisay motajap apactic. Meylhejec sat mataa. Masquec sat ancoc apvisay motajap apactic, ingyictong sat. Elhamiclhac sat apyilhna. 25 Apmiyovquic sat ancoc enlhit acyimnatem apnenyic apanco, comascoc sat. Aptanovquic sat ancoc enlhit acyimnatem apnenyic apanco, colhic sat acyimnatem apnenyic cotmongvoycamlha nelha. 26 Apquiltamjoc sat ancoc enlhit jelanam coo, incaymalhquic yoyam jeyiplovjo. Jelhojoc sat lhama sicnaclha selancam coo. Colhic sat ayaco selancam coo, ayinyema coo Tata —alhta aptomjac.
Aplhanma Jesús yoyam ematong
27 ‘Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Avanjec coo actamjaycam evalhoc. ¿Jalhco sat otnejic? ¿Pa ya ongvanic coo Tata, yoyam jevomsic tap actomjaclha quilhvo nac jay? Paj. Acvaac coo, yoyam otac actomjaclha quilhvo nac jay. 28 Tata, ingyane sat colhic ayaco lhip apvisay —alhta aptomjac.
Yejemoc alhta ayinyema netin lhama appayvam:
—Innec ayaco coo sicvisay, colhic sat mocjam ayaco coo sicvisay —alhta aptomjac.
29 Apquillingac alhta enlhitaoc apcanaycam maa. Apquiltomjac alhta:
—Quilhtingyavocme —alhta apquiltomjac. Apquiltomjac alhta poc enlhit:
—Appamejitcasquic lhac lhama ángel Dios apcasinancama —alhta apquiltomjac.
30 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Jave coo siyanyomalhca olngac appayvam ayinyema netin. Quellhip eyca apquilanyacpec ellinga. 31 Quilhvoc olyicpilcojo apquiltemaclha enlhit lhalhma anco. Quilhvoc sat colhic actipsa avisqui ac as nalhpop. 32 Innec sat ancoc seyasiclha netin, onalaclhac sat sicnaclhilha aplhamoclhojo enlhit —alhta aptomjac.
33 Apquitsepma alhta aplhenac Jesús. Apquiltamjoc alhta eyascasingvomoc enlhitaoc actemaclha yoyam ematong.
34 Apquilatingmavoc alhta enlhitaoc:
—Ninlingac nincoo actemaclha aclhanma singanamaclha Dios, yoyam cotmongvomeje nelha apma Cristo. ¿Soctomja apcanya nac lhip colhic sat acyaseclho netin apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit? ¿Soc enlhit apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit? —alhta apquiltomjac.
35 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Am covanco apnaycamo lhama quellhip ayitsayolhma. Ayitsayolhma innac mocjam quellhip, eltiyasam sat quellhip. Lha eyqui nasa covac yatesaclhilhma. Aptiyasam sat ancoc enlhit yatescamalhma, meyasamquejec sat apyasaclha (elhnanmoc sat). 36 Ayitsayolhma innac mocjam quellhip. Noelyasquim nasa ayitsayolhma, yoyam eltimjic quellhip ayitsayolhma ayitquic —alhta aptomjac.
Lhama alhta apsovja aplhanma as asoc. Aplhinquic alhta Jesús. Apyilhacpoc alhta apna.
Apquiltemaclha judíos apquilyasquiyam Jesús
37 Inlhamoc alhta aptamjaycam sinpilapquiscama apquillanay Jesús napatavo enlhitaoc. Apquilyascacmec alhta mataa enlhitaoc. 38 Incaymalhquic yoyam cotmongvomoc nelha appayvam aplhanma nic nat Isaías profeta Dios aplingascama:
Visqui, ¿soc enlhit etnejic meyasquiyam amyaa ninlingascama?
¿Soc enlhit etac sat apmopvan apanco Visqui ingac?
—nic nat intomjac amyaa.
39 Eyca ayinyemaclha apquiltomja alhta apquilyasquiyam enlhitaoc, acno moc apayvam aplhanma ilhnic nat Isaías profeta Dios aplingascama:
40 Inquilmec apataoc enlhitaoc ayinyema Dios Ingyapam.
Apquilyimtalhnescasquic Dios Ingyapam apquilvalhoc enlhitaoc.
Apquiltamjoc Dios Ingyapam, yoyam melvityeje olhma enlhit acna apataoc.
Apquiltamjoc najan, yoyam colhenejec apquilvalhoc elyasingvomoc amyaa.
Yoyam colhenejec apquilvalhoc enlhitaoc elyanmongsic moc apquilvalhoc,
yoyam eltamalvomoc ayinyema siltamilquisquiyam
—nic nat intomjac appayvam.
41 Eycaso ilhnic nat Dios appayvam aplhanma Isaías. Ayinyemaclha invitac nic nat apvanmoncama gloria actemaclha apyimtalhnamo Jesús. Aplhenacpec nic nat Jesús.
42 Am alhta elyascacmoc aplhamoclhojo judíos najan lha napocja apquilimja apmamyi. Apquilyilhacpoc alhta apquiltimem melyasquiyam. Fariseos alhta ayinyemaclha. Incacoc alhta apnenyaoc, yoyam elantipsacpoc apcaneyquiclhilha. 43 Apquilyispaquic alhta mataa mayayo ayinyema enlhit, am colhno mayayo ayinyema Dios Ingyapam.
Jesús appayvam actomja acyicpilquemo apquiltemaclha enlhitaoc
44 Apyimnatasquic alhta appayvam Jesús:
—Am sat ancoc jeyascacmoc coo enlhit, meyascamejec sat najan coo Tata aptomja seyapajascama. 45 Jetac sat ancoc coo enlhit, etac sat najan aptomja seyapajascama. 46 Coo sictimem ayitsayolhma. Acvaac coo as nalhpop, yoyam melhnam yatescamalhma enlhit apquiltomja mejelyasquiyam. 47 Am sat ancoc eyiplovcasac enlhit apjalhenmo coo sicpayvam, motvacsejec sat coo. Acvaac coo as nalhpop. Am oltamjoc olnatovacsic enlhitaoc lhalhma anco. Altamjoc eyca olvomsic tap aplhamoclhojo. 48 Acvinalhquic sat ancoc coo, am sat ancoc colmac apquilvalhoc sicpayvam elnatovasacpoc sat. Coo sicpayvam ayinyemaclha acsilhnanoncama apquilyasquiyam. (Etvasacpoc sat actamongvomlha nelha acnim.) 49 Jave siltimnaycam ajanco. Coo Tata aptomja seyapajascama, yoyam oltimnam najan olhicmocsic enlhitaoc. 50 Acyasamcoc coo apcanamaclha coo Tata. Apquiltemoc cotmongvomeje nelha acyimnatem ingnenyic. Acyiplovcasquic coo quilhvo siltimnaycam nac aso, actemaclha seyanama coo Tata, yoyam otnejic —alhta aptomjac.