1 Moisés se reunió con todo el pueblo de Israel, y le dijo:
«Pongan atención, porque voy a darles los mandamientos que deben aprender y obedecer. 2 Nuestro Dios hizo un pacto con nosotros en el monte Horeb. 3 No fue un pacto solo para nuestros antepasados, sino también para nosotros. 4 En ese monte Dios nos habló cara a cara desde el fuego. 5 Yo serví de intermediario entre Dios y ustedes para comunicarles el mensaje de Dios, pues todos tenían miedo del fuego. Por eso no subieron al monte. Allí Dios dijo:
6 »Yo soy el Dios de Israel. Yo los saqué de Egipto, donde eran esclavos. 7 No tengan otros dioses aparte de mí. 8 No hagan ídolos ni imágenes de nada que esté en el cielo, en la tierra o en lo profundo del mar. 9 No se arrodillen ante ellos ni hagan cultos en su honor. Yo soy el Dios de Israel, y soy un Dios celoso. Yo castigo a los hijos, nietos y bisnietos de quienes me odian, 10 pero trato con bondad a todos los descendientes de los que me aman y cumplen mis mandamientos.
11 »No usen mi nombre sin el respeto que se merece. Si lo hacen, los castigaré.
12 »Recuerden que el sábado es un día especial, dedicado a mí. 13 Durante los primeros seis días de la semana podrán hacer todo el trabajo que quieran, 14 pero el sábado será un día de descanso, un día dedicado a mí. Ese día nadie deberá hacer ningún tipo de trabajo: ni ustedes, ni sus hijos ni sus hijas, ni sus esclavos ni sus esclavas, ni su buey, ni su burro, ni ninguno de sus animales y ni siquiera los extranjeros que trabajen para ustedes. 15 Así que deben recordar que ustedes también fueron esclavos en Egipto, y que yo los saqué de allí haciendo uso de mi gran poder. Por eso les ordeno tomar el día séptimo como día de descanso.
16 »Obedezcan y cuiden a su padre y a su madre. Así les irá bien, y podrán vivir muchos años en el país que les voy a dar.
17 »No maten, 18 ni sean infieles en su matrimonio, 19 ni roben, 20 ni hablen mal de otra persona, ni digan mentiras en su contra, 21 ni se dejen dominar por el deseo de tener lo que otros tienen, ya sea su esposa, su esclavo, su esclava, su buey, su burro, o cualquiera de sus pertenencias.
Invitación a la obediencia
22 »Estos fueron los mandamientos que Dios les comunicó en voz alta cuando ustedes estaban al pie del monte. Su voz salía desde las llamas de fuego y desde una nube muy espesa. Dios escribió los mandamientos en dos tablas de piedra, y me los entregó, sin añadir nada más.
23 »Cuando ustedes oyeron la voz de Dios, que salía de la oscuridad, y vieron que del monte salían llamas de fuego, tuvieron miedo. Entonces los jefes de las tribus y las autoridades del pueblo vinieron a hablar conmigo, 24 y me dijeron: “No hay duda de que nuestro Dios nos ha dejado ver su poder y su grandeza. Hemos oído su voz, que salía de las llamas de fuego. Hoy hemos visto que Dios nos habló, y no morimos. 25 Sin embargo, ¿para qué correr el riesgo de morir quemados por este fuego tan terrible? ¡Si volvemos a oír la voz de nuestro Dios, sin duda moriremos! 26 Todo el mundo sabe que no es posible escuchar la voz de Dios, como la hemos oído nosotros, y seguir con vida. 27 Es mejor que tú vayas y escuches todo lo que nuestro Dios tenga que decirnos, y luego nos lo comuniques. Nosotros, por nuestra parte, obedeceremos todo lo que él nos mande”.
28 »Dios escuchó lo que ustedes me pidieron, y entonces me dijo: “Está muy bien lo que piensan. 29 Espero que nunca cambien de opinión, y que siempre me adoren y obedezcan mis mandamientos. Así, tanto a ellos como a sus descendientes les irá bien. 30 Ve ahora a decirles que regresen a sus casas, 31 pero vuelve luego y quédate conmigo. Voy a entregarte los mandamientos que deberás enseñarles, para que todos ellos los obedezcan en la tierra que voy a darles”.
32 »Por eso, israelitas, no dejen de obedecer ni uno solo de los mandamientos de su Dios. 33 Sigan cada uno de sus consejos, y les irá bien y vivirán muchos años en la tierra que él va a darles.
Singanamaclha diez mandamientos
(Ex 20.1-17)1 Apcansaclhec nic nat Moisés apyovoclhojo enlhitaoc Israel. Aptomjac nic nat apquilanya: —Quellhip enlhitaoc Israel, elaylhojo sicpayvam singanamaclha najan singascamaclha quilhvo nac jay. Colma sat apquilvalhoc, elyiplovcasojo sat mataa.
2 Aptimescasquic alhta Dios pacto actemaclha ningmiyovmalhca netin inquilhe Horeb. 3 Jave apquilvamlha ningilyeyjamcaa apquillhenamap alhta. Najan nincoo lha ningillhenamalhca ningyovoclhojo ninganayclha quip aso. 4 Appamejitcasquic alhta Dios napatavo quellhip, naysicsa talha ayinyema alhta appayvam. 5 Acnec alhta coo lha apnaclha Dios napatavo quellhip, yoyam oltimnacsic ayinyema Dios. Apquilacac alhta quellhip apquilvita talha. Am alhta elquinamtac quellhip netin mataymong acvinatem. Aptomjac alhta Dios singilanya:
6 Apvamlha pac lhama Visqui ingac aptomja Dios Apyimtalhnamo. Ingilyinyovcasquic alhta yoclhilhma Egipto ningiltimesaycamcaclha alhta nincoo. 7 Mongvanquejec ontingya quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. 8 Mongvanquejec ongillana quilaycmasquiscama najan ningilyitquiscama asoc acnaycaoc netin najan asoc acnaycaoc nalhpop najan asoc acnaycaoc nayingmin. 9 Mongvanquejec ongilpayicsojo as asoc actemaclha ningayo. Apvamlha pac lhama Visqui ingac Dios aptomja apyimtalhnamo, aptomja apmasmaclha. Eyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apquilsilhnanomap apanco ningilyeyjamcaa. Elasquisic sat apyimpeoc apquitquic, najan aptovana niptamin, ayinyema apquiltanoncama ningilyeyjamcaa ingilyapmayc. 10 Ingyimlimojoc sat Dios cotmongvoycamlha nelha apyovoclhojo apquiltomja apquilasicjayo najan apquilyiplovquiscama singanamaclha ayinyema Dios.
11 Mongvanquejec ongvennam apvisay Dios Visqui ingac. Eyanmongsiclhac sat actemaclha ningvenneycam apvisay apanco.
12 Incaymalhquic ontamilsic acnim ninnayclha, ontimjic ningayo Dios Apyimtalhnamo, acno ningilanyomalhca ontimjic. 13 Ingvanquic ongiltamjam acvamlha seis acnim. Ongilpenacsojoc sat ningiltamjaycam. 14 Siete acnim acvisay acnim ninnayclha, yoyam ontimjic ningilayo Dios Apyimtalhnamo. Mongvanquejec ongiltamjam as acnim. Colapvanquejec eltamjam inquitquic, najan enlhit apquilancam najan quilvana alancam, najan ninatoscama vayqui najan yamelyeyjaycoc, najan maycaa apnaycam tingma ingac. Apquilnayclha apquilancam najan quilvana alancam colhojoc sat ninnayclha nincoo as acnim. 15 Coyitnam sat ingatic ningiltimesaycamcaclha yoclhilhma Egipto, najan aptemaclha Dios Apyimtalhnamo singyinyovquiscama as yoclhilhma. Eycaso ayinyema singanamaclha Dios ontimjic ningilayo apvisay apanco as acnim ninnayclha.
16 Incaymalhquic ongilyejiclhojo mataa appayvam tata ingac najan meme ingac, acno ningilanyomalhca ontimjic. Ajolhec sat nintiyascam as nalhpop ayinyema singmescama Dios. ,
17 Mongvanquejec ongajic poc.
18 Mongvanquejec ontovacsic actemaclha singilyimjapma.
19 Mongvanquejec ongminyilhic.
20 Mongvanquejec ontipsic apvisay poc najan acvisay moc.
21 Monvanquejec ongilanojo quilvana cotnaja intava yoyam ongyipitcojo.
Mongvanquejec ontimjic inganco poc enlhit tingma pac, poc apanco amyip, poc apanco enlhit aptimesaycam najan quilvana actimesaycam. Najan poc aptoscama vayqui najan aptoscama yamelyeyjaycoc, najan moc asoc actomja apanco poc enlhit — alhta aptomjac Dios Apyimtalhnamo — nic nat aptomjac Moisés.
Actemaclha apquilay enlhitaoc
(Ex 20.18-26)22 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya enlhitaoc: —Eycaso appayvam apanco Dios Apyimtalhnamo apquiljalhenmo alhta quellhip apcanamcaa nicja inquilhe acvinatem. Naysicsa talha alhta ayinyema appayvam najan naysicsa yipjopay. Vamlha alhta intomjac appayvam. Aptalhesquic alhta Dios appayvam apanco anit mataymong nicjaa. Emcasquic alhta coo. 23 Apquiljalhnoc alhta quellhip as appayvam, actiyapma alhta naysicsa yatescamalhma najan naysicsa talha netin inquilhe. Elyavectac alhta quellhip apquilvisay ningayo najan apquilviscaa moclhama apquilmolhama yoyam ongilpamejitsalhcojo. 24 Apquiltomjac alhta selanya: Naso, ningvitac lhac mayayo najan apmopvan apanco Dios. Ninlingac lhac appayvam apanco ayinyema naysicsa talha. Ningyasamcoc quilhvo nac jay aptemaclha Dios epamejitsic enlhitaoc, mepqui yoyam elitsapoc. 25 Naso, ningilacac nincoo jingilmascocsic as talha acvanyam. Ningiljalhnoc sat ancoc mocjam, ongilitsapoc sat. 26 Paj lhama enlhit comopvan ingyeylhojo appayvam apanco Dios apyimnatem, ayinyema naysicsa talha acvanyam, acno ninlingay alhta nincoo. Aplingac sat ancoc enlhit, quilhvoc sat ingyitsapoc. 27 Lhip Moisés, iyoclhojo sat lhip, ingyeylhojo appayvam apanco Dios. Jingiltimnasquita sat lhip singanamaclha Dios, yoyam ongyiplovcasojo — alhta apquiltomjac selanya quellhip — nic nat aptomjac Moisés.
28 Aptomjac nic nat mocjam Moisés: —Jalhnoc alhta Dios quellhip apquilpayvam seltimnascama sicnaclha coo. Aptomjac alhta seyanya: Lhip Moisés, aclingac lhac apquilpayvam as enlhitaoc. Intasic alhta apquilpayvam apnaymacoc. 29 Altamjo inyicje, yoyam elvascapoc mataa apquiltemaclha selayo najan elyiplovcasojoc mataa sicpayvam siyanamaclha. Colhic sat actamilaycam apquilvalhoc najan actamila apquileyvam. 30 Ingva, ilapajas sat apnaymacoc yoyam eltajiclha. 31 Ilha sat lhip sicnaclha coo. Osavojoc sat siltimnascama lhip sicpayvam siyanamaclha najan siyascamaclha. Iyascasingvom sat lhip apnaymacoc, yoyam elyiplovcasojo mataa yoclhilhma apquilvoycamlha — alhta aptomjac seyanya. 32 Naso, elyiplovcasojo quellhip appayvam apcanamaclha Dios mepqui apquilyeycajascaoc. 33 Elyiplovcasojo quellhip, malha ningyiplayclha amay singillhicmoscama Dios. Colhic sat actamilaycam apquilvalhoc najan actamilaycam apquileyvam aclhamoclhojo años as yoclhilhma Dios apmescama yoyam ellhovamcoc quellhip.