Dios no ha rechazado a su pueblo
1-2 Entonces me pregunto: ¿Será que Dios ha rechazado al pueblo que él mismo eligió? ¡Claro que no! Dios no ha rechazado a los judíos, a quienes eligió desde el principio de la creación. Yo mismo soy israelita; soy descendiente de Abraham y pertenezco a la tribu de Benjamín.
Como ustedes bien saben, hay en la Biblia un relato, en donde Elías se queja con Dios acerca del pueblo de Israel. 3 Allí Elías le dice a Dios: «Señor, han matado a tus profetas y han destruido tus altares. Yo soy el único profeta que queda con vida, y también a mí me quieren matar.» 4 Pero Dios le contesta: «Todavía tengo siete mil israelitas que no han adorado al falso dios Baal.»
5 Lo mismo pasa ahora. Dios es bueno, y ha elegido a un pequeño grupo de judíos que aún confían en él. 6 Pero Dios los eligió porque él es bueno, y no porque ellos hayan hecho algo para merecerlo. Esto solo puede suceder así porque Dios es bueno de verdad.
7 Realmente, solo el pequeño grupo elegido por Dios logró encontrar lo que todos los demás buscaban. Y es que los demás eran muy tercos. 8 Como dice la Biblia:

«Dios les cerró la mente,
los ojos y los oídos,
hasta el día de hoy.»

9 También leemos que David dijo:

«¡Que sus fiestas se conviertan
en trampas y redes,
para que desagraden a Dios
y sean castigados!

10 »¡Que se nublen sus ojos
para que no puedan ver!
¡Que para siempre sus espaldas
se doblen de tanto sufrir!»
La salvación de los no judíos
11 Sin embargo, aunque los judíos no pudieron agradar a Dios, tampoco fallaron del todo. Más bien, por la desobediencia de los judíos, los que no son judíos pueden ser salvados por Dios. Y esto hará que los judíos se pongan celosos. 12 Ahora bien, si por la desobediencia de los judíos el resto del mundo recibió ayuda, ¡con más razón la recibirá cuando todos los judíos sean aceptados por Dios!
13 Lo que voy a decir ahora es para ustedes, los que no son judíos. Dios me ha enviado para trabajar entre ustedes, y para mí esa tarea es muy importante. 14 Espero que con esto algunos de mi país se pongan celosos de ustedes, y así Dios pueda salvarlos también a ellos. 15 Pues si Dios, al rechazar a los judíos, aceptó al resto de la humanidad, ¡imagínense cómo será cuando los judíos sean aceptados! ¡Los que ahora viven como muertos tendrán vida eterna!
16 Si alguien le ofrece a Dios el primer pan que hornea, en realidad le está ofreciendo toda la masa con que hizo el pan. Si a Dios se le ofrecen las raíces de un árbol, entonces también las ramas del árbol le pertenecen.
17 Cuando Dios rechazó a algunos judíos, y a ustedes los aceptó en su lugar, ustedes llegaron a formar parte del pueblo de Dios, y así recibieron la vida eterna. 18 Pero no vayan a creerse mejores que los judíos que fueron rechazados. Recuerden que ustedes han recibido esa vida gracias a ellos, y no ellos gracias a ustedes.
19 Tal vez piensen que ellos fueron rechazados para que ustedes fueran aceptados en el pueblo de Dios. 20 Y es verdad. Pero ellos fueron rechazados por no confiar en Dios, y ustedes fueron aceptados solamente por confiar en él. Así que no se pongan orgullosos; más bien, tengan cuidado. 21 Si Dios rechazó a los judíos en general, también podría hacer lo mismo con ustedes.
22 Fíjense en lo bueno que es Dios, pero también tomen en cuenta que Dios es muy estricto. Es estricto con los que han pecado, pero ha sido bueno con ustedes. Y seguirá siéndolo, si ustedes le son agradecidos y se portan bien. De lo contrario, también a ustedes los rechazará.
23 Si los judíos cambian y confían en Dios, volverán a formar parte de su pueblo, pues Dios tiene poder para hacerlo. 24 Después de todo, no es lógico tomar algo de buena calidad y mezclarlo con algo de mala calidad. Si Dios los aceptó a ustedes, que no eran parte de su pueblo, con más razón volverá a aceptar a los judíos, que sí lo son.
Dios salvará a su pueblo
25 Hermanos en Cristo, hay mucho que ustedes todavía no saben. Por eso voy a explicarles el plan que Dios tenía en secreto. Algunos de los judíos se han vuelto muy tercos y no quieren creer en Jesucristo; pero solo se portarán así hasta que los no judíos pasen a formar parte de su pueblo. 26 Después de eso, Dios salvará a todo el pueblo de Israel. Como lo dice en la Biblia:

«El Salvador vendrá de Jerusalén,
y limpiará toda la maldad
del pueblo de Israel.
27 Yo he prometido hacer esto
cuando les perdone sus pecados

28 Por ahora, Dios actúa con los judíos como si fueran sus enemigos. Pero lo hace solo para darles a ustedes la oportunidad de creer en la buena noticia. Dios sigue amando a los judíos, pues eligió a sus antepasados para formar su pueblo. 29 Dios no da regalos para luego quitarlos, ni se olvida de las personas que ha elegido.
30 En el pasado, ustedes desobedecieron a Dios. Pero ahora que los judíos no han querido obedecerlo, Dios se ha compadecido de ustedes. 31 Y así como Dios les ha mostrado a ustedes su compasión, también lo hará con ellos. 32 Pues Dios hizo que todos fueran desobedientes, para así tenerles compasión a todos.
Dios merece nuestra alabanza
33 ¡Dios es inmensamente rico! ¡Su inteligencia y su conocimiento son tan grandes que no se pueden medir! Nadie es capaz de entender sus decisiones, ni de explicar sus hechos. 34 Como dice la Biblia:

«¿Sabe alguien cómo piensa Dios?
¿Puede alguien darle consejos?

35 »¿Puede acaso alguien
regalarle algo a Dios,
para que él esté obligado
a darle algo a cambio?»

36 En realidad, todo fue creado por Dios; todo existe por él y para él. Así que, ¡alabemos a Dios por siempre! Amén.
Apquilvomsomap tap napocja enlhitaoc Israel
1 Altamjoc oyasamcojo: ¿Apyinyovqui ya Dios enlhitaoc Israel apquiltomja apmolhama? Paj, am eyinyavac mocjam. Coo najan sicvisay Israel apmolhama, sictomja Abraham aptavin niptamin. Siyinyemayaclha actomja sictemolhama Benjamín. 2 Apquilyacyesquic nic nat Dios enlhitaoc Israel yoyam eltimjic apmolhama. Am eyinyavac apmolhama Dios. ¿Am ya elyasamcoc quellhip amyaa actalhesomalhca aplhenamap nic nat Elías profeta Dios aplingascama? Apquilmalhnaquic nic nat Elías aplhanma enlhitaoc Israel: 3 “Visqui, quip inyeylhojo. Apticyovquic profetas lhip apquillingascama, enlhitaoc Israel alhta apquilnapma. Apquiltovasquic alhta apquilvatnamaclha asoc macmescama Dios. Elhapco coo siyaymomalhca. Apquililtamjo inyicje jelajic coo lha” —nic nat aptomjac. 4 Apcatingmavoc nic nat Dios: “Apnam mocjam siete mil enlhitaoc sictamilquiscama coo. Am elpayasoc mataa quilaycmasquiscama selyitquiscama coo acvisay Baal” —nic nat aptomjac. 5 Acno najan quilhvo nac jay: Apnam napocja enlhitaoc Israel apquiltomja melyasquiyam. Apquilyacyesquic alhta Dios ayinyema apcamliyam apanco. 6 Jave ayinyema nintemaclha inganco yoyam jingilyacyecsic Dios eyca ayinyema aptemaclha singamliyam. Nasoc sat ancoc singilyacyescama Dios ayinyema nintemaclha inganco, alhtoc sat cotmongvomoc singamliyam.
7 ¿Jalhco actomja quilhvo nac jay? Am nic nat elvitac asoc aptingyeycaoc enlhitaoc Israel. Apquilvamlha napocja apquiltomja Dios apquilyacyescama apquilvitac alhta asoc aptingyeycaoc. Invocmec alhta actimem alyimnatem apquilvalhoc poc aplhamoclhojo. 8 Intomjac nic nat Dios appayvam actalhesomalhca: “Aptimescasquic Dios as enlhitaoc malha acnatiyanma apquilvalhoc. Apquilmasquic apataoc yoyam melvityejec olhma. Apquilmasquic apjaycaoc yoyam mellingejec olhma. Eycaso acvocmo quilhvo nac jay” —nic nat intomjac. 9 Aptomjac nic nat apvisqui David:

Apcaneclhec mataa as enlhitaoc yoyam eltovamcoc.
Altamjoc yoyam elmacpoc sat, malha quiljanma acmam asoc navjac.
Altamjoc yoyam colpilapongsic as enlhitaoc, elsilhnanacpoc sat.
Yoyam oyanmongsiclha apquiltemaclha apancaoc.
10 Altamjoc yoyam eltimjic mepqui apataoc, yoyam mevityejec olhma.
Yoyam eltimjic mataa apquiljalhem as enlhitaoc

—nic nat aptomjac.
Apquilvomsomap tap metnaja judíos
11 Altamjoc oyasamcojo mocjam: ¿Apquillhinganacme ya judíos yoyam elnatovasacpoc sat aplhamoclhojo? Paj, melnatovasacpejec sat. Am alhta elilyajaclhoc judíos. Apquilvomsacpec tap metnaja judíos ayinyema siclho melilyajayquiclho judíos. Apquiltamjoc Dios yoyam elyasipsic mocjam judíos yoyam ellhnasojoc apquiltemaclha apquilvomsomap tap. 12 Apquillhocac asoc altamila enlhitaoc lhalhma anco, malha cotlaycaoc asoc apquillhoy, ayinyema siclho melilyajayquiclho judíos. Coyangvomoc sat apquillhoy asoc altamila enlhitaoc lhalhma anco acvocmo sat acnim apquilyanmonquiscama apquilvalhoc aplhamoclhojo judíos.
13 Yitnec coo yoyam oltimnacsic quellhip enlhitaoc lhalhma anco. Dios aptomja seyapajascama nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco otnejic sicsoycam amyaa. Inpayjeclhec mataa evalhoc naysicsa sictamjaycam siclingascama amyaa. 14 Altamjoc coo yoyam elyasipsic enaymacoc judíos. Altamjoc yoyam ellhnasojoc apquiltemaclha quellhip yoyam elvomsacpoc tap napocja. 15 Apyinyovquic siclho Dios judíos. Eycaso ayinyema apquilasicjayclho mocjam Dios enlhitaoc lhalhma anco. ¿Jalhco sat cotnejic elmoc tacja Dios aplhamoclhojo judíos? Cotnejic sat malha apnalhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. 16 Pac oltimnacsic actemaclha sicyitquiscama. Apponquinacpec mataa quilpasmongam macyelaquiscama yoyam colhic acmesa Dios. Apponquinacpec sat ancoc napocja macyelaquiscama, esovjacpojoc sat apponquinomap apyovoclhojo. Inquilponquinalhquic sat ancoc yamit inquipmenaoc, cosovjalhcojoc sat ancoc yamit inquipmenaoc, cosovjalhcojoc sat alponquinomalhca acyovoclhojo actingaoc.
17 Apquilyitsacpec judíos malha yamit ayenomalhca. Apquilyitsacpec enlhitaoc lhalhma anco malha yamit actiyapma anco nalhma. Apquilhacpec alhta napocja judíos, malha yamit actingaoc alyatemenomalhca. Innec alhta acpalhaquiscacmo lhip nipyesicsa judíos, malha actong ayitcoc yamit actiyapma anco macyipitquisquiyam moc yamit mayinayclha. Aptomjac lhip appasmeyquiclha judíos, malha lhama yamit inquipmenaoc acpasmeyquiclha actingaoc. 18 Copvanquejec lhip evinam judíos apquiltomja malha yamit ayenomalhca. Aptomjac sat ancoc lhip apvinéycam judíos, iyasamcojo anco: Jave lhip aptomja apyimnatescama inquipmenaoc. Eyca inquipmenaoc actomja acyimnatescama lhip, aptomja lhip malha actong.
19 Etnejic sat lhip jeyatingmojo: “Inquilyatemenalhquic alhta actingaoc yoyam colhic seyipitsa yamit ayenomalhca, malha sictomja actong” —sat etnejic lhip. 20 Naso, apquilhacpec alhta judíos malha yamit alyatemenomalhca ayinyema apquilyasquiyam. Innec alhta acpalhaquiscacmo lhip ayinyema meyasquiyam lhip. Noyimtalhnesacpojo nasa apanco, itamilsacpojo apanco lhip. 21 Am alhta elmiyavac Dios apquiltomja apquilyasquiyam, malha apquilhacjam yamit actingaoc. Am sat ancoc elyajaclhoc lhip lha, eyinyovacpoc sat lhip lha. 22 Quip ilanojo lhip. Dios aptomja apcasicjayo najan aptomja apnescamo apyanmongsayclha. Apyanmongsaclhec mataa apquiltemaclha melilyajayquiclho. Apcasicjavoc mataa Dios lhip aptomja meyasquiyam. Iyiplovcasojo sat lhip mataa. Am sat ancoc eyiplovcasac lhip, eyinyovacpoc sat lhip lha, malha yamit actingaoc alyatemenomalhca. 23 Pac oltimnacsic mocjam quellhip: Apquilvatsamquic sat ancoc judíos apquiltemaclha apquilyasquiyam, colhic sat acpalhaquiscaclho mocjam, malha actong ayitcoc macyipitcasquiclha yamit. Apmopvan innac Dios. Apvanquic elpalhaquiscaclha mocjam judíos, malha apyipitsayclha mocjam yamit actong ayitcoc. 24 Lhip aptomja metnaja judío. Innec alhta acpalhaquiscacmo lhip nipyesicsa judíos, malha actong ayitcoc ayinyema yamit actiyapma anco macyipitquisquiyam moc yamit ayenomalhca. Eycaso ayinyema cotnaja nintemaclha inganco. Apvanquic Dios elpalhaquiscaclha mocjam judíos, malha apyipitsayclha mocjam actong ayitcoc ayinyema yamit ayenomalhca. Eycaso actomja ayilhyevay anco, am colhno moc.
Apquilvomsomap tap judíos actamongvomlha nelha acnim
25 Quellhip elyalhinga. Altamjoc coo yoyam melyimtalhnesacpejec apanco quellhip. Elyasamcojo sat quellhip asoc acyilhomalhca: Nasoc anco alyimnatem apquilvalhoc napocja enlhitaoc Israel. Comascoc sat alyimnatem apquilvalhoc acvocmo sat acnim apsovjomap apquilyanmonquiscama apquilvalhoc metnaja judíos. 26 Natamin elvomsacpoc sat tap aplhamoclhojo enlhitaoc Israel. Intomjac nic nat Dios appayvam actalhesomalhca:

Tingma Sión sat ingyinyema Singvomquiscama tap.
Elyanmonquisquisic sat apquilvalhoc Jacob aptovana niptamin.
27 Acmascosquic sat ancoc melyascalhma enlhitaoc,
ollanac sat asoc monquinatquiscama sicmayjayoclha ajanco

—nic nat intomjac Dios appayvam.
28 Apquiltanovquic mocjam tasic amyaa judíos. Apquiltomja malha metnaja apnaymacoc Dios. Eycaso ayinyema apquilasicjamap quellhip. Eyca apquilasicjavoc mocjam Dios aplhamoclhojo judíos aptomja apquilyacyescama. Ayinyemaclha apquilasicjavoc nic nat Dios judío apquilictingam apmamyi. 29 Memyongvoclhejec mataa Dios singaycaoc ningillhoy nincoo. Melvatescamejec najan singilanem, malha singilevoycam. 30 Quellhip apquiltemaclha nano melilyajayquiclho Dios. Quilhvo eyca apquilvita aptemaclha Dios apcamliyam, ayinyemaclha am elilyajaclhoc mataa judíos. 31 Quilhvoc apquiltomja melilyajayquiclho judíos naysicsa apquilvitay quellhip Dios apcamliyam. Elviticlhac sat mocjam judíos Dios apcamliyam. 32 Apquiltamjoc Dios elimlimojo apquilanomacpo, ayinyemaclha apquilanomacpo alhta apquiltomja melilyajayquiclho.
33 Cotlaycaoc asoc acyitna Dios, malha cascama apquilnatam. Avanjec anco apyascamcolhma Dios. Mongvanquejec ongilyasamcojo acvamlha actemaclha aclhanma apvalhoc Dios. Mongvanquejec najan ongilyasamcojo acvamlha aptemaclha apanco Dios. 34 Intomjac nic nat Dios appayvam actalhesomalhca: “¿Soc enlhit apyasamcoc actemaclha apvalhoc Dios Visqui ingac? ¿Soc enlhit aptomja appamejitsaycam Dios?” —nic nat intomjac. 35 ¿Soc enlhit apmescama asoc apanco Dios yoyam elhcac acyanmongayclha? 36 Aclhamoclhojo asoc alinyema Dios. Aclhamoclhojo asoc apquillanay nic nat Dios. Aclhamoclhojo asoc altomja apancaoc Dios yoyam emiclhac mocjam. Innec mataa ayaco Dios cotmongvoycamlha nelha. Amén.