Los dichos del sabio Salomón
1 Qué dicha es tener un hijo sabio;
qué triste es tener un hijo tonto.

2 De muy poco aprovecha
el dinero mal ganado.
Lo que vale es la honradez,
pues te salva de la muerte.

3 Dios calma el hambre de la gente buena,
pero no el apetito de la gente malvada.

4 Si no trabajas, te quedas pobre;
si trabajas, te vuelves rico.

5 El que es precavido
guarda comida durante el verano;
el que duerme durante la cosecha
termina en la vergüenza.

6 Al hombre honrado, Dios lo bendice;
al malvado, la violencia lo domina.

7 Al hombre honrado, Dios lo bendice;
al malvado, su mala fama lo destruye.

8 El hombre sabio cumple una orden;
el imprudente acaba en la ruina.

9 El que vive honradamente
lleva una vida tranquila.
El que es sinvergüenza
un día será descubierto.

10 El engaño causa muchos problemas
y la imprudencia lleva a la ruina.

11 Las palabras del hombre honrado
son una fuente de vida.
Al malvado, la violencia lo domina.

12 El odio produce más odio;
el amor todo lo perdona.

13 En los labios del sabio
no falta la sabiduría;
en la espalda del imprudente
no faltan los garrotazos.

14 El sabio sabe callar;
el tonto habla y causa problemas.

15 Al rico lo defiende su riqueza;
al pobre no lo defiende nada.

16 ¿Qué gana el justo? La vida.
¿Qué gana el malvado? El pecado.

17 El que acepta la corrección
tendrá una larga vida,
pero quien no oye consejos
no llegará muy lejos.

18 Los mentirosos no muestran su odio,
pero los tontos todo lo cuentan.

19 Hablar mucho es de tontos;
saber callar es de sabios.

20 La palabra justa vale mucho;
los planes malvados no valen nada.

21 El buen consejo es ayuda de muchos,
pero la imprudencia es trampa de tontos.

22 La bendición de Dios es riqueza
que viene libre de preocupaciones.

23 Al tonto lo divierte la maldad;
al sabio lo entretiene la sabiduría.

24 Lo que menos desea el malvado
es lo que más le sucede,
en cambio al que es honrado
se le cumplen sus deseos.

25 Llegan los problemas,
se acaban los malvados;
¡solo el que es honrado
permanece para siempre!

26 El mensajero perezoso
es peor que vinagre en los dientes;
¡es peor que humo en los ojos!

27 Quien obedece a Dios vivirá muchos años,
pero el malvado no vivirá mucho tiempo.

28 A los justos les espera la felicidad;
a los malvados, la ruina.

29 Dios cuida de los buenos,
pero destruye a los malvados.

30 Los buenos nunca fracasarán;
los malvados no habitarán la tierra.

31 Los buenos hablan siempre con sabiduría;
a los malvados se les obliga a callar.

32 Los buenos saben decir cosas bonitas;
los malvados solo dicen cosas feas.
Segunda parte
(Caps 10.1—22.16)
1 Singiltamsoycaoc ayinyema apvisqui Salomón:

Payjeclhec apvalhoc apyap, apvita inlhojo apquitca aptemaclha apyascamco. Inlingamcoc apvalhoc apyap, apvita aptemaclha apquitca acyeyjamelhma.

2 Am cotnajac actamila ingvalhoc, ningansaclho inlhojo asoc cotnaja inganco. Ongmiyovalhcac sat, acyitna inlhojo actamilaycam ingvalhoc.

3 Mepqui ninlingaycamco mayic singilaneyo Dios, ayinyema actamilaycam ingvalhoc. Ninlingamcoc mayic ayinyema Dios, acyitna inlhojo nintemaclha acmasom.

4 Ningvitac mataa mepqui asoc nincoo, ayinyema mepqui ningiltamjaycam. Ningvitac mataa cotlaycaoc asoc, ayinyema ningilvascapma ningiltamjaycam.

5 Ningilvascapma naysicsa acmocjitmaclha acyilhna, ayinyema nintemaclha ningyascamco. Nintiyanma naysicsa acmocjitmaclha acyilhna, ongvenalhcac sat.

6 Ongillhocac asoc altamila ayinyema Dios, acyitna inlhojo actamila ingvalhoc. Cotnejic ningvenneycam Dios, acyitna inlhojo ningyimtalhnesomalhco inganco.

7 Comasquejec mataa mayayo ningilvisay, acyitna inlhojo actamilaycam ingvalhoc. Comascoc mataa apvisay apanco enlhit, acyitna inlhojo acmasom aptemaclha.

8 Inmec mataa ingvalhoc singanamaclha, acyitna inlhojo acyascamco ingvalhoc. Ongiltovasalhcac naysicsa nintemaclha inganco, actomja acyeyjamelhma ingvalhoc.

9 Mongacyejec mataa naysicsa ningileyvam, mepqui acsilhnanomalhca ingvalhoc. Ongmalhcac sat nincoo, acyitna inlhojo ningilsilhnanomalhca inganco.

10 Onlingamcojoc mataa acyimtalhnama, acyitna inlhojo anit ingvalhoc. Ongiltovasalhcac sat nincoo, acyitna inlhojo acyeyjamelhma ingvalhoc.

11 Colhic acyimnatesa apnenyic poc, ayinyema ninlhanma nintemaclha acpeyvomo. Ontimjic ningmasom napato ingmoc, acyitna inlhojo ningyimtalhnesomalhco inganco.

12 Nintemaclha ningilatingmomalhca ayinyema actanoncama ingvalhoc. Nintemaclha ningilasicjayquiclha ingmoc ayinyema ayasicjayo ingvalhoc.

13 Nintemaclha ningyascamco ayinyema mataa acyascamco ingvalhoc. Colhic sat acyanmongseclho nintemaclha inganco, ayinyema acyeyjamelhma ingvalhoc.

14 Mepqui mataa ningyimtalhnesomalhco inganco, ayinyema acyascamco ingvalhoc. Ninlingaycamco acmasom ayinyema ningilyataycam acyeyjamelhma ingvalhoc.

15 Mepqui aclingaycamco ingvalhoc ayinyema cascama ningilnatam. Acyivey aclingaycamco ingvalhoc ayinyema mataa mepqui ningilnatam.

16 Acyimnatem ingnenyic ayinyema ningvascapma nintemaclha acpeyvomo. Ningilsilhnanomalhca inganco napato Dios ayinyema nintemaclha acmasom.

17 Colhic sat acyimnatem ingnenyic, ningyiplovquisa actemaclha singiltamescama. Mongmiyovalhquejec sat mataa mepqui ningyiplovquiscama singiltamescama.

18 Ningyilhalhcoc mataa nintanoncama, ayinyema nintemaclha ningmovan amyaa. Nintemaclha ningillhamasomalhca ayinyema acyeyjamelhma ingvalhoc.

19 Ningilsilhnanomalhca inganco ayinyema nintemaclha ningillhamasomalhca. Mepqui nintemaclha ningillhamasomalhca ayinyema acyascamco ingvalhoc nincoo.

20 Ingvalhoc acpeyvomo cotyapoc sat ningilyataycam acyitsomalhca plata alyinmom. Ingvalhoc acmasom cotyapoc sat actanovmalhca, comalhquejec sat mataa.

21 Ingvalhoc acpeyvomo copayesiclhac sat apquilvalhoc ingnaymacoc. Ingvalhoc acyeyjamelhma jingajic sat, yoyam ongitsapoc.

22 Singvaticjapquiscama Visqui ingac actomja aclhamasayclha ningilnatam, mepqui inlhojo ningilvascapma.

23 Acpayjayclha ingvalhoc ayinyema mataa, acyitna inlhojo acyascamco ingvalhoc. Ningyisapquic mataa ontovacsic asoc, mepqui inlhojo acyascamco ingvalhoc. (Apyispaquic enlhit acyeyjamelhma etvacsic mataa asoc mepqui apcay).

24 Ningillhocac asoc aclhanma ingvalhoc, acyitna inlhojo acpeyvomo ingvalhoc. Yitnec sat ancoc apcay enlhit apmapsom, elngamcojoc sat acmasom.

25 Ongileyoc sat mataa, acyitna inlhojo acpeyvomo ingvalhoc. Emasquingvomoc sat enlhit apmapsom, acno apyeycajay yatepiyam.

26 Apyitsomacpo enlhit coyoyam etnajam, malha asoc acmasca ayasquiscama ingmaoc, najan malha etin ayasquiscama ingataoc, ayinyema coyoyam etnajam.

27 Ajolhec mataa ningileyvam, ningiltomja inlhojo ningilayo Visqui ingac. Colhic sat acyavatesa apquileyvam enlhit apquilmapsomcaa.

28 Copayjiclhac sat mataa ingvalhoc, acyitna inlhojo acpeyvomo ingvalhoc. Mepqui mataa acpayjayclha apquilvalhoc enlhit apquilmapsomcaa.

29 Jingilmeyvoc sat mataa Visqui ingac, ningyiplovquisa inlhojo acpeyvomo. Enatovasacpoc sat apquiltomja apquilmapsomcaa.

30 Colhnanmejec mataa ingvalhoc, acyitna inlhojo acpeyvomo ingvalhoc. Comascoc sat apquileyvam as nalhpop enlhit apquilmapsomcaa.

31 Colngalhcac sat nintemaclha ningyascamco, acyitna inlhojo acpeyvomo ingvalhoc. Coyatemenalhcac sat apalhcoc enlhit apmopvan amyaa.

32 Intipquic mataa nimpayvam actamila, acyitna inlhojo ingvalhoc acpeyvomo. Intipquic mataa appayvam almasomcaa, acyitna inlhojo apvalhoc acmasom.