Los israelitas se quejan contra Dios
1 Los israelitas siempre se quejaban con Dios por los problemas que tenían. Cuando Dios oyó sus quejas, se enojó mucho y prendió un fuego alrededor del campamento. 2 La gente empezó a gritar y a pedirle ayuda a Moisés. Entonces Moisés rogó a Dios por ellos, y el fuego se apagó. 3 Por eso llamaron a ese lugar Taberá, que quiere decir «incendio». Lo llamaron así para recordar que Dios se había enojado allí contra ellos.
4-9 Cada noche el maná y el rocío del campo caían juntos. El maná era pequeño como la semilla del cilantro, y amarillo como la resina. Por la mañana la gente salía al campo a recogerlo, luego lo molía, lo cocinaba y hacía panes con él. El maná tenía un sabor parecido al del pan de harina con aceite.
Sin embargo, entre los israelitas había gente de otros pueblos que solo se preocupaba por comer. Los israelitas se dejaron llevar por ellos, y empezaron a llorar y a decir:
«¡Ojalá pudiéramos comer carne! ¿Se acuerdan del pescado que comíamos gratis en Egipto? ¡Y qué sabrosos eran los pepinos, los melones, los puerros, las cebollas y los ajos que allá comíamos! En cambio, ahora nos estamos muriendo de hambre, ¡y lo único que vemos es maná!»
10 Moisés se dio cuenta de que todos los israelitas lloraban a la entrada de sus tiendas, y se molestó porque sabía que esto haría enojar mucho a Dios. 11 Por eso le preguntó a Dios:
—Yo soy tu servidor. ¿Por qué me tratas mal y me obligas a soportar a este pueblo? 12 ¡Yo no soy su padre ni su madre! ¡No tengo por qué cargar con ellos y llevarlos al territorio que tú les vas a dar! 13 Ellos vienen a mí llorando, y me piden carne. ¿De dónde voy a sacar tanta carne para que coma todo este pueblo?
14 »Por mis propias fuerzas, yo solo no puedo llevar a este pueblo; ¡es demasiado trabajo para mí! 15 Si vas a seguir tratándome así, mejor quítame la vida. ¡Me harías un gran favor! ¡Ya tengo suficientes problemas con esta gente!
16 Dios le respondió a Moisés:
—Reúne de entre el pueblo a setenta ancianos que sean líderes. Llévalos al santuario, y que esperen allí. 17 Yo bajaré entonces y te hablaré. Pondré en los ancianos una parte del espíritu que está en ti, para que te ayuden a dirigir al pueblo; así no tendrás que hacerlo todo.
18 Luego Dios le dijo a Moisés:
—Dile al pueblo que mañana comerán carne, pero primero deben purificarse. Diles que ya escuché su llanto y sus quejas, y que andan diciendo: “¡Queremos comer carne! ¡Estábamos mejor en Egipto!”
»Yo les voy a dar carne. 19 Y no solo un día, ni dos, ni cinco, ni diez, ni veinte. 20 Voy a darles carne todo un mes, hasta que se cansen de comerla, ¡hasta que les dé asco y se les salga por las narices!
»Ese será su castigo por haberme rechazado y no reconocer mi presencia entre ustedes. Eso les pasará por haberse quejado y por decir: “¡Mejor nos hubiéramos quedado en Egipto!”
21 Y Moisés respondió:
—Dios mío, ¿de dónde vas a sacar tanta carne para darles de comer todo un mes? Son como seiscientos mil hombres, sin contar a las mujeres. 22 Aun si matáramos todas las vacas y ovejas que traemos, o les diéramos todos los peces del mar, no habría bastante para todos.
23 Pero Dios le dijo a Moisés:
—¿Tú crees que no puedo hacerlo? Pues ahora verás si cumplo o no con mi palabra.
24 Moisés fue a comunicarle al pueblo lo que Dios le había dicho. Luego reunió a setenta líderes y los puso alrededor del santuario. 25 Dios bajó en la nube y habló con Moisés; luego hizo lo que había prometido: puso en los líderes el espíritu que había en Moisés, y ellos empezaron a comunicar mensajes de parte de Dios. Esto sucedió una sola vez.
Eldad y Medad
26 Había dos hombres del grupo de los setenta, llamados Eldad y Medad, que se habían quedado en el campamento. Y aunque estaban allí, el espíritu también vino sobre ellos y empezaron a profetizar. 27 Un muchacho fue corriendo a contárselo a Moisés. 28 Josué, que desde joven era ayudante de Moisés, estaba allí. Al oír al muchacho, dijo:
—Moisés, mi señor, ¡no los deje usted profetizar!
29 Pero él le respondió:
—No seas celoso ni envidioso. Ya quisiera yo que todo el pueblo de Dios recibiera su espíritu y profetizara.
30 Después de eso, Moisés y los líderes regresaron al campamento.
Las codornices
31 Dios hizo que desde el mar soplara un viento muy fuerte. Ese viento trajo muchísimas codornices y las lanzó sobre el campamento de los israelitas. Eran tantas que se podía caminar todo un día por el campo y encontrarlas amontonadas a casi un metro de altura.
32 La gente se la pasó juntando codornices todo ese día, y toda la noche y el día siguiente. El que menos codornices juntó, hizo diez montones, y algunos hasta pusieron a secar codornices alrededor del campamento.
33 Todavía no acababa la gente de comer codornices cuando Dios se enojó contra ellos. Los castigó tan duramente que muchos murieron. 34 Por eso llamaron a ese lugar Quibrot-hataavá, nombre que significa «tumbas del apetito», porque allí el pueblo enterró a los que solo pensaban en comer.
35 De allí el pueblo se fue a Haserot, en donde se quedó por algún tiempo.
Dios aptingyasquiscama apitic
1 Somcoc nic nat apquilpayvam enlhitaoc Israel apquilinmelhaycam Dios, ayinyema apquillingaycamco siclho acyimtalhnama. Aplovquic nic nat Dios apcapajasa talha nipyava tingma campamentos, ayinyema apquiltemaclha apancaoc enlhit. 2 Apquilpalhamam nic nat enlhitaoc ayinyema apquilay, apquilanama epasingvota Moisés. Natamin apquilmalhnancama Moisés acsapona talha. 3 Apquiltimec nic nat amyip acvisay Talha Acvanyam Tabera, ayinyema Dios apquilvatnama talha.
4 Apnam nic nat enlhit apquilpalhcomap, poc mataa aclhanma apquilvalhoc nintom (mepqui nintom). Apyapcalhquic nic nat apquilpametamcaa: ¡Jingiltingyasquis apitic yoyam ontovamcoc! 5 ¡Cotlaycaoc alhta nintom yoclhilhma Egipto! ¡Cotlaycaoc alhta quilasma mepqui acyanmongam! Cotlaycoc alhta acyilhna: pepinos, melones yamsamanya, puerros, cebollas najan ajos. 6 ¡Mayic jingilnapac nincoo, paj moc nintom acvamlha maná sepo apnic! — nic nat apquiltomjac.
7 (Nintom maná acyitsomalhca cilantro actic, malha acyatictama ayimpeoc acno resina. 8 Apquillanac nic nat nilpayescama, malha harina najan aceite. Apquilansaclhec nic nat mataa, apquillanac nic nat pan, najan apquiljanma vaynca. 9 Intiyacmec nic nat yalya alhtaa, acyiplomo alpalhquemalhca maná.)
10 Aplingac nic nat Moisés apyapcalhem israelitas najan apquilmolhama apnaycam tingma apancaoc (carpa). Aplovquic nic nat Dios. Am nic nat colcac apvalhoc Moisés, aptomja apcanya:
11 —¿So actomja yi setnesquiscama sicvisay silancam lhip? ¿So actomja yi seyinmelhamcaa coo, senimquiscama emamyi nipyesicsa as enlhitaoc? 12 Jave coo apquilyap najan inquin as enlhitaoc. Movanquejec ongvaynic malha sicaa as enlhitaoc, siyayneycaoc yoclhilhma apquilmescama lhip alhta apquilyeyjamcaa. 13 Jingilmes sat nintom apitic — apquiltomjac naysicsa apyapcalhem. ¿Co laa conyemejic sat apitic, yoyam olmecsic aptoycaoc apyovoclhojo enlhitaoc? 14 ¡Movanquejec mocjam elhapco! ¡Yimtilhec anco nipyesicsa as enlhitaoc! 15 Am sat ancoc jepasmac lhip, jeyaa sat yoyam ongvitsapoc naysicsa seyasicjayo lhip. Comascoc sat siclingaycamco acyimtalhnama — nic nat aptomjac Moisés.
16 Apcatingmavoc nic nat Dios: —Ingyansiclha sat lhip setenta apquilvanyam mayayo, apquiltomja apquilyimtalhnamo nipyesicsa enlhitaoc. Inalanta sat carpa apponquinomap, jelalh sat coo. 17 Ovayventac sat coo, najan opamejitsic sat lhip. Olcoc sat nicja espíritu apna lhip apvalhoc, elmecsic sat apquillhalhma lhip. Colhyevavojoc sat aplhinquiscama lhip enlhitaoc, jave aplhapcoc lhip. 18 Ilapajas sat, colhic altimnasa apyovoclhojo enlhitaoc, yoyam ellaniclha mocjam apquilvalhoc. Eltovamcoc sat apitic secaseclha. Aclingac alhta apyapcalhem enlhit apquilpametamcaa: ¡Jingiltingyasquis apitic yoyam ontovamcoc! ¡Cotlaycaoc alhta nintom yoclhilhma Egipto! Tasi, coo sat olmecsic apitic yoyam eltovamcoc. 19 Jave acyavataclhojo lhama acnim yoyam eltovamcoc, jave anit acnim, jave cinco acnim, jave diez acnim, jave veinte acnim. 20 Eltovamcoc sat apitic apyovoclhojo piltin acvaycmo ayastingam, acvaycmo apquilyiclhama. Ayinyema sevennéycam alhta sicvisay Dios Sicyimtalhnamo. Apquiltomjac alhta naysicsa apyapcalhem: ¡So actomja ningyinyova alhta yoclhilhma Egipto! — alhta apquiltomjac — nic nat aptomjac Dios.
21 Apcatingmavoc nic nat Moisés: —Appintalhnama siclhalhmaa coo, malha seiscientos mil enlhitaoc. ¿Lhip ya etingyasquisic apitic eltovamcoc apyovoclhojo enlhitaoc lhama piltin? 22 ¿Apquilyanca ya nipquesic najan vayqui, yoyam eltovamcoc appintalhnama enlhitaoc? Ninsovjoc sat ancoc quilasma yingmin acvanyam, comenmalhalhquejec sat aptoycaoc — nic nat aptomjac Moisés.
23 Apcatingmavoc nic nat Dios: ¿Apcanayqui ya lhquip mepqui sicmovan coo? Quilhvoc sat etac lhip sictemaclha mepqui sicyeycajascaoc siclhanma — nic nat aptomjac Dios.
Setenta apquilvanyam mayayo
24 Apquiltimnasquic nic nat Moisés amyaa ayinyema Dios napatavo enlhitaoc. Apcansaclhec nic nat setenta apquilvanyam mayayo, ingyaniclhac sat nipyava carpa apponquinomap. 25 Apvayventac nic nat Dios naysicsa yipjopay, epamejitsic Moisés. Apliquic nic nat nicja espíritu apna apvalhoc Moisés, apnesa apquilvalhoc apquilvanyam mayayo. Apquilyatam nic nat malha profetas apquilpayvam acyavataclhojo.
26 Apcanit enlhit nic nat apnam nipyesicsa setenta mayayo, apvisay Eldad najan poc apvisay Medad. Am nic nat elmiyaclha apyitnamaclha carpa apponquinomap, apnam nasa tingma campamento. Apnaclhec nic nat espíritu apquilvalhoc as apcanit apnaycam campamento, yiplovcoc nic nat apquilyataycam acno profetas apquilpayvam.
27 Appecjasquic nic nat lhama apyimnanic, colhic altimnasa Moisés: —¡Malha profetas apquilpayvam apquiltomjac Eldad najan Medad payjoc campamento! — nic nat aptomjac.
28 Aptomjac nic nat Josué, Nun apquitca, aplhalhma mataa Moisés aptomjaclha apquitcoc nano, aptomja apcanya: —¡Lhip Moisés Visqui ajac, ingyane sat elvatsamcoc profetas apquilpayvam! — nic nat aptomjac Josué.
29 Apcatingmavoc nic nat Moisés: —Aplhenseycam nac lhip semasma coo. ¡Altamjo inyicje elyatam profetas apquilpayvam apyovoclhojo enlhitaoc, ayinyema espíritu apanco Dios! — nic nat aptomjac.
30 Apquiltajaclhec nic nat campamento apquilvanyam mayayo israelitas.
Apquilvoy senjic
31 Aptimescasquic nic nat alhcajayam Dios, ayinyema payjoc yingmin acvanyam. Pilapcasquic nic nat appalentamo mengyascama senjic naysicsa campamento najan nayava maa, acvaycmo ninlhingam lhama acnim ningvita nelha apquilpalentama senjic. Apquilvitac nic nat malha mayicjescama senjic lhama metro nitno. 32 Apquilansaclhec nic nat senjic acyovoclhojo acnim najan acyovoclhojo alhtaa. Apcansaclhec nic nat lhama enlhit diez mayicjescama senjic, apquilhnama netin yoyam elyamacsic apjapitic nayava campamento. 33 Aplovquic nic nat Dios naysicsa aptoycaoc senjic. Apyanmongsaclhec nic nat apquiltemaclha apancaoc. Apquilitsepquic nic nat aplhamoclhojo enlhit. 34 Apquiltimec nic nat amyip acvisay Kibrot-hataava, moc acvisay Ayitsepma Ingnenyic. Ayinyema ilhnic nat ayitsepma apnenyaoc enlhit eltovamcoc apitic.
35 Apquilyinyovquic nic nat amyip Ayitsepma Ingnenyic, apquilyiplaclho amay payjoc Hazerot. Apquilnaclhec nic nat maa.