Advertencias de Jesús
(Mc 12.38-40Lc 11.37-54Lc 20.45-47)1 Tiempo después, Jesús les dijo a la gente y a sus discípulos:
2 «Los fariseos y los maestros de la Ley son los que más conocen la ley de Moisés. 3 Ustedes deben hacer todo lo que ellos digan; pero no hagan lo que ellos hacen, porque enseñan una cosa y hacen otra. 4 Imponen mandamientos muy difíciles de cumplir, pero no hacen ni el más mínimo esfuerzo por cumplirlos. 5 Todo eso lo hacen para que la gente los vea y los admire. Por eso escriben frases de la Biblia en papelitos que guardan en cajitas de cuero, y se las ponen en la frente y en los brazos. Cada vez hacen más grandes esas cajitas y los flecos que le ponen a la ropa, para que la gente piense que son muy obedientes a Dios. 6 Cuando van a la sinagoga o asisten a fiestas, les encanta que los traten como si fueran los más importantes. 7 Les gusta que la gente los salude en el mercado con gran respeto, y que los llame maestros.
8 »Pero ustedes no esperen que la gente los llame maestros, porque ustedes son como hermanos, y tienen solamente un maestro. 9 No le digan padre a nadie, porque el único padre que ustedes tienen es Dios, que está en el cielo. 10 Tampoco esperen que la gente los trate como líderes, porque yo, el Mesías, soy su único líder. 11 El más importante de ustedes deberá ser el sirviente de todos. 12 Porque los que se creen más importantes que los demás serán tratados como los menos importantes. Y los que se comportan como los menos importantes serán tratados como los más importantes.»
¡Qué mal les va a ir!
13-14 Jesús les dijo a los fariseos y a los maestros de la Ley:
«¡Qué mal les va a ir, hipócritas! Ustedes les cierran la puerta del reino de Dios a los demás. Y ni entran ustedes ni dejan que otros entren.
15 »¡Qué mal les va a ir, hipócritas! Ustedes van por todas partes tratando de ganar un seguidor y, cuando lo consiguen, lo hacen dos veces más merecedor del infierno que ustedes mismos.
16 »¡Qué mal les va a ir! Se supone que ustedes deben enseñar al pueblo a obedecer a Dios, pero ni ustedes mismos lo hacen. Enseñan que se puede no cumplir una promesa, si se jura solo por el templo; pero que se debe cumplir esa promesa, si se jura por el oro del templo. 17 ¡Ustedes no saben nada, son unos tontos! No se dan cuenta de que el templo es más importante que el oro, y que el templo hace que el oro sea valioso ante Dios.
18 »También enseñan que se puede no cumplir una promesa, si se jura solo por el altar del templo; pero que se debe cumplir esa promesa si se jura por la ofrenda que está sobre el altar. 19 ¡Ignorantes! El altar de Dios es más importante que la ofrenda, y hace que la ofrenda sea valiosa ante Dios. 20 Cuando una persona hace una promesa, y jura por el altar del templo que la cumplirá, está jurando no solo por el altar, sino también por todo lo que hay sobre el altar. 21 Y si alguien jura por el templo, no solo está jurando por el templo, sino también por Dios, que vive allí. 22 Si jura por el cielo, también jura por Dios, porque el trono de Dios está en el cielo.
23 »¡Qué mal les va a ir a ustedes, maestros de la Ley y fariseos! ¡Hipócritas! Se preocupan por dar como ofrenda la décima parte de la menta, del anís y del comino que cosechan en sus terrenos. Pero no obedecen las enseñanzas más importantes de la ley: ser justos con los demás, tratarlos con amor, y obedecer a Dios en todo. Hay que hacer esas tres cosas, sin dejar de obedecer los demás mandamientos. 24 ¡Ustedes, como líderes, no saben nada! Cumplen los detalles más insignificantes de la ley, pero no cumplen lo más importante de ella. Ustedes son como los que, al beber vino, sacan el mosquito pero se tragan el camello que hay en el vino.
25-26 »¡Qué mal les va a ir, hipócritas! Parecen buena gente, pero en realidad son malos, no ayudan a nadie, y roban a los demás. ¡Tontos! Sean buenos de verdad, porque si no lo hacen, serán como un vaso o un plato limpio por fuera, pero lleno de suciedad por dentro. Pero si el vaso o el plato se limpian por dentro, todo estará limpio de verdad.
27-28 »¡Qué mal les va a ir! Aparentan ser gente buena y honrada, pero en realidad son hipócritas y malvados. Son como una tumba pintada de blanco, que por fuera se ve limpia, pero que por dentro está llena de huesos y de suciedad.
29 »¡Pobrecitos de ustedes, qué mal les va a ir, hipócritas! Construyen monumentos para recordar a los profetas muertos, y ponen adornos en las tumbas de las personas buenas. 30 Dicen que, si hubieran vivido en aquel tiempo, no habrían estado de acuerdo con los que mataron a los profetas. 31 Pero, en realidad, demuestran ser iguales a ellos. 32 ¡Terminen, pues, de hacer lo que ellos comenzaron!
33 »¡Ustedes son unos mentirosos y unos malvados! Son tan malos como el veneno de una serpiente. ¡Por eso no se escaparán de ir al infierno! 34 Yo les enviaré profetas, sabios y maestros, pero a algunos de ellos ustedes los matarán o los clavarán en una cruz, a otros los golpearán en las sinagogas, y a otros los perseguirán por todas las ciudades. 35 Por eso, serán culpables de la muerte de toda persona buena en el mundo; comenzando por la muerte de Abel hasta terminar con la muerte del profeta Zacarías, que era hijo de Berequías. A este profeta lo mataron entre el templo y el altar de los sacrificios. 36 Les aseguro que todos ustedes serán castigados por esto.
Jesús sufre por la gente de Jerusalén
(Lc 13.34-35)37 »¡Gente de Jerusalén, gente de Jerusalén! Ustedes matan a los profetas y a los mensajeros que Dios les envía. Muchas veces quise protegerlos, como protege la gallina a sus pollitos debajo de sus alas, pero ustedes no me dejaron. 38 Su templo quedará abandonado. 39 Les aseguro que a partir de este momento no volverán a verme, hasta que digan: “Bendito el Mesías que viene en el nombre de Dios”.»
Apquillhenamap apquilyascamco apquiltemaclha
(Mr 12.38-40Lc 11.37-54Lc 20.45-47)1 Aptomjac alhta Jesús apquilanya enlhitaoc najan apquiltamsoycaoc:
2 —Moisés inyicje apquilyamonquiscama fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha, yoyam ellhicmocsic. 3 Elyiplovcasojo sat quellhip aclhamoclhojo asoc apquilanyomap ellana. Noelvajanaoc nasa apquiltemaclha apancaoc. Apquillhenqui inyicje asoc, am eyca elyiplovcasac asoc apquillhanma. 4 Apquillanac mataa moc nintemaclha, yoyam ongilyiplovcasojo. Yimtilhec anco as actemaclha malha apquilpatam. Apquililtamjoc mataa fariseos elpatimsic poc. Am eyca colyacmoc fariseos elpatmaoclha.
5 ‘Apquillana inyicje mataa as asoc, yoyam cotalhca apquiltemaclha nipyesicsa enlhitaoc. Apquilyispaquic mataa fariseos elyipitsic payjaclha napaat malha quese payjeycaoc actalhesomalhca Dios appayvam. Najan apquilpilhteteycaoc apictong Dios appayvam actalhesomalhca. Apquilvinatasoc mataa nipvayc apquilantalhnama. 6 Apquililtamjoc mataa eltimjic apquilimja apmamyi nipyesicsa caya. Apquililtamjoc mataa elhnam apquiltajanem altamila tingma apcaneyquiclhilha. 7 Apquilyispaquic mataa malpayvescama natingma. Apquililtamjoc mataa eltamjacpoc apvisay singillhicmoscama.
8 ‘Noeltamjo nasa quellhip eltamjacpoc apvisay singillhicmoscama. Lhama apanco apquillhicmoscama quellhip. Apquilyalhinga nac quellhip. 9 Noeltime nasa enlhit apvisay Ingyapam as nalhpop. Lhama apanco Ingyapam apna netin. 10 Noeltamjo nasa quellhip eltamjacpoc apvisay visqui. Lhama apanco Visqui apancaoc apvisay Cristo. 11 Enlhit aptomja apquilancam, eyca as aptomja apyimtalhnamo nipyesicsa quellhip. 12 Evinacpoc sat enlhit aptimesomap apanco apyimtalhnamo. Colhic sat actimesa apyimtalhnamo enlhit aptomja apvinamap apanco.
13 ‘¡Quellhip layi, fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha! ¡Apquilaycmascam nac quellhip! Apquilapeclhe inyicje quellhip atong Visqui netin apquilnancascama, yoyam melantalhningvomeje enlhitaoc. Melpalhavomejec sat quellhip. Apquilmiyovquic quellhip, yoyam elpalhavomoc apnaymacoc apquilmayjayo elantalhningvomoc.
14 ‘¡Quellhip layi, fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha! ¡Apquilaycmascam nac quellhip! Apquilsovjoquic quellhip lhintampaa tingma ancaoc (alnatam). Ayajemo apquilvinatescama quellhip apquililmalhnancama, yoyam elpocsic apquiltemaclha. Yimtilhec sat cotnejic acyanmongayclha apquiltemaclha quellhip.
15 ‘¡Quellhip layi, fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha! ¡Apquilaycmascam nac quellhip! Apquileyve inyicje quellhip yoclhilhma najan tap yingmin acvanyam lhalhma anco. Apquilquitamquic quellhip lhama enlhit, yoyam evjanamcoc apquiltemaclha quellhip. Apvajanamquic sat ancoc enlhit apquiltemaclha quellhip, coyangvomoc sat apmapsom. Coyeycajangvomjoc sat tap apmapsom, melhno quellhip. Apquilpenasquic quellhip, yoyam eyinyovacpoc cosponeyaclha talha apquilyasaclha quellhip.
16 ‘Quellhip layi, mepqui apataoc apnalayclha apnaymacoc. Apquiltomjac mataa quellhip apquilanya apnaymacoc: “Aptimec sat ancoc nasoc anco appayvam enlhit elhenic tingma apponquinomap, yoyam colhejec acyascacmo. Ayajemo sat cotnejic aplhanma. Aptimec sat ancoc nasoc anco appayvam enlhit elhenic asoc alyinmom tingma apponquinomap, yoyam colhejec acyascacmo. Nasoc sat cotnejic aplhanma” —alhta apquiltomjac mataa quellhip. 17 ¡Quellhip melyascamcolhma najan mepqui apataoc! Acmamnave asoc alyinmom. Apmamnave najan tingma apponquinomap aptomja apponquinquiscama asoc alyinmom. ¿Soc asoc actomja acmamnave anco, colhno moc? —alhta aptomjac Jesús. 18 Apquiltomjac mataa quellhip apquilanya apnaymacoc: Aptimec sat ancoc nasoc anco appayvam enlhit elhenic acvatnamalhquilha, yoyam colhejec acyascacmo. Ayajemo sat cotnejic aplhanma. Aptimec sat ancoc elhenic asoc netin acvatnamalhquilha, yoyam colhejec acyascacmo. Nasoc sat cotnejic aplhanma —alhta apquiltomjac mataa quellhip. 19 ¡Mepqui apataoc nac quellhip! Actamila anco asoc ningmescama Dios Ingyapam. Actamila anco najan acvatnamalhquilha actomja acponquinquiscama asoc ningmescama Dios. ¿Soc asoc actomja actamila anco, colhno moc? 20 Aplhenquic sat ancoc enlhit acvatnamalhquilha, colhenalhqueje acvamlha acvatnamalhquilha. Elhenic sat najan asoc ningmescama Dios acyitna netin acvatnamalhquilha. 21 Aplhenquic sat ancoc enlhit tingma apponquinomap, melhenacpeje apvamlha tingma apponquinomap. Elhenic sat najan Dios Ingyapam apna congne tingma apponquinomap. 22 Aplhenquic sat ancoc enlhit acvisay netin, colhenalhqueje acvamlha netin. Elhenic sat najan Dios aptajanem apanco najan Dios Ingyapam apna netin aptajanem —alhta aptomjac.
23 ‘¡Quellhip layi, fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha! ¡Apquilaycmascam nac quellhip! Apquilmesqui inyicje quellhip asoc ningincajay nintom ningmescama Dios. Lhama mataa apquilmesac acyitna inlhojo diez asoc. Am elyiplovcasac mataa quellhip actemaclha ayimja amamyi singanamaclha Dios. Am elyiplovcasac actemaclha acpeyvomo najan actemaclha ningamliyam najan mongyasquiyam. Elyiplovcasojo quellhip as asoc. Noelayim nasa elmesic Dios lhama asoc acyitna inlhojo diez asoc.
24 ¡Mepqui apataoc nac quellhip apnalayclha apnaymacoc! Apquilquilhaqui inyicje asoc ayitcoc acyiployacmo yingmin. Am eyca etlhaoc mataa asoc ápac acyiviy acyiployacmo yingmin.
25 ‘¡Quellhip layi, fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha! ¡Apquilaycmascam nac quellhip! Apquilliqui inyicje ayimpeoc ingjaycoc najan asoc payjem. Asomqui eyca avalhoc. Lanoc avalhoc acminyilhma najan ayitsepma ingnenyic. 26 ¡Fariseo mepqui apataoc! Ilic siclho avalhoc ingjaycoc najan asoc payjem. Alalhnayo sat cotnejic ayimpeoc.
27 ‘¡Quellhip layi, fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha! ¡Apquilaycmascam nac quellhip! Apquilyitsacpec quellhip tacjalhpopayc almopisomalhca. Altamila inyicje ayimpeoc tacjalhpopayc. Lanoc eyca avalhoc apilhquipcoc enlhit apquilmasquingvaycmo najan asoc actajapma. 28 Apquilno inyicje quellhip. Apquilvitacpe inyicje quellhip malha apquilpeyvomo napatavo enlhitaoc. Lano eyca apquilvalhoc actemaclha apquilaycmascam najan actemaclha acmasom.
29 ‘¡Quellhip layi, fariseos najan apquilyascamco apquiltemaclha! ¡Apquilaycmascam nac quellhip! Apquilanesqui inyicje quellhip altamila tacjalhpopayc apquilatongnomacpilha profetas najan enlhit apquilpeyvomo apquilmasquingvaycmo nano. 30 Apquiltomjac mataa quellhip: “Nintimec nat ancoc ningmolhama ningilyeyjamcaa, mongilpasmejec nat nincoo apquilajem profetas Dios apquillingascama” —apquiltomjac quellhip. 31 Apquillhanma apancavo quellhip apquiltomja ticyovam yapmayc apquitquic niptamin. Apquilajem nic nat profetas Dios apquillingascama. 32 ‘¡Elsavojo sat quellhip apquiltemaclha acmasom apquilyeyjamcaa!
33 Yitnec quellhip apquilvalhoc malha nimisma, malha yamacyeyva ayitcaoc. ¿Jalhco sat eltimjic, yoyam elinyejic acvaa sat acyanmongayclha cosponeyaclha talha? 34 Quip elanojo quellhip. Olapajacsic sat nipyesicsa quellhip profetas Dios apquillingascama najan enlhit apquillhicmoscama najan poc enlhit apquilyascamco. Quellhip sat elajic napocja, elyipitsic sat asoc timyescama poc apquilapajasomap. Quellhip sat elyicpilhquetic poc apquilapajasomap congne apcaneyquiclhilha. Quellhip sat elminlhinam mataa poc tingma. 35 Elsilhnanacpoc sat quellhip. Coyanmomentac sat acyanmongayclha apticyovam enlhit apquilpeyvomo as nalhpop. Siclhoc nic nat apmatnam Abel appeyvomo najan poc aplhamoclhojo, acvocmo apmatnam nic nat Zacarías, Berequías apquitca. Apmatnec nic nat napocja tingma apponquinomap acpayjo acvatnamalhquilha. 36 Actomjac coo silanya quellhip: Naso, coyanmomentac sat acyanmongayclha. Elsilhnanacpoc sat enlhitaoc as ningvamlha nac jay —alhta aptomjac.
Acvinama apvalhoc Jesús apvita enlhitaoc co Jerusalén
(Lc 13.34-35)37 ‘¡Co Jerusalén layi, co Jerusalén layi! Innamquic apquilnapma quellhip, apquilajac profetas Dios apquillingascama. Apquilyicnacpec mataymong soycam amyaa Dios apquilnancascama. Altamjoc alhta inyicje mataa ongvansiclhac quellhip co Jerusalén. Malha inyicje tataa ayansayclha ayitcaoc coning alhimpancoc. Am alhta eyca colyavocmoc quellhip. 38 Elavojo quellhip. Aptamopeycaoc sat etnejic tingma apancaoc. 39 Actomjac coo silanya quellhip: Mejelviticlhejec sat mocjam acvaycmo acnim, yoyam eltimjic quellhip sicvactamo sat: “Ningilayo aptomja apquilhyam apsoyam apvisay Visqui ingac” —sat eltimjic quellhip —alhta aptomjac Jesús.