Juan el Bautista
(Lc 7.18-35)1 Cuando Jesús terminó de dar estas instrucciones a sus doce discípulos, se fue para enseñar y anunciar las buenas noticias en otros pueblos.
2 Juan el Bautista, que estaba en la cárcel, oyó hablar de todo lo que Jesús hacía y envió a algunos de sus propios discípulos para que le preguntaran a Jesús:
3 —¿Eres tú el Mesías que Dios prometió enviarnos, o debemos esperar a otro?
4 Jesús respondió:
—Regresen y cuéntenle a Juan todo lo que ustedes están oyendo y viendo:
5 »Ahora los ciegos pueden ver
y los cojos caminan bien.
Los leprosos quedan sanos,
y los sordos ya pueden oír.
Los que estaban muertos
han vuelto a la vida,
y a los pobres se les anuncia
la buena noticia de salvación.
6 »Dios va a bendecir a los que me ven hacer esto y no me abandonan.»
7 Cuando los discípulos de Juan se fueron, Jesús comenzó a hablar con la gente acerca de Juan, y les dijo:
«Cuando ustedes fueron al desierto, ¿a quién vieron allí? ¿Acaso vieron a un hombre doblado, como las cañas que dobla el viento? 8 ¿Acaso vieron a alguien vestido con ropa muy lujosa? Recuerden que los que se visten así, viven en palacios, como los reyes. 9 ¿A quién vieron entonces? ¿Acaso vieron a un profeta? ¡Por supuesto que sí! En realidad, Juan era más que un profeta; 10 era el mensajero de quien Dios había hablado cuando dijo:
“Yo envío a mi mensajero
delante de ti,
a preparar todo
para tu llegada.”
11 »Les aseguro que todavía no ha nacido un hombre más importante que Juan el Bautista. Pero en el reino de Dios, la persona menos importante es superior a Juan.
12 »Desde que Juan el Bautista comenzó a predicar hasta ahora, el reino de Dios avanza a pesar de sus enemigos. Solo la gente valiente y decidida logra formar parte de él. 13 Dios ya había anunciado en la Biblia todo lo que iba a pasar, hasta el momento en que viniera Juan el Bautista. 14 Y créanlo o no, cuando Dios dijo que enviaría al profeta Elías, se estaba refiriendo a Juan el Bautista. 15 Si en verdad tienen oídos, ¡presten atención!
16 »Ustedes, los que viven en esta época, son como los niños que se sientan a jugar en las plazas y les gritan a otros niños:
17 “Tocamos la flauta,
pero ustedes no bailaron.
Cantamos canciones tristes,
pero ustedes no lloraron.”
18 »Porque Juan el Bautista ayunaba, y ustedes decían que dentro de él había un demonio. 19 Luego vine yo, el Hijo del hombre, que como y bebo, y ustedes dicen que soy un glotón y un borracho, que soy amigo de gente de mala fama y de los que no obedecen a Dios. Pero recuerden que la sabiduría de Dios se prueba por sus resultados.»
La gente que no cree
(Lc 10.13-15)20 Jesús estaba muy disgustado con los pueblos donde había hecho la mayoría de sus milagros, porque la gente de esos lugares no había cambiado su forma de vivir ni quería obedecer solo a Dios. Por eso les dijo:
21 «Habitantes de Corazín, ¡qué mal les va a ir a ustedes! ¡Y también les va a ir mal a ustedes, los que viven en Betsaida! Si los milagros que se han hecho entre ustedes se hubieran hecho en las ciudades de Tiro y de Sidón, hace tiempo que los que allí viven habrían cambiado su manera de vivir. Se habrían vestido con ropas ásperas y se habrían echado ceniza en la cabeza, para mostrar su arrepentimiento. 22 Les aseguro que en el día del juicio final ustedes van a recibir un castigo mayor que el de ellos.
23 »Y ustedes, habitantes del pueblo de Cafarnaúm, que creen que ya están en el cielo, déjenme decirles que van a ser enviados a lo más profundo del infierno. Si los milagros que se han hecho entre ustedes se hubieran hecho entre los habitantes de la ciudad de Sodoma, ellos habrían cambiado y la ciudad aún existiría. 24 Les aseguro que en el día del juicio final el castigo que ustedes recibirán será peor que el de ellos.»
Jesús alaba a Dios
(Lc 10.21-22)25 En ese momento, Jesús se dirigió a Dios y le dijo:
«¡Padre, tú gobiernas en el cielo y en la tierra! Te doy gracias porque no mostraste estas cosas a los que saben mucho y son sabios, sino que las mostraste a los niños. 26 Y todo, Padre, porque tú así lo has querido.»
27 A los que estaban allí les dijo:
«Mi Padre me ha dado todo, y es el único que me conoce, porque soy su Hijo. Nadie conoce a mi Padre tan bien como yo. Por eso quiero hablarles a otros acerca de mi Padre, para que ellos también puedan conocerlo.
28 »Ustedes viven siempre angustiados y preocupados. Vengan a mí, y yo los haré descansar. 29 Obedezcan mis mandamientos y aprendan de mí, pues yo soy paciente y humilde de verdad. Conmigo podrán descansar. 30 Lo que yo les impongo no es difícil de cumplir, ni es pesada la carga que les hago llevar.»
Juan yapasquiscama yingmin inyap apquilapajascama apquiltamsoycaoc
(Lc 7.18-35)1 Lhama alhta apsovja Jesús apquillhicmoscama doce apquiltamsoycaoc. Aplhinquic alhta mocjam. Apquiltamjoc alhta elngacsic najan ellhicmocsic tasic amyaa moclhama tingma apvoclhilha.
2 Apnec alhta Juan singilpilhtetomaclha. Aplingac alhta amyaa actemaclha aptamjaycam Cristo. Yejemoc alhta apquilapajasa apquiltamsoycaoc, yoyam elilmalhnac Jesús. 3 Apquiltomjac alhta apquilanya Jesús:
—¿Lhip ya anco Cristo, yoyam eva? ¿Inlhoyqui laa ongilaylhic poc? —alhta apquiltomjac.
4 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Eltajojo sat quellhip. Eliltimnasquiclha sat Juan asoc apquilvitay najan apquillingay quellhip. 5 Innaclhec apataoc enlhit mepqui apataoc. Intamilaclhec apquillhingam enlhit apquilyateyaycam. Inquiltamilaclhec apyimpeoc actomjaycaoc lepra ningmasquem ningilyitapaycam. Apquillingaclhec amyaa mepqui apaycaoc. Apnalhaticjangvocmec apquilmasquingvaycmo alhta. Apquililtimnasacpec enlhit mepqui apquilnatam tasic amyaa.
6 Apquilinyejemoc anco enlhit aptomja mejeyasquiyam (menatjemo sictomjaclha) —alhta aptomjac.
7 Apquilvonquipquic alhta Juan apquilapajascama. Apquiltimnasam alhta amyaa Jesús enlhit aplhamoclhojo. Juan alhta aplhenacpoc:
—¿Soc alhta apquililtamjoc quellhip elvitangvomoc yoclhilhma actamopeycaoc? ¿Apquililtamjo ya elvitangvomoc yammamoc acyovjascama lhcajayam? 8 ¿Soc alhta asoc apquililtamjoc elvitac mocjam quellhip? ¿Apquililtamjo ya elvitangvomoc enlhit apma aptalhnama apyelcomap? Apquilyasamcoc quellhip enlhit apma apquilantalhnama apquilyelcomap. Apnaycam mataa as enlhitaoc apquilviscaa tingma pac. 9 ¿Soc asoc alhta apquililtamjoc elvitac mocjam quellhip? ¿Apquililtamjo ya elvita profeta Dios aplingascama? Actomjac coo silanya quellhip: Nasoc anco aptomja apyimtalhnamo, melhno profeta Dios aplingascama. 10 Juan alhta aplhenacpoc maa. Eycaso actomja ilhnic nat aclhanma Dios appayvam actalhesomalhca:
Quip elanojo. Ongvapajacsic sat soycam amyaa apmamyi lhip.
Yoyam elanecsic amay, yoyam eyacsic lhip
—nic nat intomjac.
11 Actomjac coo silanya quellhip: Naso, paj lhama enlhit lhalhma anco apyimtalhnamo apno Juan yapasquiscama yingmin inyap. Enlhit meyimtalhnamo Dios apquilnancascama, eyca as aptomja apyimtalhnamo, melhno Juan.
12 ‘Apquilinlhanacmec mataa enlhitaoc ayenmo siclhoc apvoy Juan yapasquiscama yingmin inyap acvocmo quilhvo nac jay. Apquililtamjoc elvascapoc, yoyam elnatamoc quilhvo Visqui netin apquilnancascama. Apquilnatamquic quilhvo enlhit apquilyimnatem. 13 Yitnec nic nat apcanamaclha Moisés najan apquillhicmoscama profetas Dios apquillingascama acvocmo apvoya Juan yapasquiscama yingmin inyap. Apquillingasquic nic nat Visqui netin apquilnancascama. 14 Apquililtamjoc sat ancoc melyascomoc amyaa quellhip. Juan apvisay profeta Elías aplhenamap, yoyam eva. 15 Apaycaoc innac quellhip, elaylhojo anco sicpayvam.
16 ‘¿Soc sat oyitsic enlhitaoc as ningvamlha nac jay? Apquilna inyicje quilyimnanic apnaycam napocja tingma. Apquilvineycam mataa apnaymacoc: 17 “Ninticponcasqui inyicje vaynca. Am alhta colyavocmoc eltam. Ningilinlhacme inyicje, yoyam elyipcalhic quellhip. Am alhta colyavocmoc elyipcalhic” —inyicje intomjac amyaa apquilanyacpo. 18 Apvoctac alhta Juan. Am alhta etavac quilpasmongam. Am alhta eynac uva yingmenic. Apquiltomjac alhta apquilanya quellhip: Meyascamco nac Juan malha somquic quilyicjamo. 19 Acvaac alhta coo sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit. Actovquic coo, acyinquic najan. Apquiltomja inyicje quellhip sellhena: Quip elanojo, enlhit mengyascama etovc aptom najan mengyascama eynic uva yingmenic. Aptomja apnaymacoc apquilmam tacja solyayem najan enlhit melyascalhma —inyicje apquiltomja sellhena. Inpeyvoc anco acyascamcolhma ayinyema Dios Ingyapam. Invitalhquic mataa apyascamcolhma actemaclha acpeyvomo —alhta aptomjac.
Enlhitaoc melilyajayquiclho layi
(Lc 10.13-15)20 Yejemoc alhta apyimnatesa appayvam Jesús apquillhena enlhitaoc apnaycam natingmaa. Apquilvitac alhta inyicje aptamjaycam sinpilapquiscama. Am alhta colyacmoc elyanmongsic apquilvalhoc. Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
21 —¡Quellhip layi co Corazín! ¡Quellhip layi co Betsaida! Invitalhquic nat ancoc as asoc sinpilapquiscama tingma Tiro najan Sidón, quilhvoc nat elyanmongsic apquilvalhoc. Quilhvoc nat elvitacpoc apma apquilantalhnama yamquintim ajac apnaycam naysicsa tajap. 22 Acvocmo sat acnim ningyicpilcomalhcoclha coyimtilhojoc sat acyanmongayclha quellhip, am colhoyc acyanmongayclha co Tiro najan co Sidón. 23 Quellhip co Capernaum, ¿naso ya apquilyasomacpo alhta netin quellhip acvocmo netin? Colhic sat alvayvesantamo coning quellhip acvocmo alyascamaclha ingjangaoc. Invitalhquic nat ancoc as asoc sinpilapquiscama tingma Sodoma, metvasacpejec nat as tingma acvocmo acnim nac jay. 24 Acvocmo sat acnim ningyicpilcomalhcoclha, coyimtilhojoc sat acyanmongayclha quellhip, am colhoyc acyanmongayclha tingma Sodoma —alhta aptomjac.
Jelyotam, olovquisquisic sat apquilyampay
(Lc 10.21-22)25 Yejemoc alhta aptomja apquilmalhna Jesús:
—Ingyapam netin (coo Tata), lhip nac Visqui netin najan as nalhpop. Inlhenquic coo evalhoc lhip. Apyilhascasquic lhip as asoc enlhitaoc apquilyascamco lhalhma anco (najan enlhit acma apvalhoc). Am eyilhascasac lhip as asoc enlhit melyascamco malha sicaa. 26 Intasic anco Ingyapam. Actomja lhip apmayjayoclha apanco —alhta aptomjac.
27 ‘Aptomjac alhta Jesús apquilanya: Elmesquic coo Tata aclhamoclhojo asoc sicmovan. Paj lhama apyascamco sicvisay Apquitca. Apvamlha coo Tata apyasamco. Paj lhama apyascamco apvisay coo Tata. Acvamlha coo sicyascamco apvisay coo Tata. Najan maa apquilyasamcoc sictomja silyascasingviyam apvisay coo Tata. 28 Jelyotam quellhip apquiltomja apquilyampay ayinyema apquiltamjaycam najan apquilpatmeycam. Olovquisquisic sat apquilyampay. 29 Elpatmiclha sat yispaoc ajac sicmescama quellhip, yoyam elyinyovacsic. Elyasingvom sat sictemaclha ajanco. Actamilaycam evalhoc najan cajamalhco evalhoc coo. Comascoc sat alyajapmo apquilvalhoc. 30 Ayilhyevay nac yispaoc ajac sicmescama quellhip, yoyam elyinyovacsic. Cascocsejec mataa yispaoc ajac sicmescama quellhip —alhta aptomjac Jesús.