El descanso del séptimo año
1 En el monte Sinaí Dios ordenó a Moisés 2 que les diera a los israelitas las siguientes instrucciones:
«Cuando entren al territorio que voy a darles, la tierra deberá tener un año de descanso en mi honor. 3 Durante seis años, podrán sembrar sus campos, podar sus viñedos y recoger sus frutos, 4-7 pero al llegar el séptimo año no deberán sembrar sus campos ni podar sus viñedos. Tampoco deberán cosechar los campos ni recoger las uvas que broten después de la última cosecha.
»Lo que la tierra produzca por sí misma el séptimo año alcanzará para que coman ustedes, sus esclavos, sus trabajadores y los refugiados en el país, además de su ganado y los animales salvajes. Así la tierra gozará de un año completo de descanso en mi honor.
El año de liberación
8-13 »Además, deberán multiplicar siete años por siete, lo cual da cuarenta y nueve años, y el año siguiente, es decir, el cincuenta, será declarado año de liberación. En el día diez del mes de Etanim de ese año, que es el día del perdón, harán sonar por todo el país la trompeta y anunciarán la libertad para todos los habitantes del país. En ese año, los que hayan perdido su propiedad podrán recobrarla, y los esclavos quedarán en libertad de volver a sus familias.
»En el año cincuenta no deberán trabajar la tierra en ninguna manera, solo comerán lo que la tierra produzca por sí sola.
14 »Para que nadie haga trampa en la compra o venta de un terreno, 15-16 el precio se fijará según el número de cosechas que se puedan recoger hasta el siguiente año de liberación.
17 »Nadie debe abusar de nadie. Muestren respeto por mí. Yo soy el Dios de Israel. 18 Si ustedes obedecen mis leyes y cumplen mis mandamientos, vivirán tranquilos en el país, 19 la tierra les dará sus frutos, y ustedes disfrutarán de ellos hasta quedar satisfechos.
Dios promete bendecir a su pueblo
20 »Seguramente ustedes se preguntarán: “¿Y qué vamos a comer durante el séptimo año, si no podemos sembrar ni recoger los frutos de la cosecha?” 21 Pues bien, en el sexto año yo los bendeciré tanto que la cosecha bastará para los tres años siguientes. 22 Así, en el octavo año, mientras ustedes estén sembrando, podrán comer del grano que hayan almacenado. Y lo mismo sucederá en el noveno año, mientras llega el momento de recoger la nueva cosecha.
Recuperación de la propiedad familiar
23 »Nadie debe vender de manera definitiva su propiedad familiar. La tierra es mía. Ustedes solo son mis huéspedes y están de paso en ella.
24 »Si acaso compran un terreno, deberán reconocer que el propietario anterior tiene derecho a recuperarlo.
25 »Si algún israelita queda en la miseria y se ve obligado a vender su propiedad, su pariente más cercano tiene el derecho de recuperarla por él, para que la propiedad vuelva a sus manos. 26 Si no tiene ningún pariente cercano, y puede conseguir por sí mismo el dinero para recuperarla, 27 deberá contar cuántas cosechas faltan hasta el siguiente año de liberación, y ese será el precio que deberá pagar.
28 »Si el que vendió no tiene dinero suficiente para recuperar su propiedad, el que compró seguirá siendo el dueño de la propiedad hasta el año de liberación. En ese año, la propiedad quedará liberada, y el dueño original la recuperará.
Recuperación de una casa
29 »Si alguien vende una casa construida en una ciudad protegida con murallas, tendrá un año de plazo para volver a comprarla. 30 Si en ese plazo no logra recuperarla, la casa no le será devuelta en el año de liberación sino que pasará a ser propiedad permanente del comprador y de sus descendientes.
31 »Con las casas construidas fuera de las ciudades, se hará lo mismo que con los terrenos: podrán ser recuperadas y devueltas a sus antiguos dueños en el año de liberación.
Propiedades de la tribu de Leví
32 »Los de la tribu de Leví podrán volver a comprar, en cualquier momento, las casas que construyan en las ciudades de su propiedad. 33 Si alguno de ellos no puede volver a comprarla, podrá recuperarla en el año de liberación. 34 Los terrenos que rodean las ciudades de la tribu de Leví, no podrán ser vendidos jamás, porque son su propiedad permanente.
No se aprovechen del pobre
35 »Cuando algún israelita se quede en la miseria, deberán ayudarlo como si se tratara de un refugiado en el país. 36-37 Si le hacen un préstamo, no deben cobrarle intereses; si le dan de comer, no deben hacerlo por negocio. Muestren respeto por mí, y déjenlo vivir entre ustedes. 38 Yo los saqué de Egipto para darles el país de Canaán y para ser el Dios de ustedes. Yo soy el Dios de Israel.
Los esclavos israelitas
39 »Si algún israelita se queda en la miseria y para sobrevivir se vende como esclavo, no lo traten mal. 40 Él estará al servicio de su amo en calidad de trabajador y de huésped, y trabajará para él solo hasta el año de liberación. 41 En ese año quedará en libertad, y junto con sus hijos podrá volver a vivir con sus parientes, en su propio terreno. 42 Los israelitas me pertenecen. No pueden ser vendidos como esclavos, porque eran esclavos en Egipto y yo les di libertad.
43 »No maltraten a ningún israelita. Muestren respeto por mí.
Los esclavos extranjeros
44 »Si ustedes quieren tener esclavos, cómprenlos en las naciones vecinas, 45-46 o entre los hijos de los extranjeros que han nacido en el país y viven entre ustedes. A ellos sí podrán tenerlos como esclavos, y hasta dejárselos a sus hijos como herencia. Pero no maltraten a ningún israelita.
Libertad de los esclavos israelitas
47 »Si alguno de los extranjeros que viven en el país se hace rico, y un israelita queda en la pobreza, al punto de venderse como esclavo al extranjero rico, 48-49 ese israelita tendrá el derecho a ser rescatado. Esto podrá hacerlo un pariente cercano, y hasta él mismo si cuenta con los medios suficientes. 50-52 El dueño contará los años que faltan para que llegue el año de liberación, y calculará cuánto habría ganado un obrero en todo ese tiempo. Ese será el precio que deberá pagarse por su liberación. 53 Ustedes deben cuidar que ningún extranjero maltrate a un obrero israelita.
54 »Si el israelita que se vende como esclavo no es rescatado de este modo, quedará libre en el año de liberación, lo mismo que sus hijos. 55 Ustedes me pertenecen, porque yo los saqué de Egipto. Yo soy el Dios de Israel.
Actemaclha año ninnayquiclha
1 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés, payjoc inquilhe acvinatem Sinaí:
2 Iltimnas sat lhip sicpayvam napatavo israelitas: Apquilvitac sat ancoc quellhip yoclhilhma alhnancoc sicmescama quellhip, incaymalhquic nalhit años elhnam siclho quellhip, mepqui apquilquinayclha actic lhama año. 3 Elcaoc sat mataa amyip quellhip, elquiniclha sat mataa actic acvaycmo seis años. Eltamjam sat mataa ayimjaclha uva, eltingya acyilhna acvaycmo seis años. 4 Vocmec sat ancoc séptimo año, cotnejic sat apquilnayclha quellhip mepqui apquilcaycaoc amyip najan mepqui apquiltamjaycam uva avjac, colhic sat ayaco Dios. 5 Noeltingya nasa trigo apquictinga apanco, noeltingya nasa uva acyilhna apquilvita inlhojo mepqui apquiltamjaycam. Coytic ac lha amyip. 6 Elvitac sat quellhip as año acponquinomalhca acyilhna acmenmalhem aptoycaoc quellhip, najan aptoycaoc enlhit apquiltimesaycam najan quilvanaa altimesaycam, najan enlhit apquilpalhaviyam nipyesicsa quellhip. 7 Cotnejic acmenmalhem acyilhna actoycaoc apnatoscama najan asoc navjac lhalhma anco. Eltovaoc sat aclhamoclhojo acyilhna apquilvita inlhojo quellhip mepqui apquiltamjaycam as año nac jay.
8-9 Apquillanac sat ancoc quellhip fiesta año acponquinomalhca acvaycmo siete veces, acsovjalhco inlhojo cuarenta y nueve años. Ellana sat quellhip mocjam fiesta acnim diez, najan piltin séptimo. Elpayvas sat trompetas nipquesic apquipitaoc lhalhma anco. Cotnejic sat acvisay Acnim Singasicjayquiclha. 10 Cotnejic sat año santo acponquinomalhca, moc acvisay liberación lhalhma anco as yoclhilhma. Etajiclhac sat moclhama enlhit apquinyemayaclha, etajiclhac sat tingma pac najan nipyesicsa apquilmolhama familia. 11 Cotnejic sat año liberación mepqui apquiltamjaycam quellhip amyip, mepqui apquilyatemenma acyilhna najan apyilhna trigo apquimja apanco, mepqui apquiltamjaycam uva avjac, mepqui apquiltingyey acyilhna uva. 12 Ayinyema acvisay año liberación quellhip. Eltovamcoc sat quellhip acyilhna apquilvitay mepqui apquiltamjaycam.
13 Elmiclhac sat quellhip as año liberación mocjam amyip, actomja siclho apancaoc quellhip. 14 Colyit apatic quellhip apquilmam siclho amyip, yoyam eltajicsojo as año nac jay. Enlhit aptomja apyamasma siclho amyip, yoyam emiclhac sat mocjam as año nac jay. 15 Enlhit aptomja apmam amyip, elyipsitic sat años acvaycmo año liberación. 16 Cotnejic sat acyivey acyanmongam amyip, acyitna inlhojo aclhamoclhojo años acvaycmo año liberación. Casilhtojoc sat acyanmongam amyip, acyitna inlhojo anit años acvaycmo año liberación. Inlhenalhquic mataa acvamlha cosechas acyilhna acvaycmo año liberación.
17 Noelyinimquis nasa poc. Elyiplovcasojo mataa sicpayvam siyanamaclha. Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip. 18 Elsavojo mataa apquilyiplovquiscama siyanamaclha najan siyascamaclha, colhic sat mataa actamilaycam apquilvalhoc naysicsa apquileyvam. 19 Elvitac sat mataa acyilhna quellhip yoyam eltovamcoc, mellingamquejec sat mataa mayic.
20 Colhenic sat apquilvalhoc yavamlha eltimjic séptimo año, mepqui apquilquinayclha actic, najan mepqui apquiltamjaycam cosecha acyilhna. 21 Ongvapajacsic sat sexto año sicvaticjapquiscama quellhip, ellhovamcoc sat quellhip cotlaycaoc acyilhna, cotnejic acmenmalhem aptoycaoc tres años tap. 22 Eltovamcoc sat acyilhna quellhip naysicsa apquiltamjaycam año octavo apquilquinayclha actic. Eltovamcoc sat año noveno acyilhna, ayinyema apquiltamilquiscama acyilhna sexto año.
23 Jave quellhip apancaoc yoclhilhma apquileyvomaclha, actomja eyca coo ajanco. Colapvanquejec quellhip elyinyoc amyip acyanmongam solyayem. Quellhip apquiltomja malha maycaa apquileyvam yoclhilhma ajanco. 24 Colhen sat mataa apquilvalhoc amyip apancaoc, yoyam emiclhac sat mocjam avtip siclhoc anco.
25 Aptomjac sat ancoc mepqui asoc enlhit israelita. Apyinyovquic sat ancoc nicja amyip acyanmongam solyayem, apvanquic lhama apmolhama eyinyoc acyanmongam etajicsojoc mocjam nicja amyip.
26 Am sat ancoc elhnac aptomja apmolhama, yoyam emiclhac nicja amyip. Nalhit año coytic sat solyayem apanco, emiclhac sat nicja amyip apyamasma siclho. 27 Eyitsic sat acvamlha años acvaycmo año liberación, eyinyoc sat acyanmongam acvoncapaycaoc, emiclhac sat nicja amyip apanco. 28 Am sat ancoc coyitnac solyayem, yoyam emiclhac sat nicja amyip apanco. Cotnejic sat amyip apanco aptomja apmam, etnejic sat avtip as amyip acvaycmo año liberación. Natamin emiclhac sat mocjam aptomja avtip siclhoc anco as amyip.
29 Apyinyovquic sat ancoc tingma pac enlhit, apyitna tingma apvanyam acma apjalhtam mataymong, apvanquic eyinyoc acyanmongam acvaycmo un año, emiclhac sat mocjam tingma pac. 30 Am sat ancoc coyitnac solyayem, yoyam emiclhac mocjam tingma pac acvaycmo un año. Etnejic sat apanco enlhit aptomja apmam as tingma, najan aptovana apancaoc. Metniclhejec sat libre as tingma año liberación. 31 Moc actemaclha mataa tingma apyitna amyip. Tingma apyinyovmap acyanmongam solyayem, colhojoc sat amyip acyinyovmalhca. Apvanquic emiclhac mocjam aptomja apvitip siclhoc anco. Etniclhac sat mocjam tingma pac, acvocmo inlhojo año liberación.
32 Apnam mataa tingma apquilvanyam levitas. Apyinyovquic sat ancoc tingma pac levita, apvanquic emiclhac sat mocjam acyanmongam solyayem. 33 Am sat ancoc emiclhac mocjam tingma pac levita, colhic sat actajesa tingma pac aptomja apvitip siclhoc anco. Mepqui mataa amyip levitas, apancaoc apancavo mataa tingma. 34 Colapvanquejec mataa levitas elyinyoc amyip ayitcoc nipyava tingma apvanyam, aleyvomaclha apnatoscama.
35 Apnec sat ancoc nipyesicsa quellhip enlhit mepqui apquilnatam, mepqui amyip, mepqui asoc. Elpasim sat asoc ayaymomalhca, elhojoc sat metnaja israelita appalhaviyam nipyesicsa quellhip, elimlimojo sat maa.
36 Apquiltamjoc sat ancoc as enlhit mepqui apquilnatam elyamong siclho solyayem, noeltingya nasa interés acvoncapaycaoc, apcaja inlhojo apmaycaoc nasa as enlhit. Elimlimojo sat quellhip, apna inlhojo nipyesicsa quellhip mepqui asoc, apvitac mataa Dios. 37 Noeltingya nasa interés acvoncapaycaoc, acyitna inlhojo apmaycaoc nasa. Noelyangviscomjo nasa acyanmongam nintom apquilhacjam quellhip. 38 Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip. Coo nac sicyinyovquiscama quellhip yoclhilhma Egipto, yoyam ellhovamcoc yoclhilhma Canaán, otnejic sat Dios Visqui apancaoc quellhip.
39 Apnec sat ancoc israelita mepqui apquilnatam, yoyam etnesam malha enlhit apmomap nipyesicsa quellhip. Noelhnasojo nasa enlhit apmomap. 40 Elhnasojo sat enlhit aptimesaycam, najan malha maycaa. Etnesam sat nipyesicsa quellhip acvaycmo año liberación. 41 Natamin eyinyoc as enlhit aptamjaycam nipyesicsa quellhip, enaliclhac sat apquitquic, etajiclhac sat nipyesicsa apquilmolhma familias. 42 Enlhit selancam as enlhitaoc mepqui apquilnatam. Coo nat sicyinyovquiscama yoclhilhma Egipto. Colapvanquejec mataa eltimjic apquilmomap as enlhit mepqui apquilnatam. 43 Noelyimtalhnes nasa apquilvalhoc maa, elimliclhojo sat mataa napato Dios.
44 Apquiltingyac sat ancoc quellhip enlhit apquilmomap najan quilvana almomalhca, elyinyov sat acyanmongam apquilmam nipyesicsa metnaja israelitas apquileyvam nipyava quellhip. 45 Elyinyov sat quellhip acyanmongam apquilmam enlhit apquilpalhaviyam nipyesicsa quellhip, yoyam eltimesam. Najan maa apquitquic appaliyam yoclhilhma apquileyvomaclha quellhip, elhnasojo sat apquilmomap. 46 Quellhip aptovana niptamin elmiclhac sat apquilmomap, yoyam eltimesam. Colapvanquejec eltimjic apquilmomap israelitas mepqui apquilnatam, ayinyema apquiltomja apquilmolhama quellhip.
47 Apnec sat ancoc metnaja israelita nipyesicsa quellhip, acnaycaoc cascama apquilnatam. Apnec sat ancoc poc israelita apanco mepqui apquilnatam, etniclhac sat apmomap etnesam metnaja israelita tingma pac, tasic najan poc metnaja israelita tingma pac. 48 Apvanquic as israelita apmomap emyovacpoc ayinyema apquilmolhama apquilyamasma acyanmongam. Etajiclhac sat mocjam, ayinyema apyamasma acyanmongam 49 apyaja, tasic najan apyalhing, tasic najan poc apmolhama. Apvanquic najan enlhit apmomap eyinyoc acyanmongam, acyitna inlhojo solyayem. 50 Colyipsatalhcac sat acyanmongam apmomap siclho, acvaycmo año liberación, colhojoc sat acyanmongam enlhit aptimesaycam aclhamoclhojo acnim. 51 Colhojoc sat acyanmongam apyamasma apmolhama, aptimesaycam moclhama año acvaycmo año liberación. 52 Asilhtec sat ancoc aptimesaycam acyavacmo año liberación, colhojoc sat acyanmongam aptimesaycam enlhit apmomap. 53 Incaymalhquic etnesam as enlhit apno poc aptimesaycam por año. Copvanquejec israelita apanco etniclhac enlhit apmomap.
54 Am sat ancoc coyinyovalhcac acyanmongam enlhit apmomap, yoyam etajiclhac tingma pac. Etajiclhac sat acvocmo inlhojo año libertad, enaliclhac sat najan apquitquic. 55 Selancam ajancaoc apquiltomja israelitas, sicyinyovquiscama nat yoclhilhma Egipto. Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip — nic nat aptomjac Dios.