Los años de esclavitud
1 Dios le dio al profeta Jeremías un mensaje para todo el pueblo de Judá. Ese mensaje lo recibió cuando Joacín hijo de Josías llevaba cuatro años como rey de Judá, y Nabucodonosor tenía un año de reinar en Babilonia. 2 Y este es el mensaje que el profeta comunicó a todo el pueblo de Judá y a todos los habitantes de Jerusalén:
3 «Desde hace veintitrés años Dios me comunica sus mensajes. El primero que me dio fue cuando Josías hijo de Amón tenía trece años de reinar en Judá. Yo les he anunciado estos mensajes una y otra vez, pero ustedes no han querido hacerme caso.
4 »Dios también les ha enviado a otros profetas que están a su servicio, pero ustedes no les han hecho caso ni se han mostrado dispuestos a obedecer. 5 Ellos les han dicho: “Dejen ya de hacer lo malo; abandonen sus malas acciones. Si lo hacen, siempre podrán habitar en la tierra que Dios les ha dado a ustedes y a sus antepasados. 6 No confíen en esos dioses que ustedes mismos se han fabricado. No los adoren, y Dios no se enojará con ustedes ni los castigará”.
7 »Pero ustedes no han prestado atención a estos mensajes de Dios. Al contrario, lo han ofendido con esos ídolos que ustedes mismos se fabrican. Lo único que consiguen es causar su propia desgracia. 8 Por lo tanto, el Dios todopoderoso dice:
“Ya que ustedes no quieren obedecerme, 9 voy a enviar contra ustedes al rey de Babilonia y a todos los pueblos del norte. Ese rey está a mi servicio, así que lo enviaré contra ustedes y contra sus vecinos. Voy a destruirlos por completo; voy a convertirlos en un montón de ruinas, que solo causará terror y burla. Les juro que así será. 10 No dejaré que vuelvan a escucharse los gritos de alegría y de entusiasmo, ni las serenatas de los novios, ni se oirá ruido en las calles, ni se verá luz en las casas. 11 Todo este país quedará convertido en un montón de ruinas, que solo producirá terror. Y durante muchos años todos quedarán bajo el dominio del rey de Babilonia.
12 ”Pasado ese tiempo, yo castigaré por su maldad al rey de Babilonia y a su nación, ¡y ese país quedará destruido para siempre! Yo les juro que así será. 13 Haré con ese país todo lo que dije contra las otras naciones. Cumpliré las amenazas que anunció mi profeta Jeremías, y que han quedado escritas en este libro. 14 También los babilonios quedarán bajo el dominio de naciones y reyes más poderosos. De ese modo los castigaré por todo el mal que han hecho”».
El castigo a las naciones
15 El Dios de Israel me dijo:
«Jeremías, esta copa que tengo en la mano representa mi enojo. Tómala y haz que beban de ella todas las naciones a las que voy a enviarte. 16 Esas naciones comenzarán a tambalearse, y sus habitantes se volverán locos por causa de la guerra que voy a enviar contra ellos».
17 Yo recibí la copa de las manos de Dios, y se la di a beber a todas las naciones a las que él me envió. 18 También se la di a los habitantes de Jerusalén y de las ciudades de Judá, y a sus gobernantes, para destruirlos. Sus ciudades quedaron convertidas en ruinas. Hasta el momento en que esto se escribe, esas ciudades son motivo de espanto, de burla y de insultos.
19 También les di la copa del castigo al rey de Egipto, a sus jefes y oficiales, a todo su pueblo, 20 y a todos los extranjeros que allí vivían. Además bebieron de ella todos los reyes del país de Uz, los reyes filisteos de Ascalón, Gaza y Ecrón; los sobrevivientes de Asdod, 21 Edom, Moab y los amonitas. 22 Luego bebieron de ella los reyes de Tiro y de Sidón, y los reyes de los pueblos que viven en las costas del mar Mediterráneo; 23-24 los reyes de Dedán, Tema y Buz; todos los pueblos y tribus del desierto; los reyes de Arabia 25 Zimri, Elam y Media; 26 todos los reyes del norte, tanto los cercanos como los lejanos, y todos los reinos que hay en la tierra. Por último, el rey de Babilonia también bebió de la copa.
27 El Dios todopoderoso también me dijo:
«Jeremías, esta copa representa mi enojo y la guerra que voy a mandar contra ellos. Ordénales que beban de la copa, hasta que vomiten y se caigan, y no vuelvan a levantarse. 28 Pero si se niegan a beber de ella, tú les dirás de mi parte:
“¡Tendrán que beber de ella, aunque no quieran! 29 Ya he comenzado a castigar a Jerusalén, ciudad donde se me adora, y están muy equivocados si creen que a ustedes no los castigaré”.
»Jeremías, voy a castigar a todas esas naciones, y lo haré por medio de la guerra. Yo, el Dios todopoderoso, te juro que así será. 30-31 Anuncia este mensaje contra esas naciones:
“Dios lanza un grito de guerra
desde el cielo, donde él tiene su trono.
Es tanto su enojo contra su pueblo
y contra los habitantes de la tierra,
que su voz retumba a lo lejos,
y se oyen sus botas
aplastando a las naciones.
”Dios está en pleito
contra todas las naciones
y contra todos los habitantes del mundo.
¡Él condenará a los malvados!
32 ”El Dios todopoderoso
les advierte que ninguna nación
escapará de la desgracia;
un poderoso ejército
las atacará por todos lados.
33 ”Ese día, aquellos a los que yo castigue con la muerte quedarán tendidos por toda la tierra, como si fueran basura. No habrá nadie que llore por ellos, ni habrá tampoco quien los recoja y los entierre.
34 ”Jefes y gobernantes del pueblo,
¡lloren y revuélquense en el suelo!
Ha llegado el día de la matanza,
y ustedes serán sacrificados
como si fueran ovejas engordadas.
35-37 ”Jefes y gobernantes del pueblo,
¡no podrán escapar a ninguna parte!
¡Solo se oirán sus gritos de dolor,
porque Dios está furioso
y ha destruido sus campos!
¡Ya no tienen qué comer!
38 ”Es tanto el enojo de Dios
que ha abandonado a su pueblo.
Dios salió en contra de ellos
como un león furioso,
¡y los hizo morir en la guerra!”»
Cotnaja ingmoc apquilinyema nilhqueyja
1 Vocmec nic nat cuarto año aptimem apvisqui Joacim, Josías apquitca, nipyesicsa co Judá. Apcanyacpec nic nat Jeremías elngacsic amyaa ayinyema Visqui ingac. Aptimec nic nat apvisqui Nabucodonosor co Babilonia primer año. 2 Aplingasquic nic nat profeta Jeremías amyaa nipyesicsa co Judá najan co Jerusalén. Aptomjac nic nat profeta:
3 Ayenmo alhta 13 años aptimem apvisqui Josías, Amón apquitca, nipyesicsa co Judá acvaycmo as ningvamlha nac jay, acvaycmo 23 años aptomja sepamejitquiscama Visqui ingac. Am olvatasac mataa siclingascama appayvam nipyesicsa quellhip, am eyca eljalhnoc mataa quellhip. 4 Apcajasquic mataa Visqui ingac apquilancam najan profetas nipyesicsa quellhip, am eljalhnoc mataa quellhip sicpayvam. 5 Aptomjac alhta Visqui ingac apquilanya quellhip: Elyanmonquis moc apquilvalhoc quellhip, elvatsaoc quellhip apquiltemaclha apancaoc acmasom. Melmacpejec sat quellhip, elhnam sat mataa yoclhilhma apquillhoy quellhip najan apquilyeyjamcaa ayinyema Visqui ingac. 6 Noeltingya nasa quellhip quilaycmasquiscama, noeltime nasa apquilayo, noelmesaoc nasa asoc macmescama, noelyinyov nasa Visqui ingac, mellingamquejec sat quellhip acmasom apyanmongsayclha Visqui ingac apquiltemaclha quellhip — alhta aptomjac. 7 Aptomjac Visqui ingac quilhvo nac jay: Am eljalhnoc quellhip sicpayvam, apquiltingya quilaycmasquiscama allanomalhca enlhit, apquiltomja apquilayo, covac sat acyanmongayclha ellingamcojoc sat quellhip — alhta aptomjac.
8 Aptomjac mocjam Visqui ingac apyimtalhnamo: Am eljalhnoc mataa quellhip siyanamaclha coo. 9 Ongvanic sat apvisqui Nabucodonosor najan co Babilonia apyovoclhojo enlhitaoc co nilhqueyja. Elimpocjac sat nipyesicsa quellhip najan apnaycam nipyava quellhip. Enatovasacpoc sat quellhip apyovoclhojo, colhic sat acnatovasa yoclhilhma apancaoc cotmongvoycamlha nelha. Avanjec sat cotnejic apquilay enlhitaoc. 10 Comascoc sat fiestas apancaoc najan apquilminaycmascama, mepqui mataa fiesta alyimjapma. Comascoc sat ninlingay alticlhiclhama quilvanaa, colvitalhquejec sat mataa calevascama alhtaa. 11 Colhic sat acnatovasa acyovoclhojo asoc. Elmacpoc sat quellhip najan apnaymacoc vecinos acvaycmo setenta años eltimesam apvisqui co Babilonia. 12 Natamin setenta años oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc co Babilonia najan apvisqui apancaoc, otvacsic sat apquileyvomaclha caldeos, mepqui mataa apquileyvam — alhta aptomjac. 13 Ellingamcojoc sat acmasom aclhenomalhca as vaycajac, aplingascama alhta mataa profeta Jeremías sicpayvam, yavamlha cotnejic nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco. 14 Elmacpoc sat co Babilonia, eltimesam sat apquilviscaa apquilyimtalhnamo. Ellingamcojoc sat acyanmongayclha apquiltemaclha apancaoc — alhta aptomjac.
Apquillingaycamco acmasom enlhitaoc
15 Aptomjac alhta Dios Visqui apancaoc Israel seyanya coo: Quip ilanojo sicmaycam emic ingjaycoc aclaneyo siclom. Ilic siclho, ilmes sat apyinaycaoc apyovoclhojo enlhitaoc siyapajasaclha lhip. 16 Elyinamcoc siclho, elyiclhic sat maa, eltajanyac sat sovo acvinatem, yoyam eticyoc — alhta aptomja seyanya.
17 Acliquic alhta ingjaycoc apmaycam Visqui ingac, acmesquic coo elyinamcoc apyovoclhojo enlhitaoc lhalhma anco, seyapajasaclha Visqui ingac. 18 Acmesquic alhta siclho elyinamcoc co Jerusalén najan tingma apquilvanyam co Judá, najan maa apquilviscaa najan apquilyimtalhnamo, yoyam enatovasacpoc, acno aclhanmaclha as ningvamlha nac jay, apquillhenacpo apquiltemaclha nano. 19 Acmesquic alhta elyinamcoc apvisqui faraón co Egipto, najan apquilviscaa maa, najan apnaymacoc. 20 Najan yoyam elyinamcoc metnaja egipcios apquilpalhaviyam maa, najan apyovoclhojo apquilviscaa nipyesicsa co Uz, najan yoclhilhma Filistea: Ascalón, najan tingma Gaza, najan tingma Ecrón, najan tingma Asdod. 21 Apyovoclhojo co Edom, najan co Moab, najan co Amón. 22 Apyovoclhojo apquilviscaa co Tiro najan Sidón, najan apyovoclhojo apquilviscaa yoclhilhma nicja yingmin acvanyam Mediterráneo. 23 Najan apquilmolhama tingma Dedán, najan Tema, najan Buz, najan enlhit apquilaptama apticvajan. 24 Najan apquilviscaa co Arabia najan apquilviscaa apquileyvam yoclhilhma actamopeycaoc. 25 Najan apquilviscaa co Simri, najan co Elam, najan co Media. 26 Najan apquilviscaa co nilhqueyja, najan apquileyvam ningato, najan apquileyvam mocjay, apyovoclhojo enlhitaoc lhalhma anco as nalhpop. Alhayi sat eynic apvisqui co Babilonia.
27 Aptomjac alhta seyanya Visqui ingac: Eycaso appayvam Dios Visqui apyimtalhnamo: Elyinaoc sat quellhip acvaycmo apquilyiclhama, elpilapmoc sat nalhpop mepqui apcanayclha netin, ongvapajacsic sat yoyam elimpocjac nipyesicsa quellhip. 28 Am sat ancoc colyacmoc elyinamcoc as ingjaycoc, itne sat elanic: Eycaso appayvam apanco Visqui apyimtalhnamo: Colapvanquejec quellhip mepqui apyinaycaoc — sat itne ingyanic. 29 Oyanmongsiclhac siclho apquiltemaclha apancaoc apnaycam tingma silyacyescama coo. ¿Apquilanayqui ya quellhip mellingamquejec sat sicyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc? Ellingamcojoc sat apticyovam apyovoclhojo enlhitaoc as nalhpop. Eycaso sicpayvam sicvisay Visqui sicyimtalhnamo — alhta aptomjac.
30 Aptomjac mocjam seyanya: Lhip Jeremías, ilngas sat amyaa yinyema coo nipyesicsa maa:
Appayvam apanco Dios ayinyema netin, payjoc apmaclha mayayo, malha ayilhtingyavoyam intomjac. Malha apquilpayvam acyimnatem enlhitaoc apquilajapquiscama uva acyilhna, apquilhenacpo apyovoclhojo apquileyvam as nalhpop.
31 Ellingamcojoc sat apyovoclhojo enlhitaoc apquileyvam as nalhpop, ayinyema Visqui ingac, eticyoc sat apquilsilhnanomap apanco — alhta aptomjac.
32 Aptomjac mocjam Visqui ingac apyimtalhnamo: Ayinyema nelha lhopactic tormenta piyam apvanyam, enatovasacpoc sat enlhitaoc, esovjacpoc sat apnatovasomap.
33 Elvitacpoc sat apjapaoc lhalhma anco, aptomja apquilnapma Visqui ingac. Mepqui apquilyapcalhem sat cotnejic, mepqui apquilatoynamap apjapaoc. Elvitacpoc sat apjapaoc, malha vayqui ayi lhalhma anco.
34 Quellhip apquilimja apmamyi, elyapcalhaoc sat ayinyema apquillingaycamco acyimtalhnama. Elyapcalhaoc sat quellhip apquilyimtalhnamo, eticyoc sat quellhip quilhvo nac jay, eticyoc sat malha nipquesic apnamilay.
35 Colapvanquejec elinyajamcoc pastores apquiltamilquiscama enlhit, malha apquiltamilquiscama apnatoscama.
36 Apquilpalhamam pastores ayinyema apquillingaycamco acmasca, ayinyema apnatovascama Visqui ingac.
37 Aplovquic Dios Visqui ingac, aptovasa amyipayc altamila.
38 Apquilhyacmec Visqui ingac, malha yamacmeyva actiyapma acyilhanmomaclha. Yoclhilhma actomjayclho actamopeycaoc, ayinyema aplom pac Visqui ingac, ayinyema apquilnapomacpilha enlhitaoc, enlhitaoc apticyovam — alhta aptomjac.