Benjamín en Egipto
1 En todo Canaán el hambre seguía aumentando, 2 así que cuando se acabó el trigo que habían traído de Egipto, su padre les dijo:
—Vuelvan a Egipto y compren más trigo para que tengamos comida.
3-5 Pero Judá le dijo:
—El gobernador de Egipto claramente nos dijo que no va a recibirnos si no llevamos a nuestro hermano. Así que iremos a comprar trigo solo si dejas que él nos acompañe.
6 Su padre les dijo:
—¿Y para qué le dijeron que tenían otro hermano? ¿Por qué me causan tantos problemas?
7 Ellos le respondieron:
—Es que ese hombre nos hacía muchas preguntas acerca de nosotros y de nuestra familia. Que si todavía vivías, que si teníamos algún otro hermano. Nosotros no hicimos más que responderle. Jamás nos imaginamos que nos pediría llevar a nuestro hermano.
8 Por su parte, Judá le dijo a su padre:
—Si queremos seguir con vida, Benjamín tiene que venir con nosotros. Déjalo ir, y nos iremos enseguida. 9 Yo me hago responsable por él. Si no te lo devuelvo aquí mismo, toda mi vida cargaré con la culpa. 10 Francamente, si no hubiéramos dejado pasar tanto tiempo, ¡ya hubiéramos ido y vuelto dos veces!
11-13 Ante esto, su padre no tuvo más remedio que aceptar:
—Pues si no hay otra solución, llévense a su hermano y vuelvan ya a donde está ese hombre. Pero hagan lo siguiente: Llenen sus sacos con los mejores productos de nuestro país para regalárselos. Llévenle bálsamo, un poco de miel, algunas especias, y mirra, pistachos y almendras. Lleven también una doble cantidad de dinero, pues tienen que entregar el que les devolvieron en sus sacos. Tal vez lo pusieron allí por error. 14 Que el Dios todopoderoso haga que ese hombre les tenga compasión, y deje que Benjamín y su otro hermano regresen con ustedes. En cuanto a mí, si he de perder a todos mis hijos, tendré que aceptarlo.
15 Los hijos de Jacob tomaron los regalos, una doble cantidad de dinero, y a Benjamín, y a toda prisa se fueron a Egipto. Al llegar, se presentaron ante José, 16 y cuando José vio a Benjamín con ellos, le dijo al mayordomo de su palacio: «Lleva a esos hombres a mi casa, y prepara la comida. Mata un animal, porque al mediodía van a almorzar conmigo».
17 El mayordomo cumplió con sus órdenes y llevó a la casa de José a sus hermanos; 18 pero ellos se asustaron mucho y pensaron: «Este hombre nos ha traído a su casa por el dinero que se nos devolvió en el primer viaje. Lo que quiere es atacarnos, hacernos sus esclavos y quedarse con nuestros burros». 19 Por eso, al llegar a la entrada de la casa se acercaron al mayordomo de José y le dijeron:
20 —Señor, como usted sabe, la vez pasada vinimos a comprar trigo. 21-22 Y resulta que cuando paramos para pasar la noche, al abrir nuestros sacos cada uno de nosotros encontró allí su dinero. ¡No faltaba nada! Pero no sabemos quién lo haya puesto allí. Aquí lo traemos con nosotros, y también traemos más dinero para comprar más trigo.
23 El mayordomo los tranquilizó:
—No se preocupen, que todo está en orden. Yo recibí el dinero que ustedes pagaron. Tal vez el Dios de ustedes y de su padre les puso en sus sacos ese regalo.
Entonces sacó a Simeón 24 y a todos ellos los invitó a entrar en la casa de José; luego les dio agua para que se bañaran, y les dio de comer a sus burros. 25 Y como ellos ya sabían que José iba a comer con ellos al mediodía, prepararon los regalos para cuando él llegara.
26-28 Cuando José llegó a su casa, ellos se inclinaron delante de él y le entregaron los regalos que le habían llevado. Luego de saludarlos, José les preguntó si su padre aún vivía.
Ellos le respondieron:
—Así es, nuestro padre todavía vive, está bien de salud y listo para servirle.
29 José miró a su alrededor, y cuando vio a Benjamín, su hermano de padre y madre, les preguntó:
—¿Es este su hermano menor, del que me hablaron? ¡Que Dios te bendiga, hijo mío!
30 Tan conmovido quedó José al ver a su hermano, que salió de prisa, entró en su cuarto y se echó a llorar. 31 Luego se lavó la cara y, controlando sus emociones, salió y dijo:
—¡Sirvan ya la comida!
32 A José le sirvieron de comer aparte, porque los egipcios no comen con los hebreos, pues los consideran gente repugnante. 33 Los hermanos de José se sentaron frente a él según su edad, del mayor al menor, y unos a otros se miraban sin salir de su asombro. 34 Cuando les sirvieron de lo que José tenía en su mesa, a Benjamín le sirvieron cinco veces más que a los otros. Y bebieron con José y estuvieron muy alegres.
Macyantamayclha Benjamín yoclhilhma Egipto
1 Mayic nic nat inquilnapac enlhitaoc lhalhma anco. 2 Apsovjamquic nic nat motajap apactic aptoycaoc Jacob najan apquitquic. Ayinyema alhta aptoycaoc yoclhilhma Egipto.
Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apquitquic: —Eltajojo sat mocjam. Eltingya sat mocjam nintom ayitcoc— nic nat aptomjac.
3 Apcatingmavoc nic nat Judá: —Aptomjac alhta singilanya apvisqui Egipto: Am sat ancoc elyantementa apquilyalhing apsilhyo, noelvota nasa sicnaclha — alhta aptomjac. 4 Am sat ancoc emyavac lhip ingilyalhing, ongilyacsic sat ontingya nintom. 5 Apmiyovquic sat ancoc lhip, mongilyacsejec sat maa. Ayinyemaclha aptomjac alhta singilanya apvisqui: Am sat ancoc elyantementa apquilyalhing apsilhyo, noelvota nasa sicnaclha — alhta aptomjac— nic nat aptomjac Judá.
6 Aptomjac nic nat Jacob, moc apvisay Israel: —Apquilyimtalhnasquic mataa evalhoc quellhip. ¿So actomja apquillhanma nac alhta apna mocjam sictamongvoyam coo apsilhyo?— nic nat aptomjac.
7 Apquilatingmavoc nic nat: —Ingilmalhnalhco alhta mataa nincoo apvamlha ningmolhama. Aptomjac alhta singilanya: ¿Apjalhnanco ya mocjam apquilyap? ¿Apne ya poc apyalhing? — alhta aptomjac. Ningillhenquic alhta actemaclha singilmalhnaycam. Am alhta ongilyasamcoc yoyam jingilanic ongilyantemiclha ingilyalhing— nic nat apquiltomjac.
8 Aptomjac nic nat Judá apcanya apyap Israel: —Nomyov nasa ongilyantemiclha ingilyalhing. Coo sat otnejic sictamilquiscama. Quilhvoc sat ongilyacsic nincoo. Natamin ongilmiyovalhcac sat nincoo najan lhip najan inquitquic. 9 Coo sat otnejic sicyamonquiscama eyalhing. Am sat ancoc oyantementac mocjam, osilhnanalhcac sat napato lhip cotningvoyam nelha. 10 Am alhta ancoc emyavac lhip, anit ningiltajemo intomjac inyicje ningitsayquinta nintom— nic nat aptomjac.
11 Aptomjac nic nat apquilyap apquilanya: —Eltime sat quellhip actema nac jay: Elsaclhes sat asoc apquilmescama mepqui acyanmongam apvisqui Egipto. Elsaclhes altamila anco asoc avalhoc yamquintimajac: anit bálsamo yamit ayeyvaoc najan anit yamyovjene apyingmenic najan yamit acyilhna najan almendro yamit acyilhna. 12 Elsaclhes anit acpilhtetomalhca solyayem. Eltajicsojo sat mocjam solyayem apquilvitay avalhoc yamquintimajac. Apquilquinatcasquic alhta lhaja. Najan moc solyayem apquilyanmonquiscama nintom. 13 Noc maa. Eltiyaningviscamjo sat najan apquilyalhing apvisqui maa. 14 Dios Apyimtalhnamo sat epasmoc quellhip yoyam colhic ayasicjavo quellhip napato apvisqui. Yoyam melmiyovacpejec sat elquilhyemoc apquilpipma Simeón najan apquilyalhing Benjamín. Am sat ancoc elvoctac eyitquic, cotamalvomejec sat mataa evalhoc. Ayinyemaclha mepqui eyitquic sat jetnejic— nic nat aptomjac.
15 Apquilansaclhec nic nat asoc yoyam elsovc Jacob apquitquic. Apquilsovquic nic nat anit acpilhtetomalhca solyayem. Apquilyantamaclhec nic nat najan apquilyalhing Benjamín. Yoclhilhma Egipto ilhnic nat apquilyasac. Apquilvoclhec nic nat apnaclha apvisqui. 16 Apvitac nic nat José aptomja apquillhalhma apyalhing Benjamín.
Aptomjac nic nat José apcanya apquimja apmamyi tingma pac: —Inaliclha sat tingma ajac as enlhitaoc. Ingyaa sat vayqui. Ilanes sat aptoycaoc. Otaveclhoc sat lhama ingyitsicso acnim— nic nat aptomjac José.
17 Apquilyajaclhoc nic nat apquimja apmamyi actomjaclha appayvam José. Apnalaclhec nic nat José tingma pac. 18 Intamjam nic nat apquilvalhoc apquilvita apquilyantamaclho José tingma pac.
Apquilpamejitsacpec nic nat: —Ongilmalhcac sat. Solyayem inquinyemac ningvitay alhta avalhoc yamquintimajac. Jingilpatjetic sat, ningiltimesaycam sat jingiltimjic. Jingilyiplovcasojoc sat ninatoscama yamelyeyjaycoc— nic nat apquiltomjac.
19 Apquilvoclhec nic nat tingma apatong. Apquilyacmec nic nat apquimja apmamyi tingma.
20 Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Lhip visqui ingac. Siclhoc alhta ningilvaa nincoo nintingya ningilmam nintom. 21 Ningiltajavoc alhta mocjam. Nintiyanvoclhec alhta nalhit amay. Pilapcasquic alhta ningvita solyayem congne moclhama yamquintimajac. Inquilanalhcoc alhta solyayem. Paj nincoo ongilyasamcoc aptomja appicanma solyayem. Ningilsantac mocjam nincoo solyayem yoyam ongiltajicsojo. 22 Ningilsantac mocjam moc solyayem yoyam ongilyanmongsic nintom— nic nat apquiltomjac.
23 Apcatingmavoc nic nat mayordomo: —Tasi, noncoltamjam nasa apquilvalhoc. Dios Visqui apancaoc najan apquilyap Visqui pac aptomja appicanma solyayem congne yamquintimajac. Acmec alhta siclho coo solyayem apancaoc apquilyanmonquiscama alhta nintom— nic nat aptomjac.
Innec alhta acyantingveclho Simeón. Apquilyantementac nic nat apnamcaclha apquilpipma. 24 Innec nic nat acnalaclho José tingma pac. Apquilyacvesquic nic nat yingmin yoyam elcamcoc apmancoc. Apquilmasquic nic nat actoycaoc yamelyeyjaycoc. 25 Apquiljalhyovasquic nic nat asoc yoyam elmecsic José apvactamo sat. Apquilyasamcoc nic nat yoyam etaveclhoc sat lhama José.
26 Apvoclhec nic nat tingma pac José. Yejemoc nic nat aplhoca asoc apquitsayquinta apquilpipma. Apquiljalhec nic nat napato José. Inquilticlhiquic nic nat payjaclha napaat nalhpop.
27 Apquiltamjoc nic nat José eyasamcojo actemaclha apquileyvam. Aptomjac nic nat apquilanya: —¿Apmeyje ya mocjam apquilyap apvanyam apquillhanma alhta quellhip? ¿Apne ya mocjam maa?— nic nat aptomjac.
28 Apquilatingmavoc nic nat: — Apnec mocjam ingilyap. Apmeyjec mocjam lhip apquilancam— nic nat apquiltomjac. Apquiljalhec nic nat mocjam. Inquilticlhicvocmec nic nat payjaclha napaat nalhpop. 29 Apquilanoc nic nat José. Yejemoc nic nat apvita apyalhing apanco apvisay Benjamín. José inquin ayitca ilhnic nat Benjamín.
Aptomjac nic nat José apquilanya: —¿Qui ya apquilyalhing apsilhyo? Apquillhanma alhta quellhip. Lhip emoc, Dios sat epasmoc lhip— nic nat aptomjac.
30 Incamjapasquic nic nat apvalhoc José apvita apyalhing. Appecjasquic nic nat aptalhningveclho tingma aplhancoc José. Apvinec nic nat maa. 31 Inyimnavocmec nic nat mocjam apvalhoc. Apliquic nic nat napaat yingmin. Aptipquic nic nat mocjam.
Aptomjac nic nat apquilanya: —Elninquinaoc sat nintom netin mesa— nic nat aptomjac.
32 Moc mesa ilhnic nat apnac José. Najan moc mesa ilhnic nat Jacob apquitquic. Najan moc mesa ilhnic nat co Egipto. Am nic nat copvanac etvojoc lhama hebreos najan egipcios. 33 Apquilyajaclhoc nic nat apquilpipma actomjaclha apquilanya José yoyam elhnam. Apnec siclho metnaja apquitcoc natamin poc mataa apyalhing. Alhayi apna ilhnic nat apsilhyo. Pilapcasquic nic nat apquilvita, apquilanoc nic nat poc. 34 Apquilmasquic nic nat José aptom macnincanvoycta netin mesa pac. Avanjec nic nat aplhoy aptom Benjamín, am colhno apquillhoy apquilpipma. Apquiltovcamquic nic nat lhama José najan apquilpipma. Invocmec nic nat acpayjayclha apquilvalhoc.