Jacob regresa a Betel
1 Dios le dijo a Jacob: «Cuando estabas huyendo de tu hermano Esaú, yo me aparecí a ti en Betel. Así que regresa a Betel, quédate a vivir allá, y constrúyeme un altar».
2 Jacob entonces les ordenó a sus familiares y a todos los que vivían con él:

«Desháganse de todos esos dioses extraños en los que han creído. Luego báñense y cámbiense de ropa, 3 porque debemos ir a Betel para presentarnos ante Dios. Allá construiré un altar, para darle gracias, pues cuando estuve en problemas, él me ayudó. Por dondequiera que he andado, Dios siempre ha estado conmigo».

4 Ellos le entregaron a Jacob todos aquellos dioses, y también los aretes que llevaban como amuletos. Entonces Jacob los enterró bajo el gran árbol que está en Siquem. 5 Y cuando se pusieron en marcha, Dios hizo que todas las ciudades vecinas les tuvieran miedo, así que nadie los persiguió.
6 Jacob y toda su gente llegaron a Betel, que está en la tierra de Canaán. 7 Fue allí donde Dios se le apareció a Jacob cuando huía de su hermano Esaú. Por eso Jacob construyó allí un altar, y al lugar le puso por nombre «Dios de Betel».
8 En esos días murió Débora, la mujer que había cuidado de Rebeca desde niña, y la enterraron bajo un árbol cerca de Betel. Por eso a ese lugar se le conoce como «El árbol del llanto».
9 Tiempo atrás, Dios se le había aparecido a Jacob, y lo había bendecido cuando volvía de Padán-aram. 10 En aquella ocasión, Dios le dijo: «Ya no vas a llamarte Jacob, sino Israel». Y con ese nombre se le conoció desde entonces. 11 Allí también Dios le dijo:

«Yo soy el Dios todopoderoso. Quiero que tengas muchos descendientes, pues de ellos saldrán reyes y muchas naciones. 12 La tierra que les di a Abraham y a Isaac, también te la doy a ti, y a tus descendientes».

13-14 Cuando Dios se fue de allí, Jacob levantó en ese lugar una columna de piedra, y sobre ella derramó aceite y vino para dedicársela a Dios. 15 Y como Dios había hablado allí con él, Jacob llamó a ese lugar Betel, que significa «casa de Dios».
Muerte de Raquel
16 Jacob y su gente se fueron de allí. Estaban por llegar a Efrata cuando le llegó a Raquel la hora de tener otro bebé. 17 Como tenía mucho problema para tenerlo, la mujer que la ayudaba le dijo: «No tengas miedo, que también este bebé va a ser niño».
18 El niño nació bien, pero Raquel estaba a punto de morirse. En sus últimos momentos de vida le puso a su hijo el nombre de Ben-oní, que significa «hijo de mi dolor». Sin embargo, Jacob le cambió el nombre y le puso Benjamín, que significa «hijo favorito».
19 Raquel murió, y la enterraron en el camino de Efrata, donde ahora es Belén. 20 Sobre su tumba, Jacob levantó una columna de piedras. Hasta el momento en que esto se escribe, esa columna marca el lugar de la tumba de Raquel.
21 Una vez más, Jacob se puso en marcha y acampó más allá de la torre de Éder. 22 Mientras Jacob vivía en ese lugar, Rubén tuvo relaciones sexuales con Bilhá, una de las esposas de Jacob. Pero esto llegó a oídos de Jacob.
Los hijos de Jacob
Jacob tuvo doce hijos:

23 Con Lía tuvo a Rubén, que fue su hijo mayor, y también a Simeón, a Leví, a Judá, a Isacar y a Zabulón.
24 Con Raquel tuvo a José y a Benjamín.
25 Con Bilhá, la esclava de Raquel, tuvo a Dan y a Neftalí.
26 Con Zilpá, la esclava de Lía, tuvo a Gad y a Aser.

Estos fueron los hijos de Jacob, que nacieron cuando él vivió en Padán-aram.
Muerte de Isaac
27 Jacob volvió a la casa de su padre Isaac, que vivía en Hebrón, donde también había vivido Abraham. 28 Isaac llegó a la edad de ciento ochenta años. 29 Después de una vida tan larga, murió, y sus hijos Esaú y Jacob lo enterraron en la tumba de la familia.
Jacob apma tingma Betel
1 Aptomjac nic nat Dios Apyimtalhnamo apcanya Jacob: —Ingyimpeclha sat mocjam. Iyas sat tingma Betel. Ilha sat maa. Ilana sat apvatnamaclha actemaclha ningmescama Dios. Eycaso aptomja Dios Apyimtalhnamo apvitay alhta lhip naysicsa apquinyem apcay lhip apipma Esaú— nic nat aptomjac.
2 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apmolhama najan aplhamoclhojo apnaymacoc: —Etlhaoc sat quellhip quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios acnaycaoc nipyesicsa quellhip. Elyapasaoc sat yingmin. Elyanmongsiclha poc apquilantalhnama. 3 Ongimpiclhac sat mocjam nincoo. Olanac sat coo sicvatnamaclha actemaclha ningmescama Dios. Eycaso actomja alhta siclingay appayvam Dios naysicsa silminay. Aptomja alhta siclhalhma nalhit amay naysicsa siclhingam— nic nat aptomjac.
4 Apquilsantac nic nat apnaclha Jacob aclhamoclhojo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Apquilsantac nic nat aclhamoclhojo alatquiscama ajaycaoc. Apcatoynvocmec nic nat Jacob coning masit apquimja acpayjo tingma Siquem. 5 Apquillhinquic nic nat Jacob najan apquitquic. Apquilacac nic nat apquiltomja apquilaoclha. Dios Apyimtalhnamo nic nat aptimesquiscama apquilay. Am nic nat elminlhinacpoc Jacob apquitquic.
6 Apquilvoclhec nic nat tingma apvisay Luz, moc apvisay Betel. Yoclhilhma acvisay nic nat Canaán. 7 Apquillanac nic nat Jacob apvatnamaclha actemaclha ningmescama Dios. Apquiltimec nic nat acvisay El-Betel. Ayinyema apvitay Jacob Dios naysicsa apquinyem apcay apipma Esaú. 8 Inquitsepquic nic nat maa acvisay Débora. Rebeca ilhnic nat acvanimquiscama. Incatoynalhquic nic nat coning masit acpayjo tingma Betel. Apquiltimec nic nat Jacob acvisay “Yamit acyipcalhomalhquilha”.
9 Aptipquic nic nat siclhoc anco Jacob tingma Padan-aram. Appasmec nic nat Dios siclhoc anco. Natamin appasmec nic nat mocjam Dios. 10 Actamila ilhnic nat appayvam Dios apcanya Jacob:

Lhip apvisay Jacob,
inmasquec lhip apvisay Jacob.
Etnejic sat lhip apvisay Israel—
nic nat aptomjac Dios.

Aptingyascasquic nic nat Dios moc apvisay. 11 Aptomjac nic nat Dios apcanya Jacob:

Coo nac Dios sictomja Sicyimtalhnamo.
Elhamiclhac sat lhip apquitquic najan aptovana.
Eltimjic sat aplhamoclhojo apquilmolhama lhalhma anco.
Eltimjic sat apquilviscaa nipyesicsa aptovana.
12 Acmasquic alhta siclhoc anco Abraham najan Isaac as yoclhilhma. Lhip sat najan omquecsic as yoclhilhma. Niptamin lhip omquecsic sat aptovana lhip as yoclhilhma— nic nat aptomjac Dios Apyimtalhnamo.

13 Aplhinquic nic nat Dios natamin appamejitquiscama Jacob. 14 Apmec nic nat mataymong Jacob. Apquinimcasquic nic nat netin, yoyam cotnejic asoc monquinatquiscama appamejitquiscamaclha Dios. Apyanquincaac nic nat olivo yingmenic najan uva yingmenic nav'a mataymong. 15 Apquiltimec nic nat acvisay Betel.
Ayitsepma Raquel
16 Apquilquimpaclhec nic nat tingma Betel. Yamningatoc nic nat tingma Efrata. Invocmec nic nat acnim yoyam cotimsic ayitca Raquel. Inyimtilhec nic nat naysicsa actimquiscama. 17 Am nic nat etyacmoc ayitca.
Intomjac nic nat quilvana actomja actimquisquiscama ayitca ayanya Raquel: —Noncavojo nasa inquenyic. Etyamoc sat apquinavo ayitca— nic nat intomjac.
18 Invocmec nic nat ayitsepma Raquel. Yicpintama ayitsepma inquiltimec nic nat apvisay ayitca Benoni, Acmayovsa ingvalhoc. Moc actemaclha apvisay nic nat apquiltimem apyap. Apquiltimec nic nat apvisay Benjamín, Apyimnatescama ingvalhoc.
19 Inquitsepquic nic nat Raquel. Apquilatoynquic nic nat nalhit amay acyascama tingma Efrata, moc apvisay Belén. 20 Apmec nic nat mataymong Jacob. Apquinimcasquic nic nat netin tacjalhop. Actomja asoc monquinatquiscama tacjalhop ac Raquel acvocmo acnim nac jay.
21 Apquimpaclhec nic nat Jacob, moc apvisay Israel. Apnacmec nic nat maa, tap tingma apvinatem apvisay Edar. 22 Nalhit acnim nic nat intomjac as yoclhilhma. Innec nic nat Jacob moc aptava acvisay Bilha. Appatjetamquic nic nat alhtaa Rubén. Aplovquic nic nat Jacob aplinga amyaa.
Jacob apquitquic
(1~Cr 2.1-2)
Doce ilhnic nat apquitquic Jacob. 23 Aptava amamyi ilhnic nat acvisay Lea. Ayitquic nic nat apquilvisay Rubén apteyam apmamyi. Poc apvisay Simeón najan Leví najan Judá najan Isacar najan Zabulón. 24 Moc aptava ilhnic nat acvisay Raquel. Ayitquic nic nat apquilvisay José najan Benjamín. 25 Raquel alancam nic nat acvisay Bilha. Ayitquic nic nat apquilvisay Dan najan Neftalí. 26 Lea alancam nic nat acvisay Zilpa. Ayitquic nic nat apquilvisay Gad najan Aser. Eycaso apquilvamlha Jacob apquitquic. Apquilaoclha ilhnic nat Padan-aram.
Apquitsepma Isaac
27 Aplhinquic nic nat Jacob. Maycaa ilhnic nat aptomjac apyap tingma pac Isaac. Apvisay nic nat tingma Mamre, moc apvisay Arba, moc apvisay Hebrón. Siclhoc nic nat tingma pac Abraham najan Isaac. 28 Invocmec nic nat 180 años aptiyascam Isaac. Apquitsepquic nic nat. 29 Apvanyam apanco ilhnic nat Isaac. Appalhavocmec nic nat apquilyeyjamcaa. Apquilatoynquic nic nat apquitquic apvisay Esaú najan Jacob.