Un destino común
1 Puse todo mi empeño en entender todo esto, y pude comprobar que todo está en las manos de Dios: en sus manos está lo que hacen los sabios y la gente honesta. Ninguno de nosotros sabe en realidad lo que son el amor y el odio. 2 Lo mismo da ser justo que ser injusto, ser bueno o malo, puro o impuro, ofrecerle sacrificios a Dios o no ofrecérselos, pecar o no pecar, hacerle a Dios promesas o no hacérselas, pues todos tenemos un mismo final.
3 Y eso es lo malo de todo lo que se hace en esta vida: que todos tengamos un mismo final. Además, siempre estamos pensando en la maldad; nos pasamos la vida pensando tonterías, ¡y al fin de cuentas todos paramos en el cementerio!
4 No hay mucho de dónde elegir, aunque «mientras haya vida hay esperanza», por eso digo, «más vale plebeyo vivo que rey muerto». 5 Los que aún vivimos sabemos que un día habremos de morir, pero los muertos ya no saben nada ni esperan nada, y muy pronto son olvidados. 6 Con la muerte se acaban sus amores, sus odios, sus pasiones y su participación en todo lo que se hace en esta vida.
7 ¡Ánimo, pues! ¡Comamos y bebamos alegres, que Dios aprueba lo que hacemos! 8 ¡Vistámonos bien y perfumémonos! 9 Puesto que Dios nos ha dado una corta vida en este mundo, disfrutemos de cada momento con la mujer amada. ¡Disfrutemos cada día de esta vida sin sentido, pues solo eso nos queda después de tanto trabajar! 10 Y todo lo que podamos hacer, hagámoslo con alegría. Vamos camino a la tumba, y allá no hay trabajo ni planes, ni conocimiento ni sabiduría.
Más vale maña que fuerza
11 Miré hacia otro lado y vi que en esta vida no son los más veloces los que ganan la carrera, ni tampoco son los más valientes los que ganan la batalla. No siempre los sabios tienen qué comer, ni los inteligentes tienen mucho dinero, ni todo el mundo quiere a la gente bien preparada. En realidad, todos dependemos de un momento de suerte, 12 y nunca sabemos lo que nos espera. En cualquier momento podemos caer en la desgracia, y quedar atrapados como peces en la red o como pájaros en la trampa.
13 En este mundo vi algo de lo que también aprendí mucho: 14 había una ciudad muy pequeña y con muy pocos habitantes, que fue atacada por un rey muy poderoso. Ese rey rodeó la ciudad con sus máquinas de guerra, y se preparó para conquistarla. 15 En esa ciudad vivía un hombre muy sabio, que con su sabiduría pudo haber salvado a la ciudad, pero como era muy pobre, ¡nadie se acordó de él!
16 Aunque la gente se fije más en la pobreza del sabio que en la sabiduría de sus palabras, yo sigo pensando que «más vale maña que fuerza», 17 pues se oyen mejor las suaves palabras de los sabios que los gritos del más grande de los tontos. 18 En realidad, puede más la sabiduría que las armas de guerra, aunque un solo error puede causar mucho daño.
Actemaclha ningileyvam najan ningitsepma
1 Acyasingvocmec alhta actema nac jay: Dios ayinyema apquiltemaclha enlhit apquilpeyvomo najan enlhit apquilyascamco. Paj copvanac mataa ingyasicjojo apanco enlhit, paj copvanac etanovac apanco. 2 Acno moc mataa actamongvamlha nelha: apquiltemaclha enlhit apquilpeyvomo najan mepqui apquilpeyvomo, najan enlhit apquiltamila najan apquilmapsomcaa, najan enlhit apcasicjamap najan aptanovmap napato Dios, najan apquiltingyey macmescama Dios najan mepqui asoc macmescama Dios, najan enlhit apsilhnanomap apanco najan mepqui apsilhnanomap apanco, najan aptomja aplhanma mepqui apyeycajascaoc najan aptomja apyeycajascaoc aplhanma.
3 Acno moc mataa actamongvamlha nelha, actomja coliclama ingvalhoc. Inyangvocmec mataa apquiltemaclha apancaoc enlhit apquilmapsomcaa. Nelha sat cotnejic ningitsepma.
4 Yitnec mataa mongyasquiyam naysicsa ningileyvam. Intasi inyicje ningvita simjing mepqui ayitsepma, am colhno ningvitay yamacmeyva ayitsepma. 5 Ningileyvec mocjam nincoo, ningyasamcoc nincoo nelha nintiyascam, yoyam ongitsapoc. Am elyasamcoc mataa apquilmasquingvaycmo nano, alvoncacmo inyicje apquilvisay. 6 Inmasquec nipyesicsa apquilmasquingvaycmo apquiltemaclha apquilasicjayo, najan apquiltemaclha apquillom, najan moc apquiltemaclha apancaoc. Mejingilpasmejec sat mataa naysicsa ningileyvam as nalhpop, ayinyema apquilmasquingvoyam nano.
7 ¡Ingva! Pac ontovamcoc pan naysicsa acpayjayclha ingilvalhoc, najan ongyinamcoc uva ayingmenic. Apyispaquic Dios Visqui ingac nintemaclha nincoo. 8 Pac ontingyac apava aptamila apmopoy, pac ongatsisic impatic asoc acmasis. 9 Pac ongilasicjojoc mataa intava naysicsa ningileyvam acyavatem ayinyema Dios. Actomja malha acyanmongam ningilvascapma ningiltamjaycam as nalhpop. 10 Pac ongilvascapoc mocjam ningillanay asoc ningilanyomalhca ongillana. Ningatoynalhquic sat ancoc actomjaclha nelha acnim, comascoc sat ningiltamjaycam, najan aclhanma ingilvalhoc, najan acyascamco ingvalhoc, najan ningyicpilquemo.
Alhto inyicje nintemaclha
11 Acvitac coo mocjam as nalhpop: Jave apquilvoyam apquilmamyi apquiltimesquiscama carrera. Jave apquilyimnatem apquiltimesquiscama apquilimpocjay. Jave enlhit apquilyascamco acyitnama aptoycaoc. Jave enlhit mayayo acma apquilnatam. Jave enlhit apquilmopvancaa, yoyam elmacpoc tacja. Cotlapsic sat mataa, acvaa inlhojo apquillingaycamco acyimtalhnama. 12 Paj ongilyasamcoc nincoo actomjaclha nelha ningileyvam: Ongmalhcac sat nalhit acnim, acno quilasma almomalhca yamyamayin, najan asoc navjac almomalhca trampa. Ongmalhcac sat nincoo naysicsa mepqui ningay asoc acmasom.
13 Acyasingvocmec coo mocjam acvisay nintemaclha ningyascamco: 14 Apquillanac nic nat apquilimpocjay apvisqui apyimnatem najan apnaymacoc, nipyesicsa tingma apquitcoc, apcanito enlhit. 15 Apnec nic nat natingma enlhit apyascamco mepqui apquilnatam. Apvanqui inyicje elvomsic tap apnaymacoc ayinyema aptemaclha apyascamco, am eyca colhenac apquilvalhoc apnaymacoc apvisay apanco apyascamco.
16 Naso coo sicpayvam, tasic anco nintemaclha ningyascamco, am colhno nintemaclha ningyimnatem. Am eyca ongiljalhnoc mataa appayvam enlhit apyascamco ningvita inlhojo mepqui apquilnatam, evenacpoc sat maa.

17 Intasi nac ongilaylhojo appayvam enlhit apyascamco, am colhno appayvam acyeyjamelhma apanco, aptomja ayanem.

18 Intasi nac nintemaclha ningyascamco, am colhno eyca ningilmaycam, yoyam ongilnapoc.

Lhama nimpayvam aclhinganyam, avanquic cotvacsic acyovoclhojo asoc.