Nabucodonosor se vuelve loco
1 1 (3.31) Después de eso, Nabucodonosor dijo:
«Con mis mejores deseos de paz y abundancia para todos los pueblos de la tierra, yo, el rey Nabucodonosor, 2 2 (3.32) quiero contar las cosas tan maravillosas que el Dios altísimo ha hecho conmigo. 3 3 (3.33) ¡Qué grandes son sus milagros y maravillas! Su reino durará para siempre, y su poder nunca tendrá fin.
4 4 (4.1) »Mientras yo descansaba muy tranquilamente en mi palacio, 5 5 (2) tuve un sueño. Lo que vi en el sueño me asustó mucho. 6 6 (3) Entonces ordené que se presentaran ante mí todos los sabios de Babilonia, para que me explicaran el sueño. 7 7 (4) Cuando vinieron, les conté mi sueño; pero ninguno pudo decirme lo que significaba. 8-9 8-9 (5-6) Después se presentó Daniel. Nosotros lo conocemos como Beltsasar, en honor de mi dios. Yo sé que a Daniel lo guía el espíritu del Dios único. Por eso le conté mi sueño, y le dije:
»Tú, Beltsasar, eres más sabio que todos los sabios juntos. Yo sé que no hay nada que tú no sepas. He tenido un sueño, y quiero que me digas lo que significa. 10 10 (7) Esto fue lo que soñé:
»En medio de la tierra
había un árbol muy alto.
11 11 (8) No había otro árbol más fuerte;
no había otro árbol más grande.
Se podía ver desde lejos,
y llegaba hasta el cielo.
12 12 (9) Eran tan verdes sus hojas
y tan abundante su fruta,
que alcanzaba para alimentar
a todas las aves del cielo,
a todos los animales del campo
y a toda la gente.
13 13 (10) »Mientras yo seguía acostado,
un ángel bajó del cielo
14 14 (11) y a gritos anunció:
“¡Echen abajo ese árbol!
Córtenle las ramas,
déjenlo sin hojas,
arránquenle su fruta.
Que se vayan los animales
que se cubren con su sombra;
que se vayan los pájaros
que anidan en sus ramas.
15-16 15-16 (12-13) Déjenle sólo el tronco,
y no le arranquen las raíces.
Déjenlo entre la hierba del campo,
y que lo riegue el rocío.
”Dejen que ese árbol,
que es el rey Nabucodonosor,
cambie su manera de pensar
y se vuelva como los animales.
Déjenlo que coma hierba,
como los animales,
y sujétenlo con cadenas
durante siete años.
17 17 (14) ”Los mensajeros de Dios
han decidido castigarlo.
Así todo el mundo sabrá
que solo el Dios altísimo
gobierna a todos los reinos.
Hace rey a quien él quiere,
y hace jefe de un país
a la persona más sencilla”.
18 18 (15) »Este es el sueño que tuve, y que ningún sabio me pudo explicar. Pero yo sé que tú puedes hacerlo, porque el espíritu del Dios único está en ti».
19 19 (16) Daniel estaba muy preocupado por las ideas que le venían a la cabeza, así que se quedó callado. Pero el rey lo llamó por su otro nombre y le dijo:
—No te preocupes, Beltsasar. Dime lo que significa el sueño.
Y Daniel le contestó:
—¡Cómo quisiera yo que el significado del sueño tuviera que ver con los enemigos de Su Majestad! 20-22 20-22 (17-19) El árbol grande y poderoso que usted vio en su sueño es usted mismo. Su Majestad llegó a ser tan poderoso que su grandeza llegaba hasta el cielo. Y así como el árbol tenía hojas muy verdes, y todos comían de su fruta, así también Su Majestad cubría toda la tierra, y todo el mundo sabía de su poder.
23 23 (20) »En el sueño usted vio que un ángel bajaba del cielo, y ordenaba que cortaran el árbol. Pero tenían que dejarle el tronco y las raíces, y sujetarlo con cadenas durante siete años. Además, el árbol debía quedarse en el campo, junto con los animales.
24 24 (21) »Eso quiere decir que el Dios altísimo ha decidido castigar a Su Majestad. 25 25 (22) Usted ya no vivirá con la gente, sino que vivirá con los animales, y comerá hierba como ellos. Se bañará con el rocío del cielo, y así estará usted durante siete años. Al final de esos siete años, Su Majestad reconocerá que solo el Dios altísimo gobierna a todos los reinos del mundo, y que solo él puede hacer rey a quien él quiere.
26 26 (23) »Al árbol se le dejaron el tronco y las raíces. Eso quiere decir que Su Majestad volverá a reinar, pero solo cuando haya reconocido el poder del Dios del cielo.
27 27 (24) »Yo le aconsejo a Su Majestad que deje de hacer lo malo, y que ayude a la gente pobre y necesitada. Tal vez así pueda vivir Su Majestad tranquilo y feliz.
28 28 (25) Lo que Daniel le dijo al rey Nabucodonosor se hizo realidad. 29 29 (26) Un año después, el rey andaba paseando por su palacio 30 30 (27) y dijo: «¡Qué grande es Babilonia! ¡Yo fui quien la hizo grande y hermosa, para mostrar mi poder a todo el mundo!»
31 31 (28) Todavía estaba hablando el rey, cuando se oyó una voz del cielo que le dijo:
«Rey Nabucodonosor, a partir de este momento dejarás de ser rey. 32 32 (29) No vivirás ya entre la gente, sino que vivirás siete años entre los animales. Comerás hierba del campo, como ellos, hasta que reconozcas que el Dios altísimo es el único rey de este mundo. Solo Dios puede hacer rey a quien él quiere que sea rey».
33 33 (30) Estas palabras se cumplieron inmediatamente, y el rey dejó de vivir entre la gente. Comía pasto, como los toros, y se bañaba con el rocío del cielo. Sus cabellos parecían plumas de águila, y sus uñas parecían garras de pájaro.
Nabucodonosor sana de su locura
34 34 (31) «Al cabo de los siete años, yo, Nabucodonosor, dejé de estar loco. Entonces levanté los ojos al cielo y le di gracias al Dios altísimo, que vive para siempre. Lo alabé y le dije:
“Tu poder durará para siempre,
y tu reino no tendrá fin.
35 35 (32) Ante ti, nada podemos hacer
los que vivimos en la tierra.
Tú haces lo que quieres
con los ejércitos del cielo
y con los habitantes del mundo.
Nadie puede oponerse a ti,
ni hacerte ningún reclamo”.
36 36 (33) »Tan pronto como dije esto, sané de mi locura y recuperé la grandeza de mi reino. ¡Volví a ser el mismo de antes! Todos mis consejeros y jefes de mi reino vinieron a servirme, y llegué a ser más poderoso que antes. 37 37 (34) Por eso alabo y adoro al Rey del cielo, pues todo lo que hace está bien hecho. Él es un Dios justo, que humilla a los que son orgullosos. Lo digo yo, el rey Nabucodonosor».
Moc acvitay apvanmoncama apvisqui
1 Aptalhosquic nic nat amyaa apvisqui Nabucodonosor: Coo sicvisay Visqui Nabucodonosor. Altamjoc quellhip coytic actamilaycam apquilvalhoc apyovoclhojo enlhitaoc apquileyvam as nalhpop. 2 Elyasamcojo quellhip aptamjaycam simpilapquiscama, setnesquiscama alhta Dios apna netin. 3 ¡Avanjec anco apmopvan najan aptamjaycam simpilapquiscama Dios! ¡Cotningvomejec sat nelha apcanamaclha Dios najan aptemaclha apmopvan!
4 Coo sicvisay visqui Nabucodonosor. Acnec alhta coo tingma ajac, acyitna inlhojo actamilaycam evalhoc, am alhta coymalhcac lhama asoc. 5 Invitac alhta sicvanmoncama alhtaa. Intiyacmec alhta evalhoc acyiplomo siyay coo, ayinyema acvitay sicvanmoncama. 6 Ayapajasquic alhta amyaa, yoyam jeltiyaningvota apyovoclhojo apquiltemaclha apquilyascamco yoclhilhma Babilonia. Altamjoc alhta jelyascasingvomoc actemaclha acvitay sicvanmoncama. 7 Apquilvoctac alhta sicnaclha apyovoclhojo quilaney poc, najan apquilyascamco actemaclha injangaoc, najan apquilyascamco apquiltemaclha, najan apquilyascamco apyová. Altimnasquic alhta inyicje actemaclha acvitay sicvanmoncama. Am alhta colapvancaac jelyascasingvomoc. 8 Alhayi alhta apvocta sicnaclha Daniel, moc apvisay Beltsasar, apvisayó lhama dios ajanco. Espíritu apanco Dios apna apvalhoc Daniel. Altimnasquic alhta actemaclha acvitay sicvanmoncama, actomjac alhta siyanya: 9 Lhip Beltsasar, apquimja apmamyi nac lhip nipyesicsa apquilyascamco apquiltemaclha. Acyasamcoc coo apna lhip apvalhoc espíritu apanco Dios. Apyasamcoc lhip acyovoclhojo asoc alyilhamalhca. Quip ingyeylhojo, jeltimnas siclho asoc acvitay sicvanmoncama. Jeyascasingvom sat actemaclha acvitay sicvanmoncama. 10 Eycaso alhta acvitay sicvanmoncama naysicsa sicyitnama:
Inquinmec alhta lhama yamit nitnoc anco natalo amyip.
11 Inquictinquic alhta yamit, acticlhicvocmo netin. Invitalhquic alhta yamit apquilaneyo enlhit apquileyvam lhalhma anco.
12 Altamila alhta ava, cotlaycaoc alhta acyilhna eltovamcoc apyovoclhojo enlhit. Inquilyancac alhta pisquisca enlhit apnatoscama. Inquilyancac alhta nata allanay alhanaoc netin yamit. Inquinyemac alhta as yamit nintom, apquiltiyaningvoycta apyovoclhojo enlhitaoc as nalhpop.
13 Pilapcasquic alhta acvita sicvanmoncama ángel enlhit apquinyema netin. 14 Aptomjac alhta ángel apyimnatesa appayvam:
Elyatemen sat yamit, elsavojo actengaoc. Elsavojo yamit ava najan acyilhna. Colinyajamcoc sat apnatoscama alyanca coning yamit, najan nata alyanca maa.
15 Noelic nasa avjac acyiplomo ayquipmenaoc. Enatjit sat cadena yamit avjac, coytic ac lha naysicsa paat. Cotyamoc sat tiyam etin acyitnamaclha, coytic sat nalhpop yamit avjac, acno alyanca nalhpop ninatoscama.
16 Mepqui apvalhoc sat etnejic, elhojoc sat (apvisqui) asoc navjac, acvaycmo siete años elngamcojo acmasom.
17 Eycaso ayinyema siclho apquilpamejitsomap ángeles Dios apquilasinancama. Elyasingvomoc sat apyovoclhojo enlhitaoc, aptemaclha Dios apna netin apyimtalhnamo. Apvanquic etnesquisic apvisqui apjalhnancoc, apvanquic elvatesquisic apvisqui nipyesicsa enlhitaoc. Apvanquic etnesquisic apvisqui apjalhnancoc enlhit mepqui ayajamalhco apvalhoc.
18 Eycaso siclhanma acvitay sicvanmoncama, sicvisay visqui Nabucodonosor. Lhip Beltsasar, jeyascasingvom sat amyaa. Paj lhama apyascamco apquiltemaclha comopvan jeltimnacsic. Apvanqui eyca lhip jeyascasingvomoc, ayinyema lhip apvalhoc apna espíritu apanco Dios — nic nat aptomjac apvisqui.
19 Intiyacmec alhta apvalhoc alinga amyaa Daniel, moc apvisay Beltsasar. Actomjac alhta siyanya Beltsasar: Nocotyim nasa apvalhoc lhip, aplinga amyaa acvitay sicvanmoncama najan actemaclha singyascasingvoyam. Apcatingmavoc alhta Beltsasar: ¡Altamjo inyicje ellingamcojo acyimtalhnama cotnaja ingmoc, yoyam emyovacpoc lhip visqui apyimtalhnamo! 20 Invitac alhta lhip apvanmoncama yamit acvinatem, acticlhicvocmo netin, acvitamalhca apquilaneyo enlhitaoc lhalhma anco. 21 Altamila alhta yamit ava, cotlaycaoc alhta acyilhna eltovamcoc enlhitaoc lhalhma anco. Inquilyancac pisquisca enlhit apnatoscama, inquilyancac nata netin yamit allanay alhanaoc. 22 Lhip visqui apyimtalhnamo apyitsomacpo yatim acvinatem. Apyimtalhnamo apanco nac lhip, acvaycmo netin lhip apcanamaclha najan acvaycmo lhalhma anco as nalhpop. 23 Invitac alhta lhip apvanmoncama lhama ángel apvayventama as nalhpop, aptomja apcanya: Elyatemen sat yamit, eltovas maa. Elmiyov sat avjac acyiplomo ayquipmenaoc. Enatjit sat cadena yamit avjac, coytic ac lha naysicsa paat. Cotyamoc sat tiyam etin, coytic sat avjac nalhpop, acno alyanca nalhpop ninatoscama, acvaycmo siete años. 24 Eycaso singyascasingvoyam Dios apna netin aplhenacpo lhip visqui apyimtalhnamo. 25 Eyinyovacpoc sat lhip visqui apyimtalhnamo, epalhavomoc sat asoc navjac najan ninatoscama. Etoc sat lhip paat, acno actom vayqui. Cotyamoc sat tiyam etin apyitnamaclha lhip. Cotnejic sat acvaycmo siete años appalhaviyam lhip maa. Eyicpilcangvomoc sat lhip Dios apna netin apmovan apanco etnesquisic apvisqui apjalhnancoc, acno aclhanma apvalhoc apanco. 26 Inlhenalhquic yamit avjac acyiplomo ayquipmenaoc, yoyam comyovalhca. Apyitsomacpo lhip visqui apyimtalhnamo, emyovacpoc sat lhip aptimem apvisqui, apyicpilco inlhojo lhip Dios apmopvan apanco aptomja apyimtalnamo. 27 Lhip visqui apyimtalhnamo, ingyeylhojo sicpayvam: Nosilhnanacpojo nasa apanco, iyiplovcasojo actemaclha acpeyvomo. Ilvates aptemaclha acmasom. Ingyimlimojo sat mataa enlhit mepqui apquilnatam. Coytic sat actamilaycam apvalhoc lhip visqui apyimtalhnamo. Coymalhquejec sat mataa lhama asoc — nic nat aptomjac Daniel, moc apvisay Beltsasar.
28 Insovjongvocmec nic nat amyaa aplhenacpo apvisqui Nabucodonosor: 29 Invocmec nic nat moc año. Aptiyasam nic nat apvisqui, payjoc tingma pac, yoclhilhma Babilonia. 30 Aptomjac nic nat apvisqui: ¡Quip elanojo quellhip tingma apvanyam Babilonia! ¡Coo eyca ayinyema sicmovan ajanco, yoyam ellanacpoc tingma! ¡Elyasingvomoc sat apyovoclhojo enlhitaoc sictemaclha sicyimtalhnamo! — nic nat aptomjac apvisqui.
31 Pilapcasquic nic nat aclingalhco appayvam ayinyema netin: Quip ingyeylhojo lhip visqui Nabucodonosor. Metnaja mocjam lhip apvisqui as yoclhilhma. 32 Eyinyovacpoc sat lhip, yoyam epalhavomoc lhip asoc navjac najan ninatoscama. Etoc sat lhip paat, acno actom vayqui. Cotnejic sat acvaycmo siete años. Eyicpilcangvomoc sat lhip apmopvan apanco Dios apna netin. Apyimtalhnamo apanco nipyesicsa enlhitaoc apyovoclhojo as nalhpop. Apvanquic etnesquisic apvisqui apjalhnancoc, apvanquic elvatesquisic aptimem apvisqui, acno aclhanma apvalhoc apanco — nic nat intomjac amyaa ayinyema netin.
33 Insovjongvocmec nic nat amyaa aclhenamalhca. Apyinyovacpec nic nat apvisqui Nabucodonosor. Aptovquic nic nat paat, acno actom vayqui. Intiyacmec nic nat tiyam etin apyitnamaclha apvisqui. Ajolhec nic nat actomjaclha apva, ajolhec nic nat apopeoc, malha apopeoc mama apyivey.
Actamilayclha apvalhoc Nabucodonosor
34 Coo sicvisay Nabucodonosor. Invocmec alhta nelha siete años allhenamalhca. Acsicjaclhec alhta netin, inmasquec alhta sictemaclha ayanem. Actomjac alhta siyayo Dios Apyimtalhnamo apna netin cotmongvoycamlha nelha.
Apmopvan innac Dios Visqui Apyimtalhnamo, cotningvoyam nelha apcanamaclha.
35 Mepqui apquilyimtalhnamo apyovoclhojo enlhitaoc as nalhpop. Apyiplovcasquic mataa aclhanma apvalhoc, payjoc maa netin najan as nalhpop. Copvanquejec lhama enlhit ingyinmelham lhip apmopvan. Copvanquejec enlhit ingyanic lhip: ¿So actomja yi? - Paj. ,
36 Pilapcasquic alhta actamilaclho evalhoc coo. Eltimescasquic mocjam visqui apancaoc enaymacoc yatapquilviscaa, nipyesicsa enaymacoc enlhit, acyiplomo mayayo najan sicyimtalhnamo, am colhnoc siclhoc alhta. 37 Coo sicvisay Nabucodonosor. Actimec coo siyayo Dios apna netin, apvisay Mayayo najan Apyimtalhnamo. Aptomja appeyvomo najan nasoc anco aptemaclha. Apvanquic eyinyovsic (elvatesquisic) apquiltemaclha apancaoc enlhit apquilyimtalhnamo.