Una decisión bien pensada
1 Por esos días llegaron a Antioquía algunos hombres de la región de Judea. Ellos enseñaban a los seguidores de Jesús que debían circuncidarse, porque así lo ordenaba la ley de Moisés. Les enseñaban también que, si no se circuncidaban, Dios no los salvaría. 2 Pablo y Bernabé no estaban de acuerdo con eso, y discutieron con ellos. Por esa razón, los de la iglesia de Antioquía les pidieron a Pablo y a Bernabé que fueran a Jerusalén, y que trataran de resolver ese problema con los apóstoles y los líderes de la iglesia en esa ciudad. Pablo y Bernabé se pusieron en camino, y algunos otros seguidores los acompañaron.
3 En su camino a Jerusalén pasaron por las regiones de Fenicia y Samaria. Allí les contaron a los cristianos judíos que mucha gente no judía había decidido seguir a Dios. Al oír esta noticia, los cristianos judíos se alegraron mucho.
4 Pablo y Bernabé llegaron a Jerusalén. Allí fueron recibidos por los miembros de la iglesia, los apóstoles y los líderes. Luego Pablo y Bernabé les contaron todo lo que Dios había hecho por medio de ellos. 5 Pero algunos fariseos que se habían convertido en seguidores de Jesús, dijeron: «A los que han creído en Jesús, pero que no son judíos, debemos exigirles que obedezcan la ley de Moisés y se circunciden.»
6 Los apóstoles y los líderes de la iglesia se reunieron para tomar una decisión bien pensada. 7 Luego de una larga discusión, Pedro les dijo:

«Amigos míos, como ustedes saben, hace algún tiempo Dios me eligió para anunciar las buenas noticias de Jesús a los que no son judíos, para que ellos crean en él. 8 Y Dios, que conoce nuestros pensamientos, ha demostrado que también ama a los que no son judíos, pues les ha dado el Espíritu Santo lo mismo que a nosotros. 9 Dios no ha hecho ninguna diferencia entre ellos y nosotros, pues también a ellos les perdonó sus pecados cuando creyeron en Jesús.
10 »¿Por qué quieren ir en contra de lo que Dios ha hecho? ¿Por qué quieren obligar a esos seguidores de Jesús a obedecer leyes, que ni nuestros antepasados ni nosotros hemos podido obedecer? 11 Más bien, nosotros creemos que somos salvos gracias a que Jesús nos amó mucho, y también ellos lo creen.»

12 Todos se quedaron callados. Luego, escucharon también a Bernabé y a Pablo, quienes contaron las maravillas y los milagros que, por medio de ellos, Dios había hecho entre los no judíos.
13 Cuando terminaron de hablar, Santiago, el hermano de Jesús, les dijo a todos:

«Amigos míos, escúchenme. 14 Simón Pedro nos ha contado cómo Dios, desde un principio, trató bien a los que no son judíos, y los eligió para que también formaran parte de su pueblo. 15 Esto es lo mismo que Dios anunció en la Biblia por medio de los profetas:

16 “Yo soy el Señor su Dios,
y volveré de nuevo
para que vuelva a reinar
un descendiente de David.

17 Cuando eso pase,
gente de otros países
vendrá a mí,
y serán mis elegidos.

18 Yo soy el Señor su Dios.
Yo había prometido esto
desde hace mucho tiempo.”

19 »Los que no son judíos han decidido ser seguidores de Dios. Yo creo que no debemos obligarlos a obedecer leyes innecesarias. 20 Solo debemos escribirles una carta y pedirles que no coman ninguna comida que haya sido ofrecida a los ídolos. Que tampoco coman carne de animales que hayan muerto ahogados, ni carne que todavía tenga sangre. Además, deberán evitar las relaciones sexuales que la ley de Moisés prohíbe. 21 Hay que recordar que, desde hace mucho tiempo, en esos mismos pueblos y ciudades se ha estado enseñando y predicando la ley de Moisés. Esto pasa cada sábado en nuestras sinagogas
La carta
22 Los apóstoles, los líderes y todos los miembros de la iglesia, decidieron elegir a algunos de ellos y enviarlos a Antioquía, junto con Pablo y Bernabé. Eligieron a Judas, a quien la gente también llamaba Barsabás, y a Silas. Estos dos eran líderes de la iglesia. 23 Con ellos mandaron esta carta:

«Nosotros, los apóstoles y líderes de la iglesia en Jerusalén, les enviamos un cariñoso saludo a todos ustedes, los que viven en las regiones de Antioquía, Siria y Cilicia, y que no son judíos pero creen en Jesús. 24 Hemos sabido que algunos de aquí han ido a verlos, sin nuestro permiso, y los han confundido con sus enseñanzas. 25 Por eso hemos decidido enviarles a algunos de nuestra iglesia. Ellos acompañarán a nuestros queridos compañeros Bernabé y Pablo, 26 los cuales han puesto su vida en peligro por ser obedientes a nuestro Señor Jesucristo. 27 También les enviamos a Judas y a Silas. Ellos personalmente les explicarán el acuerdo a que hemos llegado.
28 »Al Espíritu Santo y a nosotros nos ha parecido bien no obligarlos a obedecer más que las siguientes reglas, que no podemos dejar de cumplir: 29 No coman carne de animales que hayan sido sacrificados en honor a los ídolos; no coman sangre ni carne de animales que todavía tengan sangre adentro, y eviten las relaciones sexuales que la ley de Moisés prohíbe. Si cumplen con esto, harán muy bien. Reciban nuestro cariñoso saludo.»

30 Entonces Bernabé, Pablo, Judas y Silas se fueron a Antioquía. Cuando llegaron allá, se reunieron con los miembros de la iglesia y les entregaron la carta. 31 Cuando la carta se leyó, todos en la iglesia se pusieron muy alegres, pues lo que decía los tranquilizaba. 32 Además, como Judas y Silas eran profetas, hablaron con los seguidores de Jesús, y los tranquilizaron y animaron mucho.
33 Después de pasar algún tiempo con los de la iglesia en Antioquía, los que habían venido de Jerusalén fueron despedidos con mucho cariño. 34-35 Pero Silas, Pablo y Bernabé se quedaron en Antioquía y, junto con muchos otros seguidores, enseñaban y anunciaban las buenas noticias del Señor Jesucristo.
Pablo y Bernabé se separan
36 Tiempo después, Pablo le dijo a Bernabé: «Regresemos a todos los pueblos y ciudades donde hemos anunciado las buenas noticias, para ver cómo están los seguidores de Jesús.»
37 Bernabé quería que Juan Marcos los acompañara, 38 pero Pablo no estuvo de acuerdo. Y es que hacía algún tiempo, Juan Marcos los había abandonado en la región de Panfilia, pues no quiso seguir trabajando con ellos.
39 Pablo y Bernabé no pudieron ponerse de acuerdo, así que terminaron por separarse. Bernabé y Marcos tomaron un barco y se fueron a la isla de Chipre. 40 Por su parte, Pablo eligió a Silas como compañero. Luego, los miembros de la iglesia de Antioquía los despidieron, rogándole a Dios que no dejara de amarlos y cuidarlos. Entonces Pablo y Silas salieron de allí 41 y pasaron por las regiones de Siria y Cilicia, donde animaron a los miembros de las iglesias a seguir confiando en el Señor Jesús.
Apcaneyquiclha apóstoles apquilapajasomap tingma Jerusalén
1 Apquilvaac alhta napocja enlhit tingma Antioquía. Yoclhilhma Judea alhta apquilinyemac. Apquililtimnam alhta nipyesicsa apquilyalhinga: “Am sat ancoc eltingyac quellhip asoc monquinatquiscama ingyimpejic actemaclha ilhnic nat singanama Moisés, melvomsacpejec tap quellhip” —alhta apquiltomjac. 2 Apquilatingmacpec alhta enlhitaoc Pablo najan Bernabé. Am alhta elhnasoc moc apquilpayvam. Yejemoc alhta apquilyipsata Pablo najan Bernabé najan apnaymacoc. Apquilanyacpec alhta elmiyaclha tingma Jerusalén. Apquililtamjoc alhta elpamejitsacpojo apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi Jesucristo apmolhama, yoyam ellhenic as asoc.
3 Apquillhinquic alhta. Jesucristo apmolhama tingma Antioquía alhta apquilapajascama. Apquilyeycajangvoclhec alhta yoclhilhma Fenicia najan Samaria. Apquililtimnam alhta mataa actemaclha apquilyanmonquiscama apquilvalhoc metnaja judíos. Inquilpayjeclhec alhta apquilvalhoc apquilyalhinga apquillinga as amyaa.
4 Lhama alhta apquilvoclho tingma Jerusalén Pablo najan Bernabé. Apquilmec alhta tacja Jesucristo apmolhama najan apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi. Apquiltimnam alhta aclhamoclhojo actemaclha apquilanyomap eltimjic ayinyema Dios Ingyapam. 5 Yejemoc alhta apquilaneclho netin napocja fariseos apquiltomja melyasquiyam tasic amyaa. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—Incaymalhquic mataa ongillanac actemaclha asoc monquinatquiscama apyimpeoc metnaja judíos apquiltomja melyasquiyam tasic amyaa. Ongilanic sat elyiplovsic actemaclha singanamaclha Moisés —alhta apquiltomjac.
6 Yejemoc alhta apquilaneclho apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi. Apquililtamjoc alhta elyasamcojo as asoc. 7 Avanjec alhta apquilpamesma poc. Yejemoc alhta apquinmaclho netin Pedro apquiltimnasamcaa:
—Elyalhinga, apquilyasamcoc quellhip. Eyacyesquic coo siclhoc anco Dios Ingyapam nanoc alhta. Apquiltamjoc otnejic sicsoycam tasic amyaa nipyesicsa metnaja judíos, yoyam eltimjic melyasquiyam tasic amyaa. 8 Apyasamcoc ingvalhoc Dios Ingyapam. Apquilyipconquic alhta Dios Ingyapam apquiltemaclha as enlhitaoc. Apquilmesquic alhta Espíritu Santo as enlhitaoc, acno alhta nincoo lha singmescama. 9 Ingnasoc nincoo Dios Ingyapam metnaja judíos. Apquilalhnasquic alhta najan apquilvalhoc ayinyema melyasquiyam. 10 Quip elanojo. ¿Soctomja pa elyascomoc quellhip, yoyam elyipconic aptemaclha Dios? ¿Apquililtamjo ya quellhip elpatimsic moc nintemaclha, malha apquilpatam enlhit melyasquiyam tasic amyaa? Am nic nat colapvancaac ingilyapmayc elpatmaoclha. Mongvanquejec alhta nincoo lha ongilpatmaoclha. 11 Montimjic nincoo. Mongilyascacmoc ningiltomja ningilvomsomalhca tap ayinyema singmescama Visqui ingac. Ningnoc nincoo lha metnaja judíos —alhta aptomjac Pedro.
12 Apquilvanmamquic alhta aplhamoclhojo enlhit. Apquiljalhnoc alhta apquiltimnaycam Bernabé najan Pablo. Apquililtimnasam alhta asoc monquinatquiscama najan asoc sinpilapquiscama nipyesicsa metnaja judíos. Dios Ingyapam alhta inquinyemac apcanem ellana. 13 Lhama alhta apsovja apquiltimnaycam. Yejemoc alhta aptomja Jacobo apquilanya:
—Elyalhinga, quip elaylhojo siltimnaycam: 14 Apquiltimnam lhac Simón Pedro actemaclha siclhoc anco apquimlaycmo metnaja judíos Dios Ingyapam. Apquilyacyesquic alhta napocja enlhit, yoyam eltimjic apquilsoycam apvisay. 15 Innoc nic nat aplhanma Dios Ingyapam actemaclha apnatalhescama profetas Dios apquillingascama:

16 Ovotac sat mocjam coo. Apjalhnancoc sat otnescasiclha mocjam David tingma pac apyananma nano, ningiltimem David apcanamaclha apanco.
Oninquinamcoc sat mocjam netin. Oviscaclhojoc sat netin napocja tingma.
17 Jelquitmoc sat sicvisay Visqui. Enlhit apquilaymomap sat jelquitmoc.
Colngalhcac sat sicvisay nipyesicsa enlhit lhalhma anco —nic nat aptomjac Dios Ingyapam.
18 Eycaso actemaclha appayvam Visqui ingac apcanem nic nat yoyam collanalhca.
Ningyasamcoc nincoo nano aplhanmaclha

—nic nat apquiltomjac.
19 “Ayanayc co mongilyacseje sat olhma metnaja judíos apquiltomja apquilyanmonquiscama apquilvalhoc. 20 Acvamlha ongilapajasquisic nintalhescama. Sat ontimjic ongilanic: Noelpaysimquis nasa apquilvalhoc asoc ancoc acyitsomalhca dios. Noeltime nasa actemaclha ningilanatama. Noeltovaoc nasa asoc apquilvapecjam ayispaoc najan ema ac. 21 Inlingomalhquic nic nat mataa singanamaclha Moisés aplhamoclhojo tingma. Inquilyipsatalhquic mataa appayvam tingma apcaneyquiclhilha aclhamoclhojo acnim ninnayclha” —alhta aptomjac Jacobo.
22 Apquilpamejitsacpec alhta apóstoles apquilapajasomap najan apquilimja apmamyi najan Jesucristo apmolhama. Apquilyacyesquic alhta enlhit, yoyam elapajacsic tingma Antioquía. Eltimjic sat apquillhalhmaa Pablo najan Bernabé. Apquilanyacpec alhta Judas, moc apvisay Barsabás najan poc apvisay Silas. Apquiltomja apquilyimtalhnamo nipyesicsa apquilyalhinga. 23 Apquilapajasquic alhta vaycajac. Alhta intomjac apnatalhescama:
—“Nincoo ningiltomja apóstoles najan ningilimja ingmamyi najan ingilyalhinga. Inlhenquic ingvalhoc nincoo ingilyalhinga metnaja judíos apnaycam Antioquía najan yoclhilhma Siria najan yoclhilhma Cilicia. 24 Ninlingac nincoo apquilvisay apquilvocmo enlhit maa. Apquilyasa olhma alhta nipyesicsa quellhip. Apquilsilhnanaquic alhta nipyesicsa quellhip. Apquiltamjoc alhta elyiplovcasojoc singanamaclha Moisés, yoyam eltimjic quellhip asoc monquinatquiscama ingyimpejic. Jave nincoo ningilapajascama as enlhitaoc. 25 Ningilpamejitsalhquic alhta, yoyam ongilyacyecsic napocja enlhitaoc. Ongilapajacsic sat nipyesicsa quellhip. Bernabé najan Pablo sat etnejic apquillhalhmaa, apquiltomja ningilasicjayo. 26 Apquiltomja mepqui apquillangviyam apquilsoycam apvisay Jesucristo Visqui ingac. 27 Ningilapajasquic nincoo Judas najan Silas. Sat eliltimnacsic quellhip aclhamoclhojo asoc actemaclha aclhanma as vaycajac. 28 Inlhenquic nincoo ingvalhoc najan maa Espíritu Santo, mongilpatimseje quellhip apquilpatam. Acvamlha anco as asoc ayaymalhco: 29 Noeltovaoc nasa asoc acticyovam acmesomalhca acyitsomalhca dios. Noeltovaoc nasa apquilvapecjam ayispaoc najan ema ac. Noeltime nasa actemaclha ningilanatama. Am sat ancoc cotsapac apnenyaoc as asoc, sas sat cotnejic apquiltemaclha. Sas sat apquileyvam” —alhta intomjac vaycajac.
30 Yejemoc alhta apquilapajasa. Apquilvoclhec alhta tingma Antioquía. Apquilaneclhec alhta Jesucristo apmolhama (apquilyalhinga). Yejemoc alhta apmesa vaycajac apsoycam. 31 Lhama alhta apquillinga apquilyalhinga alyipsatomalhca vaycajac. Payjeclhec alhta apquilvalhoc alyascasingvocmo actemaclha aclhanma vaycajac. 32 Profetas Dios apquillingascama alhta Judas najan Silas. Apquiltamilquiscacmec alhta apquilvalhoc apquilyalhinga. Apquilyimnatescasquic alhta najan almam apquilvalhoc ayinyema apquiltimnaycam. 33 Acvoncaclho alhta apnaycam nipyesicsa. Inyiplovcoc alhta altamilaycam apquilvalhoc apquillhinga. Apquilyalhinga alhta apquilapajascama, yoyam eltajojo apquilinyemayaclha. 34 Inlhenquic alhta apvalhoc Silas, yoyam elhic mocjam. 35 Apnaclhec alhta mocjam Pablo najan Bernabé tingma Antioquía. Apquiltimnasamquic alhta mataa enlhitaoc. Apquillhicmosquic alhta Visqui ingac appayvam. Aplhamoc alhta enlhit apquiltamjaycamo lhama.
Anit apyascama Pablo aptimem soycam amyaa
36 Natamin alhta aptomjac Pablo apcanya Bernabé:
—Noc, ontimjic mocjam maycaa ingilyalhinga aplhamoclhojo tingma ningilvamlha alhta. Ningiltimnaseclhec alhta tasic amyaa Visqui ingac appayvam. Ningiltamjoc mocjam ongilanojo apquiltemaclha —alhta aptomjac.
37 Apquiltamjoc alhta Bernabé eyantamac najan Juan, moc apvisay Marcos. 38 Am alhta eltamjoc Pablo eyantamoc. Alhta ayinyemaclha aptajingvocmo yoclhilhma Panfilia. Am alhta coyacmoc Marcos epasmoc aptamjaycam. 39 Yejemoc alhta apquilatingmacpo. Apyinyovquic alhta aplhalhma. Yejemoc alhta aplhinga Bernabé apyantamaclho eyca Marcos. Apquilquinatvoclhec alhta barco. Apquilmiyaclhec alhta acyayem inquilhe acvisay Chipre. 40 Apquiltamjoc alhta Pablo etnejic aplhalhma Silas. Apquilmalhnescasquic alhta apquilyalhinga, yoyam epasmoc Visqui ingac. Aplhinquic alhta. 41 Apvoclhec alhta yoclhilhma Siria najan yoclhilhma Cilicia. Apquilyimnatescasquic alhta almam apquilvalhoc apquilyalhinga Jesucristo apmolhama apvaclhilha.