Eliseo y el hacha que cayó al río
1 Un día, los profetas le dijeron a Eliseo:
—Mira, el lugar donde vivimos contigo es demasiado pequeño para nosotros. 2 Déjanos ir al río Jordán, allí tomaremos troncos y nos haremos una casa.
Eliseo les contestó:
—Está bien. Vayan.
3 Entonces uno de los profetas le dijo:
—Ven con nosotros, por favor.
Él contestó:
—Está bien, iré.
4 Así que Eliseo los acompañó, y cuando llegaron al río Jordán cortaron algunos árboles. 5 Mientras uno de los profetas estaba cortando un tronco, se le cayó el hacha al río. Entonces le gritó a Eliseo:
—¡Maestro! ¡Esa hacha no es mía, me la prestaron!
6 Eliseo preguntó:
—¿Dónde cayó?
Cuando le mostró el lugar donde había caído el hacha, Eliseo cortó un palo y lo arrojó allí, haciendo que el hacha flotara, 7 y dijo:
—¡Sácala!
El profeta extendió la mano y tomó el hacha.
Eliseo y el ejército de Siria
8 Cierta vez, el rey de Siria, que estaba en guerra con Israel, reunió a sus oficiales y les indicó en qué lugares planeaba acampar.
9 Pero Eliseo le mandó a decir al rey de Israel dónde iba a acampar el rey de Siria, para que no pasara por allí. 10 Así que el rey de Israel envió a su ejército al lugar que le había indicado Eliseo, y así se salvó en varias oportunidades.
11 El rey de Siria estaba muy confundido por lo que pasaba. Llamó a sus oficiales y les dijo:
—¿Quién de los nuestros está a favor del rey de Israel? ¿Quién le informa lo que pensamos hacer?
12 Uno de sus oficiales contestó:
—Ninguno, Majestad. ¡El profeta de Israel, Eliseo, le informa al rey aun lo que usted habla en lo más privado de su habitación!
13 Entonces el rey de Siria ordenó:
—Vayan y averigüen dónde está Eliseo, para mandar a capturarlo.
Cuando le avisaron al rey que Eliseo estaba en Dotán, 14 envió allí carros, caballos y un gran ejército. Llegaron de noche y rodearon el pueblo.
15 A la mañana siguiente, el sirviente del profeta se despertó temprano. Cuando salió afuera y vio un ejército con carros y caballos que rodeaba la ciudad, le dijo a Eliseo:
—¡Maestro! ¿Qué vamos a hacer?
16 Eliseo le respondió:
—No tengas miedo. ¡Son más los que están con nosotros que los que están con ellos!
17 Luego Eliseo oró y dijo: «Dios, te ruego que lo ayudes a darse cuenta de lo que sucede». Entonces Dios ayudó al sirviente, y este vio que la montaña estaba llena de caballos y carros de fuego que rodeaban a Eliseo.
18 Cuando los sirios ya se acercaban para atacar a Eliseo, este oró a Dios diciendo: «Te ruego que esta gente se quede ciega». Y todos los soldados de Siria se quedaron ciegos, tal como Eliseo le había pedido a Dios. 19 Entonces Eliseo les dijo: «Este no es el camino, ni esta es la ciudad que ustedes buscan. Síganme y los llevaré a donde está el hombre que buscan».
Eliseo los llevó a Samaria, 20 y tan pronto como entraron allí, Eliseo oró: «Dios, devuélveles la vista». Entonces Dios les devolvió la vista, y ellos se dieron cuenta de que estaban en plena ciudad de Samaria.
21 Cuando el rey de Israel vio al ejército de Siria, le preguntó a Eliseo:
—Señor, ¿los mato? ¿Los mato a todos?
22 Eliseo contestó:
—No los mates. No se debe matar a los prisioneros de guerra. Dales pan para comer y agua para beber, y déjalos regresar a donde está su jefe.
23 Entonces el rey preparó una gran fiesta para ellos. Después que comieron y bebieron, los despidió; entonces ellos volvieron a donde estaba su jefe. A partir de ese día, los sirios no molestaron más a los israelitas.
Hambre en Samaria
24 Tiempo después, Ben-hadad, rey de Siria, reunió a todo su ejército y rodeó a la ciudad de Samaria para atacarla. Nadie podía entrar ni salir, y los alimentos se acabaron. 25 Debido a eso, hubo mucha hambre en Samaria, tanta que la cabeza de un burro se vendía en ochenta monedas de plata, y un cuarto de litro de estiércol de paloma se vendía en cinco monedas de plata.
26 Un día, cuando el rey de Israel paseaba sobre el muro que rodeaba la ciudad, una mujer le gritó:
—¡Majestad, ayúdeme!
27 El rey contestó:
—Si Dios no te ayuda, ¿cómo quieres que te ayude yo? No tengo trigo ni vino para darte. 28 ¿Cuál es tu problema?
La mujer respondió:
—Esta mujer me pidió que primero nos comiéramos a mi hijo, y que al día siguiente nos comeríamos el suyo. 29 Así que cocinamos a mi hijo y nos lo comimos. Al día siguiente le recordé que debíamos comernos a su hijo, pero ella lo ha escondido.
30 Cuando el rey escuchó lo que dijo la mujer, se enojó tanto que rompió su ropa, y como estaba sobre el muro, la gente pudo ver que llevaba puesta ropa áspera. 31 El rey dijo: «¡Hoy mismo le voy a cortar la cabeza a Eliseo, hijo de Safat! ¡Que Dios me castigue si no lo hago!»
32 Eliseo estaba sentado en su casa junto con los líderes del país. Mientras tanto, el rey envió a uno de sus hombres. Antes de que llegara, Eliseo le dijo a los líderes: «El rey es un asesino, y ha mandado a un hombre para que me corte la cabeza. Estén atentos, y cuando ese hombre llegue, cierren la puerta y sosténgala contra él, porque detrás de él viene el rey».
33 Mientras Eliseo estaba hablando con los líderes, el hombre del rey llegó delante de él y dijo:
—Esta desgracia viene de parte de Dios. ¡Ya no puedo esperar que él nos ayude!
Asoc simpilapquiscama
1 Apquiltomjac nic nat profetas apquitcoc apquilanya profeta Eliseo: —Am coyov'alhma as tingma ningnamcaclha. 2 Pac ongilyacsic sat vatsam Jordán ontingyac yamit. Moclhama apquitcoc elyatemenic lhama yamit. Ongyayincasiclhac sat tingma ingac — nic nat apquiltomjac.
Apcatingmavoc nic nat: —Noc maa — nic nat aptomjac.
3 Aptomjac nic nat lhama apquitcoc apcanya: —Pac ontimjic ninlhalhma lhip — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat profeta Eliseo: —Jey, noc maa — nic nat aptomjac.
4 Aplhalhma ilhnic nat aptomjac profeta Eliseo. Apquilvoclhec nic nat vatsam Jordán. Apquilyatemenquic nic nat yamit. 5 Innilhtinquic nic nat tava naysicsa apquinquem lhama apquitcoc. Intiyacmec nic nat nayingmin.
Apquilpalhamam nic nat apquitcoc: —¡Jay, tiyacme! Jave ajanco, sicmaycam alhta — nic nat aptomjac.
6 Aptomjac nic nat profeta Dios aplingascama apcanya: —¿Jalhco actiyamlha tava? — nic nat aptomjac.
Aplhicmosquic nic nat actiyamlha. Yejemoc nic nat apyatemena yamit ayitcoc. Apyinyovquic nic nat nayingmin actiyamlha tava. Pilapcasquic nic nat actepa tava acyitna netin yingmin.
7 Aptomjac nic nat profeta apcanya: —Ima sat tava — nic nat aptomjac.
Apmec nic nat tava apyimnanic.
Eliseo najan enlhitaoc Siria
8 Apnec nic nat apvisqui yoclhilhma Siria. Apquiltamjoc nic nat elnapacpoc enlhitaoc Israel. Apquilpamejitsacpec nic nat apvisqui singilpilhtetemo apancaoc.
Aptomjac nic nat apquilanya: —Elyilhanim sat quip aja — nic nat aptomjac.
9 Innec nic nat altimnasa amyaa apvisqui Israel.
Aptomjac nic nat profeta Eliseo apcanya: —Ingyavojo sat maa enlhitaoc co Siria. Apquilyilhanmec maa — nic nat aptomjac.
10 Apquilapajasquic nic nat apvisqui Israel singilpilhtetemo aplhenaclha profeta. Apquiltamilcasquic nic nat apvisqui ayinyema aplhanma profeta lhama natamin mocjam lhama. 11 Intamjam nic nat apvalhoc apvisqui co Siria.
Aptomjac nic nat apquilanya singilpilhtetemo: —¿Soc enlhit ningyesicsa aptomja apcanem? — nic nat aptomjac.
12 Apcatingmavoc nic nat lhama singilpilhtetemo: —Visqui, paj lhama apcanem. Apnec nipyesicsa enlhitaoc Israel profeta Eliseo. Apyasamcoc maa actemaclha lhip appayvam apyilhamacpo aptemaclha alhtaa. Eyqui maa aptomja apquiltimnascama apnaclha apvisqui Israel — nic nat aptomjac.
13 Aptomjac nic nat apvisqui apquilanya singilpilhtetemo: —Eltiyaningvomjo quellhip, elyasamcojo sat apnaclha. Ongilpilhtetic sat — nic nat aptomjac. Innec nic nat altimnasa apvisqui co Siria.
—Apnec profeta amyip Dotán — nic nat intomjac amyaa.
14 Apquilapajasquic nic nat apvisqui nolhing apcapaoc najan carros najan singilpilhtetemo appintalhnama. Apquilvocmec nic nat alhtaa. Apquilvocjingvocmec nic nat.
15 Aplhaticjac nic nat profeta apquilancam alhtooc anco. Pilapcasquic nic nat apvita enlhitaoc apvocjay tingma; najan aplhamoclhojo nolhing najan carros. Aptomjac nic nat apquilancam apcanya profeta. —Visqui, nincoo layi. ¿Jalhco sat ontemjic? — nic nat aptomjac.
16 Apcatingmavoc nic nat profeta: —Nongya nasa. Tap anco apquiltomja singmasma nincoo am elhnoc enlhitaoc singvocjay — nic nat aptomjac.
17 Apquilmalhnaquic nic nat profeta: —Dios Visqui ingac. Ilmayes sat apataoc selancam — nic nat aptomjac.
Inquilmayjeclhec nic nat apataoc ayinyema Dios. Apquilyajavoc nic nat. Pilapcasquic nic nat apvita enlhitaoc nolhing apcapaoc najan carros malha naysicsa talha. Apcanam nic nat nipyava profeta Eliseo. 18 Naysicsa apquimpocjamap nic nat aptomjac Eliseo apquilmalhna: —Dios Visqui ingac. Itnesquis sat mepqui apataoc as enlhitaoc — nic nat aptomjac.
Pilapcasquic nic nat apquiltomja mepqui apataoc cotnaja ingmoc, ayinyema apquilmalhnancama profeta.
19 Aptomjac nic nat profeta apquilanya mepqui apataoc: —Jave amay aso. Jave tingma apquilquitama quellhip. Jelyiplov coo, olhicmocsic sat quellhip enlhit apquilquitama — nic nat aptomjac.
Apnalaclhec nic nat tingma Savaria. 20 Apquilvoclhec nic nat tingma Savaria. Apquilmalhnaquic nic nat profeta: —Dios Visqui ingac. Ilmayesiclha sat apataoc as enlhitaoc — nic nat aptomjac.
Inquilmayjeclhec nic nat apataoc ayinyema Dios. Apquilyajavoc nic nat. Pilapcasquic nic nat apquilvita tingma Samaria. 21 Apvitac nic nat apvisqui enlhitaoc Israel. Aptomjac nic nat apcanya: —Visqui Eliseo, ¿pa ya ongilnapoc as enlhitaoc? — nic nat aptomjac.
22 Apcatingmavoc nic nat profeta: —Noelnajap nasa. Ayinyemaclha paj alhta elnapoc quellhip apquilmaycam yanca najan pilhpaalh. Ilmesaoc sat aptoycaoc najan yingmin apyinaycaoc. Ilapajas sat eltajojo apnaclha apvisqui apancaoc — nic nat aptomjac.
23 Apquilanesquic nic nat apvisqui acyivey aptoycaoc. Apquilapajasquic nic nat. Apquiltajaclhec nic nat apnaclha apvisqui apancaoc. Am nic nat cotalhcac mocjam quimpocjacme apquinyema yoclhilhma Siria.
Mayic ataoc tingma Samaria
24 Apcansaclhec nic nat Ben-adad, apvisqui co Siria, apyovoclhojo singilpilhtetemo, yoyam elimpocja tingma Samaria. 25 Mayic nic nat inquilnapac natingma Samaria. Invocmec nic nat ochenta monedas de plata acyanmongam ningmam yamelyeyjaycoc acmatnam apcatic. Invocmec nic nat cinco monedas de plata ningmam un litro valhaay apye (acvisay panatem yamit).
26 Aplhinquic nic nat apvisqui rey, apyiplayclha netin mataymong tingma apjalhtam.
Pilapcasquic nic nat aplinga quilvana acpayvam acyimnatem: —¡Visqui apyimtalhnamo, jepasim coo! — nic nat intomjac.
27 Apcatingmavoc nic nat apvisqui: —¿Evanqui ya opasmoc lhiya, mepqui inlhojo appasmom Dios Visqui ingac? Paj coo trigo apactic, paj coo uva ayingmenic. 28 ¿So actingya yi lhiya? — nic nat aptomjac.
Incatingmavoc nic nat quilvana: —Actemaclha anco siclhalhma as quilvana. Ayanyalhquic alhta ongvajic sictamongvoyam, yoyam ontovamcoc apjapitic mocjetic nimpasmeyquiclha as acnim nac jay. Secaseclha cajic sat ayitca, yoyam ontovamcoc apjapitic secaseclha. 29 Nimpenasquic alhta ningjanma sictamongvoyam, nintovcamquic alhta. Secaseclha eyca paj ongvitac ayitca, paj ematnac, ayinyema acposcama ayitca — nic nat intomjac.
30 Aplovquic nic nat apvisqui rey, aplinga quilvana acpayvam, apyaptec nic nat aptalhnama ayinyema aclom apvalhoc. Apvitacpec nic nat apvisqui netin mataymong tingma apjalhtam, apma apava yamquintimajac coning apcalomap. 31 Aptomjac nic nat apvisqui apyimnatesa appayvam: Ematong sat as acnim nac jay profeta Eliseo, Safat apquitca. ¡Jeyajic sat Dios, apvita inlhojo mepqui apmatnam profeta! — nic nat aptomjac apvisqui.
32 Apnec nic nat Eliseo tingma pac, apnaycamó lhama apquilvanyam mayayo. Apcapajasacpec nic nat apvisqui apcasinancama. Am nic nat evocmoc mocjam Eliseo tingma.
Aptomjac nic nat Eliseo apquilanya apquilvanyam: —Ticyovam inyap nac apvisqui rey. Apcapajasquic lhac, colhic sat acyatemena eyispoc coo. Quip elaylhojo quellhip, apvoctac sat ancoc apcasinancama, elyimnates tingma apatong, metalhningvotayc sat. Apquilimjamquic maa apvisqui rey — nic nat aptomjac.
33 Naysicsa appamejitquiscama Eliseo, apvaa apvisqui apcasinancama, aptomja apcanya: —¡Avanjec ninlingaycamco acyimtalhnama mepqui singilpasmom Dios! ¡Movanquejec olaylhic mocjam! — nic nat aptomjac apvisqui.