Amasías, rey de Judá
(2 R 14.1-20)1 Amasías tenía veinticinco años cuando comenzó a gobernar. La capital de su reino fue Jerusalén, y su reinado duró veintinueve años. Su madre era de Jerusalén y se llamaba Joadán. 2 Amasías obedeció a Dios, aunque no lo hizo con sinceridad.
3 Cuando Amasías llegó a ser un rey muy poderoso, mató a todos los que habían asesinado a su padre. 4 Pero no mató a los hijos de los asesinos, sino que obedeció la ley de Moisés que dice: «Los padres no deben morir por culpa de sus hijos, ni los hijos deben morir por culpa de sus padres. Cada persona debe morir por su propio pecado».
Amasías derrota a Edom
5 Amasías planeaba atacar a los habitantes de Edom, por lo que mandó llamar a todos los hombres mayores de veinte años que pertenecían a las tribus de Judá y de Benjamín. Los organizó de acuerdo a sus familias, y los puso bajo las órdenes de los jefes del ejército. Eligió un total de trescientos mil de los mejores soldados, muy hábiles en el uso de lanzas y escudos. 6-7 Además, contrató a cien mil valientes soldados del reino de Israel, que pertenecían a la tribu de Efraín, y les pagó tres mil trescientos kilos de plata.
Sin embargo, un profeta le trajo este mensaje al rey:
—Dios no te ayudará si usas a esos soldados de Israel. 8 Dios es el que concede la victoria o castiga con la derrota; si tú insistes en reforzar tu ejército con la ayuda de ellos, Dios hará que tus enemigos te derroten.
9 Pero Amasías le respondió:
—Si les pido que se vayan, no recuperaré los tres mil trescientos kilos de plata que les di.
El profeta le aseguró:
—Dios te dará mucho más que eso.
10-13 Entonces Amasías mandó de regreso a los soldados de la tribu de Efraín. Ellos se enojaron muchísimo, y en su camino de regreso invadieron las ciudades de Judá, desde Samaria hasta Bet-horón; mataron como a tres mil personas, y se llevaron todas sus pertenencias. Luego regresaron a sus casas.
Mientras tanto, Amasías se llenó de valor, y acompañado de su ejército fue al Valle de la Sal y mató a diez mil hombres de Edom. A otros diez mil se los llevaron presos a la cima de una roca alta, y desde allí los echaron abajo. Todos murieron estrellados contra el suelo. 14 Luego Amasías regresó a Jerusalén, y como se llevó consigo varias imágenes de dioses falsos, comenzó a adorarlos y a quemar incienso en su honor.
15 Dios se enojó mucho con Amasías, y envió un profeta con este mensaje para él:
«¿Cómo es posible que ahora adores a dioses que no pudieron vencerte a ti cuando atacaste al pueblo que los adoraba?»
16 Todavía estaba hablando el profeta, cuando el rey lo interrumpió diciendo:
—¡No necesito de tus consejos! ¡Cállate o te mueres!
Por último, el profeta le dijo:
—A pesar de lo que has hecho, no quieres escucharme. No hay duda de que Dios te ha abandonado, y de que va a destruirte.
17 Después de consultar a sus consejeros, Amasías le envió un mensaje a Joás, rey de Israel, en el que le declaraba la guerra. 18 Joás le contestó a Amasías:
«Una vez un pequeño arbusto le mandó a decir a un gran árbol: “Dale tu hija a mi hijo, para que sea su esposa”. Pero una fiera del Líbano pasó y aplastó al arbusto. 19 No hay duda de que has vencido a Edom, y eso hace que te sientas orgulloso. Mejor alégrate en tu triunfo y quédate tranquilo en tu casa. No provoques un desastre, ni para ti ni para Judá».
20 Amasías no le hizo caso a Joás, y como había adorado a los dioses de Edom, Dios decidió castigarlo y permitió que sus enemigos lo derrotaran.
21 El rey Joás no tuvo más remedio que enfrentarse a Amasías en Bet-semes, que está en el territorio de Judá, 22 y los soldados de Joás derrotaron a los de Amasías, quienes huyeron a sus casas.
23 Luego de capturar a Amasías, Joás fue a Jerusalén, y allí derribó ciento ochenta metros de la muralla de la ciudad, desde el Portón de Efraín hasta el Portón de la Esquina. 24 Se apoderó de todo el oro, la plata y los objetos que había en el templo de Dios bajo el cuidado de Obed-edom, y también se adueñó de los tesoros del palacio. Tomó luego varios prisioneros y regresó a Samaria.
25 Amasías, rey de Judá, vivió quince años más que Joás, rey de Israel. 26 Todo lo que hizo Amasías está escrito en el libro de la historia de los reyes de Judá.
27 Algunos hombres planearon matar a Amasías en la ciudad de Jerusalén, porque él se había olvidado de Dios. Entonces Amasías escapó a la ciudad de Laquis, pero lo persiguieron, y allí lo mataron. 28 Su cuerpo fue cargado sobre un caballo y llevado a Jerusalén, la Ciudad de David, donde lo sepultaron en la tumba de sus antepasados.
Apvisqui Amasías nipyesicsa co Judá
(2~R 14.1-22)1 Vocmec nic nat veinticinco años aptimesacpo apvisqui Amasías. Aptimec nic nat apvisqui acvaycmo veintinueve años. Inquin acvisay nic nat Joadán tingma ac Jerusalén. 2 Impeyvoc nic nat aptemaclha Amasías napato Dios Visqui ingac. Yitne inyicje mocjam aptemaclha apanco apvisqui.
3 Aptomjaclhec nic nat apyimtalhnamo Amasías, apcapajasa ilhnic nat colhic alnapma singilpilhtetemo apquilviscaa, apquilajem siclho apyap ninga. 4 Am nic nat eticyavac apquitquic maa, ayinyema ilhnic nat apcanamaclha Dios actalhesomalhca, aplingascama ilhnic nat Moisés: Meticyovejec mataa apyapmayc ayinyema apquilsilhnanomap apanco apquitquic. Meticyovejec mata apquitquic, acyitna inlhojo apquilsilhnanomap apanco apyapmayc. Ematong sat enlhit, acyitna inlhojo apsilhnanomap apanco — nic nat intomjac vaycajac.
5 Apcansaclhec nic nat Amasías apyovoclhojo co Judá najan co Benjamín, moclhama mataa apquilmolhama familias, macnalayclha ilhnic nat apquilviscaa singilpilhtetemo. Innec nic nat alyipsata apyovoclhojo enlhitaoc, acyitna inlhojo veinte años apquiltiyascam najan maa tap. Apvocmec nic nat trescientos mil singilpilhtetemo acma apquilmaycam ningajapsomalhca najan sovjeva, apquilmopvan elimpocjac cotnaja ingmoc. 6 Apquilpamejitsacpec nic nat co Israel, yoyam elpasmiclhac sat co Judá apquilvamlha cien mil singilpilhtetemo. Ellhovamcoc sat tres mil trescientos kilos plata acyanmongam apquilpasmeyquiclha (apquiltomja apquilpasmeyquiclha).
7 Apyocmec nic nat apnaclha apvisqui lhama Dios aplingascama, aptomja apcanya: —Lhip visqui, nopasmiclha nasa co Israel, ayinyema Dios Visqui ingac mepasmejec mataa co Israel, apquilvisay mocjam co Efraín. 8 Apquiltamjo inyicje lhip etnejic apyimnatem naysicsa apquilimpocjay apquilpasmeyquiclha co Israel. Dios Visqui ingac etnesquisic lhip mepqui apyimnatem, apvanquic mataa Dios jingmeyvoc nincoo, apvanquic najan jingiltovacsic — nic nat aptomjac.
9 Aptomjac nic nat Amasías apcanya Dios aplingascama: —¿Co laa incotnejic tres mil trescientos kilo plata sicmescama nasa co Israel? — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Dios aplingascama: —Cotlaycaoc asoc innac Dios Visqui ingac. Apvanquic etajicsojoc apmescama nasa lhip siclho, apvanquic eyangviscomjoc mocjam asoc — nic nat aptomjac.
10 Apcapajasquic nic nat Amasías, colhic actajesa mocjam singilpilhtetemo co Efraín, yoyam eltajiclhac sat mocjam. Apquillovquic nic nat, apquillinga inlhojo amyaa. Apquiltajaclhec nic nat mocjam naysicsa aclom apquilvalhoc.
11 Apyimnatasquic nic nat apvalhoc Amasías. Apnalaclhec nic nat singilpilhtetemo payjoc alvata acvisay Yancomilh (Yasic). Apquilnapquic nic nat diez mil singilpilhtetemo co Seir (co Edom). 12 Apquilmacpec nic nat mocjam diez mil edomitas. Innec nic nat acnalaclho ayitsicsic mataymong acvinatem, eltimsic coning. Apquilitsepquic nic nat apyovoclhojo appaliyam coning (apquiltimsomap coning).
13 Apquilimpocjac nic nat nipyesicsa co Judá israelitas apquilapajasomap nic nat siclho, yoyam eltajiclha. Apquilimpocjac nic nat tingma apquilvanyam co Judá, ayenmo Samaria acvaycmo Bet-horón. Apticyovquic nic nat tres mil co Judá, apquilpatmaoclhec nic nat cascama apquilnatam acminyilhamalhca.
14 Apquilpenasquic nic nat Amasías najan apnaymacoc apquilimpocjay nipyesicsa co Edom. Apquilpatmentac nic nat quilaycmasquiscama apancaoc eltimjic apquilayo, acno apquilayo co Edom, apquilvatnec nic nat asoc acmasis macmescama quilaycmasquiscama. 15 Aplovquic nic nat Dios Visqui ingac apvita aptemaclha Amasías. Apcapajasquic nic nat profeta, colhic altimnasa Amasías: —¿So actomja yi? Lhip aptomja apcayo quilaycmasquiscama comovan colvomsic tap enlhitaoc naysicsa apquilimpocjay quellhip — nic nat aptomjac.
16 Naysicsa appamejitquiscama profeta, aptomjac nic nat apcanya apvisqui: —¡Vamlha itne! ¿Apcanyacpe ya lhquip jeyascasingvomoc sicvisay visqui? ¿Pa ya lhquip ematong? — nic nat aptomjac apvisqui.
Apquilvatasquic inyicje profeta aptomja mocjam apcanya: —Acyasamcoc coo melyajayquiclho sicpayvam lhip. Etvasacpoc sat lhip, ayinyema apsilhnanomap apanco napato Dios, aptomja apcayo as quilaycmasquiscama — nic nat aptomjac profeta.
17 Apvisqui co Judá ilhnic nat Amasías, aptomja apquilpamejitsomap apnaymacoc. Apcapajasquic nic nat colhic altimnasa apvisqui co Israel, apvisay Joás, Joacaz apquitca, Jehú aptavin nic nat. Intomjac nic nat amyaa: ¡Ingva, pac ongilnapalhca! ¡Ongilyasamcojoc sat aptomja apyimnatem apanco! — nic nat intomjac amyaa. 18 Apcapajasquic nic nat Joás, colhic altimnasa Amasías: Lhip Amasías, ingyeylhojo sicyitquiscama: Inquinmec yammeyac payjoc Líbano, apquinmec najan masit maa. Intomjac nic nat yammeyac ayanya masit: Nomyov nasa lhip apquitca quilvana, colyimjapoc sat sictamongvoyam, etnejic aptava — alhta aptomjac. Pilapcasquic alhta acvaa asoc navjac aclom, actacmo yammeyac, inquiltovasquic alhta. 19 Apquilimpocjac alhta quellhip cotnaja ingmoc edomitas. Eycaso ayinyema apyimtalhnesacpo apanco lhip. Tasi, coyit sat lhip ayajamalhco apvalhoc, ilha sat tingma pac mepqui ningilnapomalhca. ¿Tasi ya eticyoc apnaymacoc co Judá najan lhip? — nic nat aptomjac apvisqui Joás.
20 Am nic nat ingyajalhnoc apvisqui Amasías. Apquiltamjoc nic nat Dios, yoyam elmacpoc co Judá nipyesicsa apnaymacoc Joás, ayinyema ilhnic nat apquilayo quilaycmasquiscama, malha dios apancaoc co Edom. 21 Apquilmiyantac nic nat apvisqui Joás najan apnaymacoc, elimpocjac Amasías najan apnaymacoc, payjoc Bet-semes yoclhilhma Judá. 22 Apquilyimnatem nic nat co Israel, apquilinyajamquic nic nat co Judá, apquiltajaclho mocjam. 23 Apmacpec nic nat Amasías, apquilmam israelitas, payjoc Bet-semes. Apquilmiyaclhec nic nat tingma Jerusalén Joás najan apquillhalhmaa. Apcapajasquic nic nat colhic actovasa mataymong tingma apjalhtam, acvaycmo ciento ochenta metros, ayenmo ilhnic nat atong acyivey acvisay Efraín acvaycmo atong acvisay Tajescamaclha. 24 Apquilpatmaoclhec nic nat acyovoclhojo oro najan plata, najan acyovoclhojo apquilmaycam congne tingma apponquinomap, aptamilquiscama ilhnic nat Obed-edom, najan acyitnamaclha solyayem apvisqui tingma pac. Apquiltajaclhec nic nat tingma Samaria, apnalayclha ilhnic nat enlhit mayayo apquilminyilhamap.
25 Aptiyasam nic nat mocjam Amasías, Joás apquitca, apvisqui co Judá, malha quince años niptamin Joás, Joacaz apquitca, apvisqui co Israel. 26 Yitnec nic nat mocjam amyaa actalhesomalhca aptemaclha Amasías, ayenmoclha aptimem apvisqui acvaycmo nelha maa. Actalhesomalhca vaycajac apquilvisay apquilviscaa co Judá najan co Israel. 27 Ayenmo ilhnic nat aptemaclha Amasías apyamasma Dios Visqui ingac. Apquilinmelham nic nat napocja apnaymacoc, yoyam elajic. Apquinyec nic nat apvisqui tingma Laquis. Apquilyamasquic nic nat, apmacpec nic nat as tingma, apmatnec nic nat maa. 28 Apquilpatmaoclhec nic nat tingma Jerusalén, apcatoynacpec nic nat maa apcatoynamacpilha apquilyeyjamcaa, tingma Jerusalén, moc apvisay Tingma David.