¡Cristo ha resucitado!
1 Queridos hermanos, quiero recordarles la buena noticia que les di. Ustedes la recibieron con gusto y confiaron en ella. 2 Si continúan confiando firmemente en esa buena noticia, serán salvos. Pero si no, de nada les servirá haberla aceptado.
3 Lo primero que les enseñé fue lo mismo que yo aprendí: que Cristo murió en lugar de nosotros, que éramos pecadores. Tal como lo enseña la Biblia, 4 fue sepultado y, después de tres días, Dios lo resucitó. 5 Primero se le apareció a Pedro, y después a los doce apóstoles. 6 Luego se les apareció a más de quinientos de sus seguidores a la vez. Algunos de ellos todavía viven, y otros ya murieron. 7 Más tarde se apareció a Santiago, y luego a todos los apóstoles. 8 Por último, se me apareció a mí; a pesar de que lo conocí mucho tiempo después que los otros apóstoles.
Por eso me considero 9 el menos importante de los apóstoles, y ni siquiera merezco que la gente me llame así, pues le hice mucho daño a la iglesia de Dios. 10 Sin embargo, Dios fue bueno conmigo, y por eso soy apóstol. No desprecié el poder especial que me dio, y trabajé más que los otros apóstoles; aunque en realidad todo lo hice gracias a ese poder especial de Dios. 11 Pero ni yo ni los otros apóstoles importamos. Lo que sí importa es que todos nosotros hemos anunciado esa buena noticia, y que ustedes han creído en ella.
Nosotros también resucitaremos
12 La buena noticia que anunciamos es que Dios resucitó a Cristo. Pero entonces, ¿cómo es que algunos de ustedes dicen que los muertos no resucitan? 13 Porque, si los muertos no resucitan, entonces Cristo tampoco resucitó. 14 Y si Cristo no resucitó, esta buena noticia que anunciamos no sirve para nada, y de nada sirve tampoco que ustedes crean en Cristo. 15 Si fuera cierto que los muertos no resucitan, nosotros estaríamos diciendo una mentira acerca de Dios, pues afirmamos que él resucitó a Cristo.
16 Si en realidad los muertos no resucitan, entonces tampoco Cristo resucitó. 17 Y si Cristo no resucitó, de nada sirve que ustedes crean en él, pues sus pecados aún no habrán sido perdonados. 18 Y los que antes creyeron en Cristo y murieron, están totalmente perdidos. 19 Si nuestra esperanza es que Cristo nos ayude solamente en esta vida, no hay nadie más digno de lástima que nosotros.
20 Sin embargo, ¡Cristo resucitó! Esto nos enseña que también resucitarán los que murieron. 21-22 Por el pecado de Adán todos fuimos castigados con la muerte; pero, gracias a Cristo, ahora podemos volver a vivir. 23 Cada uno resucitará a su debido tiempo: primero Cristo; después, cuando él vuelva, resucitarán los que creyeron en él. 24 Luego vendrá el fin del mundo, cuando Cristo derrotará a todas las autoridades y a todos los poderes, y le entregará el reinado a Dios el Padre.
25 Cristo reinará hasta que haya vencido a todos sus enemigos. 26 El último enemigo que Cristo vencerá es la muerte. 27 Cuando la Biblia dice: «Dios puso todo bajo su dominio», la palabra «todo» no incluye a Dios, porque es Dios quien puso todo bajo la autoridad de Cristo. 28 Y cuando todo esté bajo el dominio del Hijo, él mismo se pondrá bajo la autoridad de Dios. Así, Dios estará sobre todas las cosas, pues él es quien puso todo bajo el dominio de Cristo.
29 Algunos se bautizan en lugar de alguien que ya ha muerto, y piensan que así lo salvarán. Pero, si en verdad los muertos no vuelven a vivir, ¿para qué bautizarse? 30 ¿Y para qué poner en peligro nuestra vida en todo momento? 31 Ustedes bien saben que todos los días estoy en peligro de muerte. Esto es tan cierto como la satisfacción que tengo de que ustedes creen en Cristo. 32 En Éfeso luché con hombres que parecían fieras salvajes. Pero, si es verdad que los muertos no vuelven a vivir, entonces ¿qué gané con eso? Mejor hagamos lo que algunos dicen: «Comamos y bebamos, que mañana moriremos.»
33 ¡No se dejen engañar! Bien dice el dicho, que «Las malas amistades echan a perder las buenas costumbres.» 34 Piensen bien lo que hacen, y no sigan desobedeciendo a Dios. Algunos de ustedes deberían sentir vergüenza de no conocerlo.
Cómo resucitarán los muertos
35 Tal vez alguien me pregunte: ¿Y cómo volverán los muertos a la vida? ¿Qué clase de cuerpo tendrán? 36 ¡Qué preguntas más tontas! Para que una planta crezca, primero tiene que morir la semilla que fue sembrada. 37 Lo que se siembra es una simple semilla de trigo, o de alguna otra cosa, muy distinta de la planta que va a nacer. 38 A cada semilla Dios le da el cuerpo que él quiere darle. 39 No todos los cuerpos son iguales. Los seres humanos tenemos una clase de cuerpo, y los animales tienen otra clase. Lo mismo pasa con los pájaros y los peces. 40 Hay también cuerpos que viven en el cielo, y cuerpos que viven en la tierra. La belleza de los cuerpos del cielo no es como la de los cuerpos de la tierra. 41 El brillo del sol no es como el de la luna y las estrellas, y aun cada una de las estrellas tiene un brillo distinto.
42 Así pasará cuando los muertos vuelvan a la vida. 43 Cuando alguien muere, se entierra su cuerpo, y ese cuerpo se vuelve feo y débil. Pero cuando esa persona vuelva a la vida, su cuerpo será hermoso y fuerte, y no volverá a morir. 44 Se entierra el cuerpo físico, pero resucita un cuerpo espiritual. Así como hay cuerpos físicos, hay también cuerpos espirituales.
45 La Biblia dice que Dios hizo a Adán, y que Adán fue el primer hombre con vida. Pero Cristo, a quien podemos llamar el último Adán, es un espíritu que da vida. 46 Así que primero llegó a existir lo físico, y luego lo espiritual. 47 El primer hombre fue hecho del polvo de la tierra. El segundo hombre vino del cielo. 48 Todos los que vivimos en esta tierra tenemos un cuerpo como el de Adán, que fue hecho de tierra. Todos los que viven en el cielo tienen un cuerpo como el de Cristo. 49 Y así como nos parecemos al primer hombre, que fue sacado de la tierra, así también nos pareceremos a Cristo, que es del cielo.
50 Hermanos míos, lo que es de sangre y carne no tiene cabida en el reino de Dios, que es eterno. 51 Les voy a contar algo que Dios tenía en secreto: No todos moriremos, pero todos seremos transformados. 52 En un abrir y cerrar de ojos, cuando Cristo vuelva, se oirá el último toque de la trompeta, y los muertos volverán a vivir para no morir jamás. Y nosotros seremos transformados. 53 Dios cambiará estos cuerpos nuestros, que mueren y se destruyen, por cuerpos que vivirán para siempre y que nunca serán destruidos. 54 Cuando esto suceda, se cumplirá lo que dice la Biblia:
«¡La muerte ha sido destruida!
55 ¿Dónde está ahora su victoria?
¿Dónde está su poder para herirnos?»
56 El pecado produce la muerte, y existe porque hay una ley. 57 ¡Pero gracias a Dios, podemos vencerlo por medio de nuestro Señor Jesucristo!
58 Por eso, mis queridos hermanos, manténganse firmes, y nunca dejen de trabajar más y más por el Señor Jesús. Y sepan que nada de lo que hacen para Dios es inútil.
Aplhaticjangvoycamlha Cristo
1 Quellhip elyalhinga. Altamjoc elyasingvoclhojo quellhip tasic amyaa sillhicmoscama alhta quellhip. Inquilmec alhta apquilvalhoc. Apquilinlhanacmec quellhip apquilyiplovquiscama tasic amyaa. 2 Quellhip apquiltomja apquilvomsomap tap ayinyema tasic amyaa. Incaymalhquic quellhip elyiplovsic mataa actemaclha sillhicmoscama. Am sat ancoc elinlhanacmoc apquilyiplovquiscama, alhtoc sat cotnejic apquilyanmonquiscama apquilvalhoc.
3 Altimnasquic alhta quellhip tasic amyaa siclhoy emamyi alhta coo: Actemaclha apquitsepma alhta Cristo acyanmongam mongilyascalhma, acno aclhanma Dios appayvam actalhesomalhca. 4 Apcatongnacpec alhta Cristo. Natqui acnim alhta intomjac aplhaticjangvocmo, acno aclhanma Dios appayvam actalhesomalhca. 5 Apvitaclhec alhta mocjam Pedro. Apquilvitaclhec alhta najan doce apóstoles. 6 Apquilvitac alhta najan aplhamoclhojo ingilyalhinga, malha quinientos tap. Am elmasquingvocmoc mocjam aplhamoclhojo apquiltomja apquilvitay. Napocja eyca apquilitsepmac. 7 Apvitaclhec alhta mocjam Jacobo. Apquilvitaclhec alhta aplhamoclhojo apóstoles apquilapajasomap.
8 Alhayi anco sicvitay coo. Ayaponcanalhquic coo otnejic apóstol, malha sictimem sictiyam lapamqui. 9 Moyimtalhnamo actomjac coo, am olhnoc enaymacoc apóstoles. Ayaponcanalhquic coo colhic actimesa sicvisay apóstol. Ayinyemaclha sicminlhinaycam alhta siclho Jesucristo apmolhama. 10 Cotnejic ac maa actemaclha sicvisay lha. Dios aptomja seyimlaycmo coo. Cotnaja alhto seyimlaycmo alhta Dios. Avanjec alhta sictamjaycam, am colhno apquiltamjaycam enaymacoc apóstoles. Jave coo ayinyema sicmovan ajanco, Dios eyca ayinyema seyimlaycmo aptomja semquescama apmopvan. 11 Cotnejic ac maa actemaclha ningiltamjaycam coo najan enaymacoc. Ningiltimnasquic alhta quellhip as tasic amyaa. Apquilyanmoncasquic alhta apquilvalhoc quellhip apquiltomja melyasquiyam.
Apnalhaticjangvoycamlha apquilmasquingvaycmo
12 Apquillingac alhta inyicje amyaa quellhip actemaclha aplhaticjangviyam Cristo nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. ¿So actema apquillhanma napocja ingilyalhinga mepqui ningnalhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo? 13 Am sat ancoc coyitnac ningnalhaticjangvoycamlha, melhaticjangvomejec alhta najan Cristo. 14 Am alhta ancoc elhaticjangvocmoc Cristo, alhtoc alhta cotnejic ninlingascama tasic amyaa. Alhtoc najan cotnejic melyasquiyam quellhip. 15 Alhtoc sat cotnejic nincoo lha ninlingascama amyaa ayinyema Dios, malha ningmovancaa amyaa sat ongiltimjic. Ayinyemaclha ninlingasquic nincoo amyaa aptomja Dios aplhaticjasquiyam Cristo. Nasoc sat ancoc actomja mepqui ningnalhaticjangvoycamlha, cotnejic sat acmovan amyaa aplhenamap Dios aptomja aplhaticjasquiyam Cristo. 16 Pac olhenic mocjam lhama. Am sat ancoc enalhaticjangvocmoc apquilmasquingvaycmo, melhaticjangvomejec alhta najan Cristo. 17 Am alhta ancoc elhaticjangvocmoc Cristo, alhtoc alhta cotnejic melyasquiyam quellhip. Comasquejec alhta najan melyascalhma quellhip. 18 Melvomsacpejec najan tap apquilmasquingvaycmo alhta, apquiltomja alhta melyasquiyam Cristo. 19 Intomjac sat ancoc acvamlha aljalhneycam ingvalhoc Cristo yoyam jingilpasmoc as ningvamlha nac jay. Ongilvinalhcac sat nincoo, monlhoyc sat poc enlhit.
20 Nasoc anco, Cristo aptomja aplhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. Aptomja aplhaticjangviyam apmamyi, malha ningvitay acyilhna amamyi. 21 Lhama enlhit nic nat ayinyemayaclha siclhoc anco actemaclha ningitsepma. Acno najan lhama enlhit ayinyema ningnalhaticjangviyam nipyesicsa apquilmasquingvaycmo. 22 Elmasquingvomoc sat aplhamoclhojo enlhitaoc ayinyema ilhnic nat Adán, aptomja malha singilsilhnanoncama. Acno najan enalhaticjangvomoc sat aplhamoclhojo apquilmasquingvaycmo ayinyema apquilpasmeyquiclha Cristo.
23 Moclhama actemaclha sat cotnejic ningnalhaticjangvoycamlha: Apmamyi aplhaticjangviyam Cristo. Natamin enalhaticjangvomoc sat apquiltomja melyasquiyam Cristo acvocmo sat acnim apvoyctamlha. 24 Appenasquic sat ancoc Cristo aptovascama aplhamoclhojo apquilviscaa lhalhma anco najan aplhamoclhojo apquilyimtalhnamo najan aplhamoclhojo apquilmopvancaa. Natamin comoc sat nelha. Cristo sat emquesiclhac apquilnancascama Dios Ingyapam yoyam etniclhac lhama Apvisqui. 25 Quilhvo eyca mocjam aptomja Apvisqui Cristo acvocmo acnim apsovjomo Dios apquilmam metnaja apmolhama. Etnejic sat apyimnatem Cristo, am elhnoc metnaja apmolhama. 26 Alhayi anco sat cotvasalhcac cotnaja ingmoc acvisay ningitsepma. 27 Intomjac nic nat Dios appayvam actalhesomalhca: Apquilmec nic nat Dios aplhamoclhojo yoyam etnejic Apvisqui Cristo. Aplhenacpec nic nat Cristo: Etnejic sat Apvisqui yoyam elilyejiclhojoc aplhamoclhojo enlhitaoc. Am elhenacpoc Dios yoyam elyejiclhojo. Apvamlha Dios apmescama apmopvan etnejic Apvisqui Cristo. 28 Apsovjacpec sat ancoc enlhitaoc apquiltimem apquilyajayquiclho Cristo. Natamin elyejiclhojoc sat najan Cristo actemaclha apcanamaclha Apyap. Ayinyemaclha Apyap alhta ayinyema aptimesquiscama Apvisqui. Natamin etniclhac sat apvamlha lhama Visqui ingac Dios yoyam ingyanic tacjaplhit aplhamoclhojo enlhitaoc.
29 Pac olhenic mocjam ningnalhaticjangvoycamlha. Apnam nipyesicsa quellhip napocja apcapajangvaycmo aptingyeycaoc yapasquiscama yingmin. Am sat ancoc enalhaticjangvocmoc apquilmasquingvaycmo, ¿soctomja apquiltingyamco yapasquiscama yingmin natamin apquilitsepma apmolhama?
30 ¿Soctomja mongilacyejec nincoo aclhamoclhojo acnim yoyam ongmatong? 31 Naso, ayinyemaclha inquitlhincasquic mataa ongmatong aclhamoclhojo acnim. Naso elyalhinga. Inpayjeclhec ingvalhoc ningiltomja ninpasmeyquiclha Jesucristo Visqui ingac. 32 Altamjoc oltimnacsic quellhip. Ningalhimsalhquic alhta acyinatamaclha asoc navjac aclom tingma Efeso. Ningilnapalhquic alhta asoc navjac aclom. ¿Soc sat coyanmongiclha actema nac jay? Nasoc sat ancoc mepqui ningnalhaticjangvoycamlha, incaymalhquic ongyiplovcasojo actemaclha aclhenomalhca: “Ingilane sat ontovamcoc najan ongyinamcoc, ayinyemaclha ongilmasquingvomoc sat secaseclha” —intomjac mataa apquillhanma enlhitaoc.
33 Noelyinimsap nasa quellhip. Yitnec actemaclha aclhenomalhca: “Apquiltovasquic mataa nintemaclha actamila enlhitaoc meltamilcasomacpo apanco” —intomjac mataa apquillhanma. 34 Elvatsaoc sat apquiltemaclha alyeyjamelhma. Elvatsaoc sat apquiltemaclha apquiltamongvaycmolhma. Am elyasamcoc mocjam napocja quellhip aptemaclha Dios. Eycaso siclhanma yoyam elmancangvomoc quellhip.
Actemaclha apnalhaticjangvoycamlha apquilmasquingvaycmo
35 Apyascacmec sat ancoc enlhit, sat etnejic ingyanic: “¿Jalhco sat actema enalhaticjangvomoc apquilmasquingvaycmo? ¿Jalhco sat cotnejic apquilyovoclhojo?” —sat etnejic. 36 Pac oyitsic sat, otnejic ongvanic lhip: Acyeyjamelhma nac lhip. Apquinquic sat ancoc actic lhip, ingyatongnic sat. Malha ayitsepma sat cotnejic. Natamin cotyapoc sat, comascoc sat cotnejic actic. Cotnejic sat alhnancoc apcanma quilhvo actiyapma. 37 Apquinaclhec mataa lhip acvamlha actic. Am eyca ecnaclhac mataa quilhvo actiyapma. Moc actemaclha mataa actic, am colhno actemaclha quilhvo actiyapma. 38 Dios aptimesquiscama yoyam colhic ayimpejic alhcapoc apquiltemoclha apanco cotnejic. Moc actemaclha ayimpeoc actic colhic sat mataa moc actemaclha ayimpeoc alhquipcoc. 39 Moc sicyitquiscama mocjam: Moc actemaclha apyovoclhojo enlhitaoc, moc actemaclha acyovoclhojo asoc navjac, moc actemaclha acyovoclhojo nata, moc actemaclha acyovoclhojo quilasma. 40 Moc sicyitquiscama mocjam: Moc actemaclha mataa ayimpeoc asoc acnaycaoc netin najan moc actemaclha ayimpeoc asoc acnaycaoc nalhpop. 41 Moc actemaclha ayapongmatem acnim, moc actemaclha apcapongmatem piltin, moc actemaclha apquilapongmatem apyova. Najan moc actemaclha mataa apcapongmatem moclhama apyova. 42 Innoc najan lha sat cotnejic ningnalhaticjangvoycamlha. Incatongnalhquic mataa asoc yoyam comascoc. Comasquejec sat mocjam asoc actomja aclhaticjangviyam. 43 Incatongnalhquic mataa asoc mepqui actamila. Coyiplovjoc sat actemaclha actamila asoc actomja aclhaticjangviyam. Incatongnalhquic mataa asoc mepqui acyimnatem. Acyimnatem sat cotnejic asoc actomja aclhaticjangviyam. 44 Apcatongnacpec mataa apyovoclhojo enlhit. Acyovoclhojo sat cotnejic apjangaoc enlhit ayinyema Espíritu apanco Dios naysicsa ningnalhaticjangvoycamlha. Ningvitac mataa apyovoclhojo enlhit, ongvitac sat najan apyovoclhojo ayinyema Espíritu apanco Dios.
45 Yitnec actalhesomalhca Dios appayvam: “Enlhit apquillanomap apmamyi ilhnic nat Adán. Apvanmoncama ilhnic nat innac” —nic nat intomjac. Apvanmoncama ayinyema Dios alhta innac poc Adán apvisay Cristo, aptomja apyimnatescama ingnenyaoc. 46 Amamyi aptiyapma ilhnic nat enlhit aptomja ningvitay apyovoclhojo. Alhayi actiyapvoy apvanmoncama apquinyema Dios. 47 Enlhit siclhoc anco apquinyema as nalhpop, yelpa ilhnic nat apquillanomap. Alhayi apvitamap alhta enlhit apquinyema netin, aptomja Visqui ingac. 48 Aplhamoclhojo enlhitaoc as nalhpop apno Adán apquinyema as nalhpop. Najan aplhamoclhojo apnaycam netin ellhojoc sat aptomja apquinyema netin. 49 Ningnoc nincoo lha quilhvo enlhit apquillanomap siclhoc anco. Onlhojoc sat najan nincoo lha aptomja apquinyema netin.
50 Quellhip elyalhinga. Mongvanquejec nincoo ningyovoclhojo ongilpalhavomoc Dios apquilnancascama. Am coyitnac netin lhama asoc yoyam comascoc. Mongvanquejec nincoo ongyiplovjoc ningyovoclhojo netin, ayinyemaclha comascoc sat ningyovoclhojo. 51 Pac oltimnacsic quellhip amyaa acyilhomalhca: Jave ningilanalhco yoyam ongilmasquingvomoc. Eyca moc actemaclha sat cotniclhac ningyovoclhojo. 52 Cotlapsic sat cova. Acyavataclhojo sat cotnejic. Naysicsa acpáyvam trompeta sat cotnejic, comascoc sat acpáyvam. Copayoc sat siclho trompeta, enalhaticjangvomoc sat apquilmasquingvaycmo. Apjalhnancaoc sat eltimiclha apquilyovoclhojo yoyam melitsepejec mocjam. Nincoo eyca moc actemaclha sat cotniclha ningilyovoclhojo, mepqui yoyam ongitsapoc. 53 Incaymalhquic cotniclhac alhnancoc ningyovoclhojo yoyam mongilitsepejec sat mataa. 54 Natamin comoc sat nelha actemaclha aclhanma Dios appayvam: “Inmascosalhquic actemaclha ningitsepma. Inmasquec actomja acyimnatem. 55 Lhiya ningitsepma, ¿jalhco acyasa acmovan yoyam casquisic ingyimpejic? Lhiya ningitsepma, ¿jalhco acyasa acyimnatem anco?” —nic nat intomjac Dios appayvam. 56 Acmovan innac ningitsepma yoyam casquisic ingyimpejic. Eycaso acmovan ayinyema mongilyascalhma. Acmovan innac mongilyascalhma. Eycaso acmovan ayinyemayaclha siclhoc anco singascamaclha. 57 Pac ontimjic gracias Dios aptomja singmescama ningmovan ningyimnatem ayinyema Jesucristo Visqui ingac.
58 Quellhip elyalhinga. Elinlhanmojo apquilyiplovquiscama. Noelvajaniclhojo nasa yoyam elsilhnana. Elpasmiclha sat mataa apquiltamjaycam ayinyema Visqui ingac. Apquilyasamcoc quellhip, jave alhto apquiltamjaycam quellhip apquilpasmeyquiclha Visqui ingac.