Últimas órdenes de David
1 Tiempo antes de morir, David le ordenó a su hijo Salomón: 2 «Voy a emprender el último viaje, como todo el mundo. ¡Sé fuerte y valiente! 3 Cumple las ordenanzas del Señor tu Dios; haz su voluntad y cumple sus reglas, mandamientos, ordenanzas y mandatos, según están escritos en la enseñanzas de Moisés, para que prosperes en todo lo que hagas y dondequiera que vayas. 4 El Señor prometió que uno de mis descendientes ocupará el trono de Israel, si cuida su conducta y se conduce con verdad delante de él, con todo su corazón y toda su alma.
5 »Ahora bien, tú ya sabes lo que me hizo Joab, el hijo de Seruyá, es decir, lo que hizo con dos generales del ejército israelita: con Abner hijo de Ner, y con Amasa hijo de Jéter, a quienes mató en tiempo de paz para vengar la sangre derramada en guerra, con lo que me hizo responsable de ese asesinato. 6 Por lo tanto, actúa con inteligencia y no lo dejes tener una muerte tranquila. 7 En cuanto a los hijos de Barzilay, el de Galaad, trátalos con bondad y hazlos participar de tu mesa, pues ellos me protegieron cuando yo huía de tu hermano Absalón. 8 Por otra parte, fíjate que está contigo Simey hijo de Gera, el benjaminita de Bajurín. Él fue quien me lanzó una maldición terrible el día que yo iba hacia Majanayin. Después, sin embargo, salió a recibirme al río Jordán, y yo tuve que jurarle por el Señor que no lo mataría. 9 No lo perdones. Eres inteligente, y sabrás qué hacer con él. Pero procura que su muerte sea violenta.»
Muerte de David
(1~Cr 29.26-30)10 David murió y fue enterrado con sus antepasados en la Ciudad de David. 11 Fue rey de Israel durante cuarenta años, de los cuales reinó siete en Hebrón y treinta y tres en Jerusalén. 12 Y reinó Salomón en lugar de su padre David, y su reinado fue muy estable.
Fin de Adonías y de sus partidarios
13 Adonías hijo de Jaguit fue a ver a Betsabé, la madre de Salomón, y ella le preguntó:
—¿Vienes en son de paz?
—Sí —respondió él. 14 Y añadió: Tengo algo que pedirte.
—Dime —contestó ella.
15 —Tú sabes —dijo Adonías— que el reino me pertenecía, y que todo Israel estaba esperando que yo fuera rey. Pero el derecho a reinar se le concedió a mi hermano, porque ya el Señor había dispuesto que fuera para él. 16 Ahora solo quiero pedirte un favor. No me lo niegues.
—Habla —respondió ella.
17 Adonías dijo:
—Te ruego que le pidas al rey Salomón, que me dé por esposa a Abisag la sunamita. Él no te lo negará.
18 —De acuerdo, yo hablaré al rey por ti —respondió Betsabé.
19 Así pues, Betsabé fue a hablar con el rey Salomón en favor de Adonías. El rey se levantó a recibir a su madre y se inclinó ante ella. Luego volvió a sentarse en su trono y ordenó que trajeran un sillón para su madre; entonces ella se sentó a su derecha, 20 y le dijo:
—Quiero pedirte un pequeño favor. Te ruego que no me lo niegues.
—Pídeme lo que quieras, madre mía —contestó el rey—, que no te lo negaré.
21 —Permite que Abisag la sunamita sea dada por esposa a tu hermano Adonías —dijo ella.
22 —¿Por qué pides a Abisag la sunamita para Adonías? —respondió el rey a su madre—. ¡Solo falta que me pidas que le entregue el reino, porque es mi hermano mayor y porque tiene a su favor al sacerdote Abiatar y a Joab hijo de Seruyá!
23 Dicho esto, el rey Salomón juró por el Señor: «¡Que Dios me castigue con toda dureza, si esto que ha dicho Adonías no le cuesta la vida. 24 Juro por el Señor, que me ha colocado y confirmado en el trono de David mi padre, y que me ha establecido una dinastía, que Adonías morirá hoy mismo!»
25 En seguida dio órdenes a Benaías hijo de Joyadá, jefe del ejército, de matar a Adonías, y este fue y lo mató. 26 En cuanto al sacerdote Abiatar, el rey le ordenó: «¡Lárgate a Anatot, a tus tierras! Mereces la muerte, pero no te mataré porque has transportado el arca del Señor delante de David, mi padre, y has sufrido las mismas penalidades que él.» 27 De este modo Salomón quitó a Abiatar del sacerdocio del Señor, y así se cumplió lo que el Señor había dicho en Silo en cuanto a la familia de Elí.
28 Joab se había puesto de parte de Adonías, pero no de parte de Absalón; así que cuando le llegó esta noticia, Joab huyó al santuario del Señor y se refugió en el altar. 29 Pero informaron al rey Salomón que Joab había huido al santuario del Señor, y que se había refugiado en el altar. Entonces Salomón ordenó a Benaías que fuera a matarlo, 30 y Benaías fue al santuario y le dijo a Joab:
—El rey ordena que salgas.
Pero Joab contestó:
—¡No! ¡Aquí moriré!
Benaías fue al rey con la respuesta, y le contó lo que Joab le había respondido. 31 Entonces el rey contestó:
—Démosle gusto. Mátalo y entiérralo, y borra de la casa de mi padre, y de mí también, la culpa de los asesinatos cometidos por Joab. 32 El Señor hará recaer sobre él la culpa de su propia muerte porque, sin saberlo mi padre, Joab acuchilló a dos hombres más honrados y mejores que él: a Abner hijo de Ner, jefe del ejército israelita, y a Amasa hijo de Jéter, jefe del ejército de Judá. 33 La culpa de su muerte recaerá sobre Joab y sobre su descendencia para siempre. Por el contrario, la paz del Señor estará siempre con David y su descendencia, y con su dinastía y su trono.
34 Benaías fue y mató a Joab, quien fue enterrado en su casa, en el desierto. 35 Luego el rey puso a Benaías al mando del ejército en lugar de Joab, y al sacerdote Sadoc en lugar de Abiatar. 36 Después mandó llamar a Simey, y le ordenó:
—Constrúyete una casa en Jerusalén, para que vivas allí. Pero no salgas de allí a ninguna parte, 37 porque el día que salgas y cruces el arroyo Cedrón, ten la seguridad de que morirás, y tú tendrás la culpa.
38 Simey respondió al rey:
—Está bien. Haré lo que ha ordenado Su Majestad.
Y Simey vivió mucho tiempo en Jerusalén. 39 Pero al cabo de tres años, dos esclavos suyos se escaparon y se fueron a vivir con Aquis hijo de Macá, que era rey de Gat. Cuando le avisaron a Simey que sus dos esclavos estaban en Gat, 40 se levantó y aparejó su burro y se fue en busca de sus esclavos a Gat, donde estaba Aquis. Cuando ya Simey regresaba de Gat con sus esclavos, 41 supo Salomón que Simey había salido de Jerusalén a Gat, y que ya venía de regreso. 42 Entonces mandó el rey llamar a Simey, y le dijo:
—¿No te hice jurar por el Señor, y te advertí, que el día que salieras a alguna parte, con toda seguridad morirías? ¿Acaso no me respondiste que estaba bien, y que me ibas a obedecer? 43 ¿Por qué no cumpliste tu juramento al Señor, ni obedeciste lo que te mandé? 44 Tú sabes perfectamente el daño que hiciste a David, mi padre. Por eso el Señor ha hecho que el mal que hiciste se vuelva contra ti. 45 Pero el rey Salomón será bendecido, y el trono de David quedará establecido para siempre delante del Señor.
46 Después el rey dio órdenes a Benaías, y este salió y mató a Simey. Así se afirmó el reino en manos de Salomón.
Salomón aptomjayclho apvisqui
1 Incamquitvocmec nic nat acnim yoyam ingyitsapoc apvisqui David. Aptomjac nic nat apvisqui David apcanya apquitca Salomón: 2 —Lhip sictamongvoyam. Ongvitsapoc sat coo lha acno actemaclha enlhitaoc lhalhma anco. Ivascap sat mataa lhip; itne sat apyimnatem. 3 Ilyejiclhojo sat actemaclha apcanamaclha etnejic. Iyiplovcasojo amay actemaclha apcanama Dios. Noyitnocjasquic nasa singanamaclha najan singascamaclha Dios. Noyitnocjasquim nasa aclhamoclhojo actemaclha singanamaclha apnatalhescama Moisés. Etnejic sat mataa apquilinyejemo lhip naysicsa aptiyascam najan naysicsa aptamjaycam. 4 Commoc sat aplhanmaclha Dios actomja nasoc anco: —Apquilyiplovcasoc sat ancoc amay lhip apquitquic actemaclha siyanamaclha; inquilinlhanacmec sat ancoc apquilvalhoc apquilyiplovquiscama, comasquejec sat mataa apyamoncascaoc aptimem apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel — alhta aptomjac seyanya Dios — nic nat aptomjac apvisqui David.
5 Tasi, apyasamcoc lhip setnesquiscama Joab, Sarvia apquitca. Aptemaclha apcajem apcanit apquilviscaa singilpilhtetemo israelitas: apvisqui Abner, Ner apquitca najan apvisqui Amasa, Jeter apquitca, ayinyema alhta apquilnapomacpilha. Epjescacmec coo Joab, apticyovam alhta apcanit apquilviscaa. 6 Coyit acyascamco apvalhoc lhip actemaclha yoyam ematong. , 7 Ingyasicjiclhojo sat Barzilai apquitquic co Galaad. Nomyov nasa aptoycaoc lhip tingma pac. Apquiltasic alhta semasma coo naysicsa siyinyem, seya'mascam lhip apyalhing Absalón. 8 Apnec mocjam poc apvisay Simei, Gera apquitca co Bahurim apquilmolhama tribu Benjamín. Nalhit amay alhta siclhingam Mahanaim aptomja seyamneycam coo, avanjec alhta sevennéycam coo. Apquilhyacmec alhta payjoc vatsam Jordán jemoc tacja coo. Apquilinlhanacmec alhta selmalhnaycam, yoyam mematnejec sat. , 9 Nongyasicjiclhojo nasa maa. Coyit acyascamco apvalhoc yavamlha etnejic. Nomyov nasa maa, incaymalhquic ematong Simei — nic nat aptomjac apvisqui David.
Apquitsepma apvisqui David
(1~Cr 29.26-30)10 Apquitsepmec nic nat apvisqui David acno actemaclha apquilyeyjamcaa. Apcatoynacpec nic nat tingma pac (Jerusalén). 11 Cuarenta años aptimem nic nat David apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel. Tingma Hebrón aptimem nic nat apvisqui siete años. Tingma Jerusalén nic nat aptimem apvisqui treinta y tres años. 12 Aptomjaclhec nic nat apvisqui Salomón, David apquitca. Apnaclhec nic nat apyap aptajanem Salomón. Apvisqui apyimtalhnamo ilhnic nat aptomjac.
Actomjaclha nelha Adonías
13 Apmiyaclhec nic nat acnaclha Betsabé, Adonías, Haguit ayitca. Intomjac nic nat Betsabé, Salomón inquin ayanya: —Lhip Adonías, ¿soc amyaa yi? — nic nat intomjac.
—Mepqui amyaa — ilhnic nat aptomjac. 14 Lhama asoc pac oltimnacsic — nic nat aptomjac.
—Jeltimnas siclho — nic nat intomjac ayatingmavo.
15 Aptomjac nic nat Adonías apcanya: —Inyasamcoc lhiya, apquilyasamcoc najan apyovoclhojo enlhitaoc Israel, otnejic sat coo visqui rey nipyesicsa enaymacoc. Ayinyema eyca apcanamaclha Dios Visqui ingac, yoyam etnejic eyalhing apvisqui co Israel. 16 Noncomyov nasa lhiya silmalhnaycam lhama soc — nic nat aptomjac.
—Tasi, jeltimnas — nic nat intomjac Betsabé.
17 Aptomjac nic nat Adonías apcanya: —Colmalhna sat lhiya apvisqui Salomón, aclhanma evalhoc otnejic etava quilvana Abisag sunamita. Memyovejec sat quilvana apvisqui — nic nat aptomjac.
18 Incatingmavoc nic nat Betsabé: —Tasi, opamejitsic sat apvisqui Salomón — nic nat intomjac.
19 Inmiyaclhec nic nat Betsabé copamejitsic apvisqui Salomón, aclhanma apvalhoc Adonías. Apquinmaclhec nic nat netin apvisqui emoc tacja inquin. Apjalhec nic nat acnaclha inquin. Apnaclhec nic nat mocjam apvisqui aptajanem. Apcanama ilhnic nat colhic acsantimquisa nintajanem yoyam colhic inquin. Innaclhec nic nat napocja apvisqui payjoc derecha.
20 Intomjac nic nat ayanya: —Altamjoc lhip memyovejec lhama asoc ayitcoc — nic nat intomjac.
—Meme coo, jelmalhna sat asoc altamjoclha colmalhna, momyovejec sat coo — nic nat aptomjac apvisqui Salomón.
21 Intomjac nic nat ayanya: — Nomyov nasa lhip quilvana Abisag sunamita, etnejic sat aptava lhip apipma Adonías — nic nat intomjac.
22 Apcatingmavoc nic nat: —¿Co laa ayinyema selmalhnaycam lhiya quilvana Abisag sunamita, etnejic aptava Adonías? Incaymalhquic coo momyovejec etnejic apvisqui eyipma, seya'monquiscama coo. ¡Aptiyam apmamyi eyipma, aplhalhma eyca sacerdote Abiatar, aplhalhma najan Joab Sarvia ayitca! — nic nat aptomjac.
23 Aptomjac nic nat apvisqui Salomón napato Dios: Nasoc siclhanma mepqui sicyeycajascaoc, ematong sat Adonías. 24 Dios Visqui ingac aptomja selhnescama netin apvisqui aptajanem sicya'monquiscama tata ninga David. Eltimjic sat etovana netamin coo, elhic netin apvisqui aptajanem apya'monquiscama poc. ¡Eyipma Adonías ematong sat as acnim nac jay! — nic nat aptomjac.
25 Apcanyacpec nic nat Benaía, Joiada apquitca, ingyajic Adonías. Apmiyaclhec nic nat eyiplhac maa, apmatnec nic nat Adonías.
26 Aptomjac nic nat apvisqui apcanya sacerdote Abiatar: Itajiclha sat lhip apcaoclha Anatot. Incaymalhqui inyicje ematong lhip, acmiyovqui eyca coo. Lhip alhta aptamjaycamó lhama tata ninga David, aplhinquiscama nat carpa apponquinomap. Aptomjac alhta lhip aplingaycamcó lhama tata ninga — nic nat aptomjac. , 27 Aptipsacpec nic nat Abiatar tingma apponquinomap aptimesaycam sacerdote napato Dios. Acno ilhnic nat aplhanma Visqui ingac tingma Silo apquillhenacpo apquilmolhama familia Elí.
28 Singilpilhtetemo apvisqui ilhnic nat Joab, am nic nat epasmac Absalón. Appasmec nic nat aptomjaclha Adonías. Pilapcasquic nic nat aplinga Joab amyaa. Apquinyem nic nat tingma apponquinomap eyilhanmoc acyitnamaclha altar. 29 Innec nic nat altimnasa apvisqui Salomón amyaa apquinyem Joab, apyilhanmam payjoc acyitnamaclha altar tingma apponquinomap. Apcapajasquic nic nat apvisqui Salomón, colhic altimnasa Benaía, Joiada apquitca, yoyam ingyajic Joab.
30 Apmiyaclhec nic nat Benaía tingma apponquinomap apnaclha Joab, aptomjac apcanya: —Ityip sat lhip, nic lhac visqui ingac — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Joab: —Paj. Omatong sat así — nic nat aptomjac.
Aptajavoc nic nat mocjam Benaía, eltimnacsic apvisqui Joab appayvam.
31 Aptomjac nic nat apvisqui apcanya: —Payjoc aplhanma. ¡Ingyaa sat maa! ¡Ingyatoyin sat maa! Mepqui ningilsilhnanomalhca coo najan tata ninga najan apquilmolhama, ayinyema alhta apsilhnanomap apanco Joab. 32 Cotnejic sat apyanmongsayclha Dios apsilhnanomap apanco Joab, apquilnapma alhta siclho singilpilhtetemo apvisqui, apcanit alhta mayayo najan apquilyimnatem, am alhta eyasamcoc David: lhama apmatnam apvisay Abner, Ner apquitca, singilpilhtetemo apvisqui nipyesicsa co Israel. Poc alhta Amasa, Jeter apquitca, singilpilhtetemo apvisqui nipyesicsa co Judá. 33 Apmatnam Joab ayinyema apsilhnanomap apanco najan apquilsilhnanomap aptovana niptamin cotmongvoycamlha nelha. Actamilaycam apvalhoc ayinyema Dios coytic sat mataa nipyesicsa David aptovana niptamin, najan apcanamaclha apna netin apvisqui aptajanem — nic nat aptomjac apvisqui Salomón.
34 Apmiyaclhec nic nat Benaía apnaclha Joab, apcajac nic nat maa. Apcatoynacpec nic nat Joab tingma pac, payjoc yoclhilhma actamopeycaoc. 35 Aptimesacpec nic nat singilpilhtetemo apvisqui Benaía, apya'monquiscama Abiatar. 36 Apcapajasquic nic nat apvisqui rey, colhic altimnasa Simei.
Aptomjac nic nat apcanya: —Illana sat tingma pac payjoc Jerusalén. Noyinyov nasa cotmongvoycamlha nelha. 37 Aptipquic sat ancoc lhip nalhit acnim, emilanic sat vatsam Cedrón, nasoc anco, ematong sat lhip, ayinyema apsilhnanomap apanco — nic nat aptomjac.
38 Apcatingmavoc nic nat Simei: —Tasi, olyejiclhojoc sat lhip appayvam — nic nat aptomjac.
Apnec nic nat acvoncaclhojo tingma Jerusalén Simei. 39 Invocmec nic nat tres años. Pilapcasquic nic nat apquilinyaja apcanit apquilmomap apquiltimesaycam Simei. Apquilnaclhec nic nat Aquis, Maaca apquitca tingma pac, aptomja ilhnic nat apvisqui payjoc Gat. Aplingac nic nat Simei amyaa apquilinyem apcanit apquiltimesaycam apquilnaclho tingma Gat. 40 Yejemoc nic nat apquinamta aptoscama yamelyeyjaycoc, apmiyaclho tingma Gat apnaclha Aquis, yoyam esovjam apcanit apquiltimesaycam. Apnalantac nic nat apcanit apquiltimesaycam. 41 Aplingac nic nat amyaa apvisqui Salomón, aptiyapma tingma Jerusalén Simei apyascama tingma Gat, quilhvo eyca aptajemo mocjam.
42 Apcapajasquic nic nat apvisqui, colhic altimnasa Simei apcanama apvisqui: —Aplingac alhta lhip sicpayvam siclhanma napato Dios, yoyam metyepejec sat mataa tingma. Ematong sat lhip aptepa inlhojo tingma Jerusalén.
Aptomjac alhta lhip appayvam: —Tasi, olyejiclhojoc sat lhip appayvam — alhta aptomjac lhip. 43 ¿So actomja yi melyajaclho nac lhip sicpayvam? 44 Apyasamcoc lhip aptemaclha apanco apquinmelhaycam lhip tata ninga David. Eycaso ayinyema Visqui ingac etnejic lhip apsilhnanomap apanco. 45 Jemyoc sat coo Dios najan comasquejec sat mataa apcanamaclha apvisqui David napato Dios — nic nat aptomjac.
46 Apcanyacpec nic nat Benaía, Joiada apquitca, ingyajic Simei. Apmatnec nic nat maa. Aptomjaclhec nic nat apvisqui apyimtalhnamo Salomón.