Ineficacia de los sacrificios antiguos
1 Ahora bien, la primera alianza tenía sus reglas para el culto, pero en un santuario terrenal. 2 La tienda se levantó de tal modo que, en su primera parte, llamada el Lugar santo, estaban el candelabro y la mesa con los panes consagrados a Dios. 3 Detrás del segundo velo estaba el llamado Lugar santísimo; 4 allí había un altar de oro para quemar el incienso, y el arca de la alianza, cubierta de oro por todos lados. En el arca había una jarra de oro que contenía el maná, y también estaban el bastón de Aarón, que había retoñado, y las tablas de la alianza. 5 Encima del arca estaban los seres alados que representaban la presencia de Dios, los cuales cubrían con sus alas la tapa del arca. Pero por ahora no es necesario dar más detalles.
6 Preparadas así las cosas, los sacerdotes entran continuamente en la primera parte de la tienda para celebrar los oficios del culto. 7 Pero en la segunda parte entra únicamente el sumo sacerdote, y tan solo una vez al año; y cuando entra, tiene que llevar sangre de animales para ofrecerla por sí mismo y por los pecados que el pueblo comete sin darse cuenta. 8 Con esto el Espíritu Santo nos da a entender que, mientras la primera parte de la tienda siguiera existiendo, el camino al santuario todavía no estaría abierto. 9 Todo esto es un símbolo para el tiempo presente; pues las ofrendas y sacrificios que allí se ofrecen a Dios no pueden hacer perfecta la conciencia de los que así lo adoran. 10 Se trata únicamente de alimentos, bebidas y ciertas ceremonias de purificación, que son reglas externas y que solo tienen validez hasta que Dios cambie las cosas.
Eficacia del sacrificio de Cristo
11 Pero Cristo ya vino, y ahora él es el Sumo sacerdote de los bienes definitivos. El santuario donde él actúa como sacerdote es mejor y más perfecto, y no es la obra de manos humanas; es decir, no es de esta creación. 12 Cristo ha entrado en el santuario, ya no para ofrecer la sangre de chivos y becerros, sino su propia sangre; y ha entrado una sola vez y para siempre, y ha obtenido para nosotros la liberación eterna. 13 Es verdad que la sangre de los toros y chivos, y las cenizas de la becerra que se quema en el altar, las cuales son rociadas sobre los que están impuros, tienen poder para consagrarlos y purificarlos por fuera. 14 Pero si esto es así, ¡cuánto más poder tendrá la sangre de Cristo! Pues por medio del Espíritu eterno, Cristo se ofreció a sí mismo a Dios como sacrificio sin mancha, y su sangre limpia nuestra conciencia de las obras que llevan a la muerte, para que podamos servir al Dios viviente.
La nueva alianza
15 Por eso, Jesucristo es mediador de una nueva alianza, pues con su muerte libra a los hombres de los pecados cometidos bajo la primera alianza, y hace posible que los llamados por Dios reciban la herencia eterna que él les ha prometido. 16 Para que un testamento entre en vigencia, tiene que comprobarse primero la muerte de la persona que lo hizo. 17 Ningún testamento tiene valor mientras vive el que lo hizo, sino solo después de muerto. 18 Por eso, la primera alianza también se estableció con derramamiento de sangre. 19 Moisés anunció todos los mandamientos de la ley a todo el pueblo; después tomó lana roja y una rama de hisopo, las mojó en la sangre de los becerros y los chivos, mezclada con agua, y roció el libro de la ley y también a todo el pueblo. 20 Entonces les dijo: «Esta es la sangre que confirma la alianza que Dios ha establecido para ustedes.» 21 Moisés roció también con sangre el santuario y todos los objetos que se usaban en el culto. 22 Según la ley, casi todo tiene que ser purificado con sangre; y si no hay derramamiento de sangre no hay perdón de pecados. 23 De modo que se necesitaban tales sacrificios para purificar aquello que es copia de lo celestial; pero lo que es celestial necesita mejores sacrificios.
El acceso a Dios
24 Ciertamente, Cristo no entró en aquel santuario hecho por manos humanas, que era solamente una figura del santuario verdadero, sino que entró en el cielo mismo, donde ahora se presenta delante de Dios para rogar en favor de nosotros. 25 Y no entró para ofrecerse en sacrificio muchas veces, como cada año lo hace todo sumo sacerdote, que entra en el santuario para ofrecer sangre ajena. 26 Si ese fuera el caso, Cristo habría tenido que morir muchas veces desde la creación del mundo. Pero el hecho es que ahora, en el final de los tiempos, Cristo ha aparecido una sola vez y para siempre, ofreciéndose a sí mismo en sacrificio para quitar el pecado. 27 Y así como todos han de morir una sola vez, después de lo cual vendrá el juicio, 28 así también Cristo ha sido ofrecido en sacrificio una sola vez para quitar los pecados de muchos. Después aparecerá por segunda vez, ya no en relación con el pecado, sino para salvar a aquellos que lo esperan.
Tingma apponquinomap as nalhpop najan tingma apponquinomap netin
1 Yitnec nic nat monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma nano aclhamoclhojo altemaclha singanamaclha. Enlhit nic nat apquillanay tingma apponquinomap. 2 Yitnec congne tingma apponquinomap lhama apvalhoc apvisay “apponquinomap”. Inquinmec maa congne ayapongmateyquiclhilha, najan lhama mesa apnaycamcolha quilpasmongam apponquinomap.
3 Yitnec alhta anit apjalhtamomap apava. Yitnec najan moc apvalhoc anit apjalhtamomap tap, apvisay “apponquinomap apanco”. 4 Yitnec alhta maa alvatnamalhquilha asoc acmasis allanomalhca oro asoc alyinmom. Yitnec najan maa yamit aysicsic acnaycamcolha singanamaclha Moisés, oro asoc alyinmom alhta ayimpejic. Yitnec alhta avalhoc yamit aysicsic ingjaycoc oro asoc alyinmom. Yitnec alhta avalhoc ingjaycoc maná nintom nano. Yitnec najan avalhoc yamit aysicsic lhama yamit acma ilhnamoc nic nat siclho, Dios apquilancam Aarón yamit apanco. Yitnec najan avalhoc yamit aysicsic anit mataymong alpayjem acnatalhesomalhca actemaclha singanamaclha Moisés. 5 Innamquic alhta anit quilaycmasquiscama netin yamit aysicsic malha ángeles alhta quilaycmasquiscama. Eycaso actomja monquinatquiscama actomja apmaclha Dios. Inpayesaclhec alhta aplhimpancoc netin yamit aysicsic, acpayjo acmascosomalhquilha mongilyascalhma. Am ongiltamjoc mocjam quilhvoc ongillhenic moclhama asoc acnaycamcolha.
6 Eycaso actemaclha alhta congne tingma apponquinomap: Apquilantalhnec mataa aclhamoclhojo acnim Dios apquilancam congne tingma apponquinomap, apvisay lhama apvalhoc yoyam ellanac asoc apyilanyomap ellana. 7 Apvamlha Dios apquilancam apquimja apmamyi apvanquic etlhic apvisay anit apvalhoc. Acvamlha lhama aptalhningvayclha lhama año. Copvanquejec etalhningvoclha mepqui apsayclha ema, ayinyema asoc acticyovam acyanmongam meyascalhma apanco najan acyanmongam melyascalhma enlhitaoc. 8 Espíritu Santo aptomja singillhicmoscama mongmovan ongilantilhic anit apvalhoc apvisay “apponquinomap apanco”. Ayinyemaclha singilyascamalhma apvisay lhama apvalhoc apyitna amamyi. 9 Eyca as lhama apvalhoc actomja acyitsomalhca yoyam ongilyasamcojo as ningvamlha nac jay. Apquilmasquic mataa as congne Dios apquilancam asoc acticyovam najan moc asoc actemaclha macmescama Dios. Copvanquejec mataa as asoc cotnesquisic actamilaycam apquilvalhoc enlhitaoc. 10 Yitnec maa aclhamoclhojo actemaclha nintoycaoc najan actemaclha ningyinaycaoc najan actemaclha ningyapascama mataa yingmin. Comascoc sat aclhamoclhojo actemaclha, acvocmo sat acnim yoyam ongvita actamila anco actemaclha, am colhno siclhoc anco.
11 Apvaac alhta Cristo aptomja Dios apquilancam apyimtalhnamo, apmopvan jingilvomsic tap. Cristo aptimem Dios apquilancam apyimtalhnamo congne tingma apponquinomap apyiviy apanco najan aptamila apanco, am elhnoc siclhoc anco. Jave enlhit apquillanay as tingma apponquinomap, am ingyinyemac as nalhpop. 12 Aptalhningvoclhec alhta Cristo moc apvalhoc tingma apponquinomap, apvisay “apponquinomap apanco”. Acvamlha lhama aptalhningvoyam alhta Cristo. Am alhta esaclhac em pac yataay apquitcoc najan vayqui ayitcoc acyanmongam melyascalhma enlhitaoc. Apsaclhec alhta Cristo em pac apanco. Eycaso actomja acyanmongam singvomquiscama tap nincoo cotmongvoycamlha nelha. 13 Apquilmec mataa Dios apquilancam ema ac asoc acticyovam, ayinyema yataay apquinavo najan vayqui inquinavo najan vayqui tajap ac acmeta. , Apquililhpajac mataa Dios apquilancam apyimpeoc enlhitaoc melyascalhma yoyam eltimjic apquilponquinomap najan yoyam comascoc comasis apyimpeoc. Eycaso ayinyema acmovan ema ac asoc acticyovam. 14 Acyiviy acmovan em pac Cristo, am colhnoc acmovan ema ac asoc acticyovam. Apmesacpec alhta apanco Cristo actemaclha macmescama Dios actomja actamila anco. Eycaso ayinyema apmopvan Espíritu Santo apquilmilaneycaoc. Cristo em pac actomja ayalhnascama ingvalhoc najan acmascoscama actemaclha ingvalhoc nano. Ingvanquic sat ongilanam Dios aptomja apquilmilaneycaoc.
15 Jesús aptomja singyipitcasquiclha Dios ayinyema monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma alhnancoc. Apmascosquic Jesús mongilyascalhma nano naysicsa acyitnama monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma nano, ayinyema apquitsepma acyanmongam mongilyascalhma. Ongillhoveclhac sat ningilmayclha comasquingvoyam. Ongillhoveclhac sat ninlhamoclhojo ningiltomja ningilanyomalhca, malha singilevoycam Dios. 16 Yitnec sat ancoc vaycajac actalhesomalhca apquilnatam enlhit yoyam ongillhoveclha sat, incaymalhquic emasquingvomoc siclho aptomja apquilnatam. 17 Mongvanquejec ongilmiclha apquilnatam. Apquitsepquic sat ancoc aptomja apquilnatam, natamin ongillhoveclhac sat apquilnatam, acno aclhanma actalhesomalhca. 18 Am nic nat comalhcac monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma siclhoc anco mepqui ema ayinyema asoc acticyovam. 19 Eycaso ilhnic nat aptemaclha Moisés: Apquilyipsatquic nic nat siclho napatavo enlhitaoc vaycajac acyitna aclhamoclhojo singanamaclha Dios. Apmec nic nat Moisés yamit hisopo actong najan yatepepa acmoc. Aplovcasquic nic nat navá congne ema macyatmeyquiclha yingmin. Ayinyema ilhnic nat ema asoc acticyovam. Apquilhpajac nic nat siclho vaycajac singanamaclha Dios najan aplhamoclhojo enlhitaoc aptomja apcaneyquiclha. 20 Aptomjac nic nat Moisés apquilanya enlhitaoc: “Eyca as ema actomja asoc monquinatquiscama apmayjayoclha Dios aplhanma alhta yoyam colhejec acyascacmo, Dios alhta apquillanescama quellhip” —nic nat aptomjac. 21 Apquilhpajac nic nat Moisés ema tingma apponquinomap najan aclhamoclhojo asoc apquilmaycam mataa Dios apquilancam congne tingma apponquinomap. 22 Apquilhpajac nic nat ema aclhamoclhojo asoc, inquitlhincasquic nic nat esavojo. Eycaso ayinyema ilhnic nat singanamaclha Dios. Comascosalhquejec mataa mongilyascalhma mepqui ema acyinquinomalhca.
Cristo aptomja macmescama Dios yoyam colmascosalhca mongilyascalhma
23 Incaymalhquic sat ancoc elhpajac ema tingma apponquinomap, aptomja malha quilaycmasquiscama tingma apponquinomap apyitna netin. Incaymalhquic colmesalhca netin altamila anco asoc macmescama Dios, am colhnoc asoc acticyovam as nalhpop. 24 Aptalhningvoclhec alhta Jesús tingma apponquinomap cotnaja enlhit apquillanay. Ayinyemaclha tingma apponquinomap as nalhpop aptomja malha quilaycmasquiscama ayinyema “apponquinomap apanco” netin. Aptalhningvoclhec alhta netin Cristo yoyam etnejic singilmalhnesquiscama napato Dios. 25 Aptalhningvoclhec mataa Dios apquilancam Leví apmolhama tingma apvalhoc apvisay “apponquinomap apanco” moclhama año yoyam esaclha ema ac asoc acticyovam, cotnaja em pac apanco. Lhama apmesomap apanco alhta Cristo, jave aclhamoclhojo años. 26 Copvanquejec alhta Cristo ingyitsapoc mataa aclhamoclhojo años ayenmo siclhoc nic nat allanomalhca as nalhpop. Acvamlha lhama apvoy alhta Cristo yicpintama actomjaclha nelha ningvamlha nac jay. Apmesomacpo apanco actemaclha macmescama Dios yoyam emascocsic mongilyascalhma. 27 Mongvanquejec nincoo ontimjic moc actemaclha, acvamlha lhama yoyam ongitsapoc, natamin coyiplovjoc sat acma singyicpilquemo. 28 Acno alhta aptemaclha Cristo: Acvamlha lhama alhta apmesomap apanco actemaclha macmescama Dios yoyam emascocsic melyascalhma aplhamoclhojo enlhitaoc. Evotac sat mocjam Cristo, jave yoyam emascocsic mongilyascalhma, eyca yoyam jingilvomsic tap ningiltomja ningiljalhanma.