Jesús envía a los setenta y dos
1 Después de esto, el Señor escogió también a otros setenta y dos, y los mandó de dos en dos delante de él, a todos los pueblos y lugares a donde él había de ir.
2 Les dijo: «En verdad la cosecha es mucha, pero los trabajadores son pocos. Por eso, pidan al Dueño de la cosecha que mande trabajadores a recogerla. 3 ¡Vayan ustedes! Miren que los envío como corderos en medio de lobos. 4 No lleven dinero ni provisiones ni sandalias; y no se detengan a saludar a nadie en el camino. 5 Cuando entren en una casa, saluden primero, digan: “Paz a esta casa.” 6 Y si allí hay gente de paz, su deseo de paz se cumplirá; pero si no, ustedes nada perderán. 7 Quédense en la misma casa que los recibió, y coman y beban de lo que ellos les ofrezcan, pues el trabajador tiene derecho a su salario. Y no anden cambiando de casa. 8 Cuando lleguen a un pueblo donde los reciban bien, coman lo que les sirvan; 9 sanen a los enfermos que allí haya, y díganles: “¡El reino de Dios ya está cerca de ustedes!” 10 Ahora bien, si llegan a un pueblo y no los reciben, salgan a las calles y digan: 11 “¡Hasta el polvo de su pueblo, que se ha pegado a nuestros pies, lo sacudimos como protesta contra ustedes! Pero sepan esto: ¡El reino de Dios ya está cerca!” 12 Yo les digo que en aquel día el castigo para ese pueblo será peor que para la gente de Sodoma.
Reproches contra las ciudades incrédulas
(Mt 11.20-24)13 »¡Ay de ti, Corazín! ¡Ay de ti, Betsaida! Porque si en Tiro y Sidón se hubieran hecho los milagros que se han hecho entre ustedes, ya hace tiempo que se habrían vuelto a Dios, cubiertos de ropas ásperas y sentados en ceniza. 14 Pero en el día del juicio el castigo para ustedes será peor que para la gente de Tiro y Sidón. 15 Y tú, Cafarnaún, ¿crees que serás levantada hasta el cielo? ¡Bajarás hasta lo más hondo del abismo!
16 »Quien los escuche a ustedes me escucha a mí; y quien los rechace a ustedes me rechaza a mí; y quien me rechaza a mí rechaza a quien me envió.»
Regreso de los setenta y dos
17 Los setenta y dos regresaron muy contentos, y decían:
—Señor, en tu nombre ¡hasta los demonios nos obedecen!
18 Jesús les dijo:
—Sí, vi que Satanás caía del cielo como un rayo. 19 Sepan que yo les he dado a ustedes poder para pisotear serpientes y alacranes, y para vencer toda la fuerza del enemigo, sin sufrir ningún daño. 20 Pero no se alegren de que los espíritus se les someten, sino alégrense de que sus nombres ya están escritos en el cielo.
Solo el Hijo sabe quién es el Padre
(Mt 11.25-27Mt 13.16-17)21 En aquel mismo momento, Jesús, lleno de alegría por el Espíritu Santo, dijo: «Te alabo, Padre, Señor del cielo y de la tierra, porque has mostrado a los sencillos las cosas que has ocultado a los sabios y entendidos. Sí, Padre, porque así lo has querido.
22 »Mi Padre me ha entregado todas las cosas. Nadie sabe quién es el Hijo, sino el Padre; y nadie sabe quién es el Padre, sino el Hijo y aquellos a quienes el Hijo quiera darlo a conocer.»
23 Volviéndose a los discípulos, les dijo a ellos solos: «Dichosos quienes vean lo que ustedes están viendo; 24 porque les digo que muchos profetas y reyes quisieron ver esto que ustedes ven, y no lo vieron; y oír esto que ustedes oyen, y no lo oyeron.»
Parábola del buen samaritano
25 Un maestro de la ley fue a hablar con Jesús, y para ponerlo a prueba le preguntó:
—Maestro, ¿qué debo hacer para alcanzar la vida eterna?
26 Jesús le contestó:
—¿Qué está escrito en la ley? ¿Qué es lo que lees?
27 El maestro de la ley contestó:
—“Ama al Señor tu Dios con todo tu corazón, con toda tu alma, con todas tus fuerzas y con toda tu mente”; y “ama a tu prójimo como a ti mismo.”
28 Jesús le dijo:
—Has contestado bien. Si haces eso, tendrás la vida.
29 Pero el maestro de la ley, queriendo justificar su pregunta, dijo a Jesús:
—¿Y quién es mi prójimo?
30 Jesús entonces le contestó:
—Un hombre bajaba por el camino de Jerusalén a Jericó, y unos bandidos lo asaltaron y le quitaron hasta la ropa; lo golpearon y se fueron, dejándolo casi muerto. 31 Por casualidad, un sacerdote pasaba por el mismo camino; pero al verlo, dio un rodeo y siguió adelante. 32 También un levita pasó por aquel lugar, y cuando lo vio, dio un rodeo y siguió adelante. 33 Pero un hombre de Samaria que viajaba por el mismo camino, al verlo, sintió compasión. 34 Se acercó a él, le curó las heridas con aceite y vino, y le puso vendas. Luego lo subió en su propia cabalgadura, lo llevó a un alojamiento y lo cuidó. 35 Al día siguiente, el samaritano sacó el equivalente al salario de dos días, se lo dio al dueño del alojamiento y le dijo: “Cuide a este hombre, y si gasta usted algo más, yo se lo pagaré cuando vuelva.” 36 Pues bien, ¿cuál de esos tres te parece que se hizo prójimo del hombre que fue asaltado por los bandidos?
37 —El que tuvo compasión de él —contestó.
Jesús le dijo:
—Pues ve y haz tú lo mismo.
Jesús en casa de Marta y María
38 Jesús siguió su camino, y entró en una aldea; allí una mujer llamada Marta lo hospedó en su casa. 39 Marta tenía una hermana llamada María, la cual se sentó a los pies de Jesús para escuchar lo que él decía. 40 Pero Marta, que estaba atareada con sus muchos quehaceres, se acercó a Jesús y le dijo:
—Señor, ¿no te importa que mi hermana me deje sola con todo el trabajo? ¡Dile que me ayude!
41 Pero Jesús le contestó:
—Marta, Marta, te preocupas y te inquietas por demasiadas cosas, 42 pero solo una cosa es necesaria. María ha escogido la mejor parte, y nadie se la quitará.
Apquilapajascama Jesús setenta apquiltamsoycaoc
1 Natamin alhta apquilyacyesa Visqui ingac mocjam setenta apquiltamsoycaoc. Apquilapajasquic alhta moc apcanita. Apquilapajasquic alhta natingma lhalhma anco yavamlha eyacsic. 2 Aptomjac alhta apquilanya Jesús:
—Cotlaycaoc acmocjitma acyilhna, eyca apcanito aptomja apnaclheycaoc. Elilmalhnam quellhip acnaclhomalhquilha avisqui ac, yoyam elapajacsic elnaclhamcoc acyilhna. 3 Ellhing quellhip. Quip elanojo, alapajasquic quellhip malha nipquesic apquitcaoc naysicsa asoc navjac aclom. 4 Noelsov nasa najapa najan solyayem. Noelsov moc tiyayipeoc. Noelpayves nasa enlhit nalhit amay. 5 Apquilantalhningvocmec sat ancoc lhama tingma, eltime sat siclho: “Coltamilam sat ingilvalhoc as tingma”. 6 Apnec sat ancoc maa enlhit actamila apvalhoc, comalhcac sat tacja actemaclha apquilpayvescama quellhip. Am sat ancoc elhnac enlhit actamila apvalhoc, cotajingvomoc sat apquilpayvescama. 7 Elhnam sat maa tingma. Eltovaoc najan elyinaoc asoc apquillhoy maa. Enlhit aptamjaycam colhojoc sat acyanmongam. Noelyanmongsaoc nasa moc apquilmaclha tingma. 8 Apquilmacpec sat ancoc tacja quellhip as tingma, eltovaoc sat asoc nintom apquillhoy maa. 9 Eltamilquisquim sat acmasca apyimpeoc as tingma. Eltime sat maa: “Camquitvaac quellhip Dios apquilnancascama” —sat eltime elanic. 10 Am sat ancoc elmacpoc tacja quellhip as tingma, elantiyip sat maa. Sat eltimjic maa: 11 “Ninpalesquic lhopactic alyipitcay ingmancoc ayinyema as tingma. Cotnatsalhquejec sat actemaclha melmam tacja. Elyasamcojo quellhip: Camquitvaac lhac quellhip Dios apquilnancascama. Am lhac colyacmoc quellhip” —sat eltime elanic. 12 Actomjac coo siyanya quellhip: Acvocmo sat acnim ningyicpilcomalhcoclha coyimtilhojoc sat acyanmongayclha as tingma, am colhoyc acyanmongayclha tingma Sodoma —alhta aptomjac.
Enlhitaoc melyajayquiclho layi
(Mt 11.20-24)13 Quellhip layi co Corazín. Quellhip layi co Betsaida. Invitalhquic nipyesicsa quellhip asoc sinpilapquiscama. Invitalhquic nat ancoc as asoc tingma Tiro najan Sidón, quilhvoc nat elyanmongsic apquilvalhoc. Quilhvoc nat elvitacpoc apma apquilantalhnama yamquintim ajac apnaycam naysicsa tajap. 14 Acvocmo sat acnim ningyicpilcomalhcoclha colhyevavojoc sat acyanmongayclha co Tiro najan co Sidón, melhno quellhip. 15 Quellhip co Capernaum. ¿Apquilanayqui ya quellhip elyasacpoc netin acvocmo netin? Colhic sat acvayvesantamo coning acvocmo alyascamaclha ingjangaoc.
16 “Injalhnalhcoc ancoc apquilpayvam quellhip, acno acjalhnomalhco coo lha sicpayvam. Apquilvanacpec ancoc quellhip, acno sicvanamalhca coo lha. Acvanalhquic ancoc coo, apvanacpec najan Ingyapam aptomja seyapajascama coo —alhta aptomjac.
Apquilvactamo mocjam setenta apquiltamsoycaoc
17 Apquilvoctac alhta mocjam setenta apquiltamsoycaoc. Inquilpayjeclhec alhta apquilvalhoc, apquilpamejitsa:
—Visqui, ingilyajaclhoc najan maa somquic quilyicjamo ayinyema lhip apvisay —alhta apquiltomjac.
18 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Eje, acvita inyicje Satanás, malha alyinmom, malha nata actiyam ayinyema netin. 19 Quip elanojo. Almesquic quellhip apquilmopvan, yoyam eltamoc nimisma najan yitaja, yoyam elnatovacsic cotnaja ingmoc. Mellingamquejec sat quellhip acmasca. 20 Noelitsovacsojo nasa quellhip alyajaclho somquic quilyicjamo. Elitsovacsojo anco quellhip acnatalhesomalhca apquilvisay netin —alhta aptomjac.
Jesús acpayjayclha apvalhoc
(Mt 11.25-27Mt 13.16-17)21 Yejemoc alhta acpayjeclho apvalhoc Jesús ayinyema Espíritu Santo: Aptomjac alhta apquilmalhnancama:
—Ingyapam netin, lhip nac Visqui netin najan as nalhpop. Inlhenquic coo evalhoc lhip. Apyilhascasquic lhip as asoc enlhitaoc apquilyascamco lhalhma anco. Am eyilhascasac lhip as asoc enlhit melyascamco malha sicaa. Intasic anco, Ingyapam. Actomja lhip apquiltemoclha apanco.
22 “Elmesquic coo Tata aclhamoclhojo asoc sicmovan. Paj lhama apyascamco sicvisay Apquitca. Apvamlha coo Tata apyasamco. Paj lhama apyascamco apvisay coo Tata. Acvamlha coo sicyascamco apvisay coo Tata. Najan maa apquilyasamcoc sictomja silyascasingviyam apvisay coo Tata —alhta aptomjac Jesús.
23 Apquilanoc alhta Jesús apquiltamsoycaoc, apquilpamejitsa:
—Apquilvitac quellhip as asoc. Apquilinyejemoc anco enlhit apquilvitay as asoc. 24 Actomjac coo siyanya quellhip: Apquilvitac quellhip as asoc. Aplhamoc nic nat profetas Dios apquillingascama najan apquilviscaa apquililtamjoc nic nat elvita. Am nic nat elvitayac. Apquililtamjoc nic nat ellinga. Am nic nat ellingayac —alhta aptomjac.
Aplhenamap aptamila co Samaria
25 Yejemoc alhta apquinmaclho netin apyascamco apquiltemaclha. Apquiltamjoc alhta eyipconic Jesús. Aptomjac alhta apcanya:
—Visqui, ¿jalhco sat otnejic, yoyam momasquingvomeje cotmongvoycamlha nelha? —alhta aptomjac.
26 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—¿Jalhco lha actomja singanamaclha actalhesomalhca? ¿Co lha actomja lhip apquilyipsatem? —alhta aptomjac.
27 Apcatingmavoc alhta apyascamco apquiltemaclha:
—“Ingyasicjojo anco Dios lhip Visqui pac. Iyiplovquis sat apvalhoc, najan apyimnatem apanco najan apyascamcolhma. Ingyasicjojo ingmoc acno apcasicjamacpo apanco” —alhta aptomjac.
28 Aptomjac alhta apcanya Jesús:
—Inpayjoc aplhanma. Itne sat mataa lha. Memasquingvomejec sat lhip cotmongvoycamlha nelha —alhta aptomjac.
29 Apquiltamjoc alhta etnesacpoc apanco appeyvomo as enlhit. Aptomjac alhta apcanya:
—Visqui, ¿soc emoc qui? —alhta aptomjac.
30 Yejemoc alhta apquiltimnamcaa Jesús:
—Jerusalén nic nat apquimpac lhama enlhit. Jericó nic nat apmiyaclha. Nalhit amay nic nat apquiltajanyac apquilminyilhma. Appatjetacpec nic nat. Innec nic nat aljalhyovasquisa apquilantalhnama. Apticpongacpec nic nat as enlhit. Quitlhincasoc nic nat ingyitsapoc. Apquilyamyaclhec nic nat aptomja apquilajem. Apquilvonquipquic nic nat. 31 Yejemoc nic nat apmiyaclho maa lhama sacerdote. Apvitangvocmec nic nat apmatnam. Apyeycajangvocmec nic nat eyca. 32 Apquimjamquic nic nat najan lhama levita. Apvitangvocmec nic nat apmatnam. Apyeycajangvocmec nic nat najan. 33 Apquimjamquic nic nat najan lhama co Samaria. Apvitangvocmec nic nat apmatnam. Lhama ilhnic nat apvita, apyovsec nic nat apquilano. 34 Yejemoc nic nat apyocmo. Appilhtejitcasquic nic nat apquilyimsem. Apyanquincaac nic nat olivo yingmenic (acpilhmoc) najan moyayit uva yingmenic. Appatimcaseclhec nic nat apquinamtem. Apyantimquic nic nat tingma apnaycamcaclha maycaa. Aptamilcasquic nic nat maa. 35 Moc acnim nic nat appecjamcaa co Samaria. Yejemoc nic nat apquiljalhyovasa anit solyayem. Apmesquic nic nat acyanmongam actomja tingma pac. Aptomjac alhta apcanya: “Itamilquis sat as enlhit. Am sat ancoc colhnoc acyanmongam aptamilquiscama, olmesic sat mocjam sicvactamo sat” —nic nat aptomjac. 36 Apnatqui enlhit nic nat aptomja apquilvitay apmatnam. ¿Jalhco apcanya lhip aptomja poc apanco? —alhta aptomjac Jesús.
37 Apcatingmavoc alhta apyascamco apquiltemaclha:
—Ayanayc coo aptomja apquimlaycmo —alhta aptomjac.
Aptomjac alhta apcanya Jesús:
—Tasi, ilhing sat lhip. Ilhnasojo sat aptemaclha —alhta aptomjac.
Jesús aptimem maycaa Marta najan María tingma ac
38 Aplhinquic alhta Jesús, apvoclhoc alhta lhama tingma. Inmec alhta tacja quilvana acvisay Marta. 39 Inyalhing alhta innac acvisay María. Innacmec alhta apnaclha Jesús acpayjo apmancoc. Inquiljalhnoc alhta aplhanma. 40 Incapajam alhta allana aclhamoclhojo asoc Marta. Acyoctamo alhta apnaclha Jesús. Intomjac alhta ayanya:
—Visqui, ¿am ya colhenac apvalhoc lhip acyinyova actamjaycam eyalhing? Actamjam elhapco coo. Ingyane sat jepasmoc —alhta intomjac.
41 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Marta, Marta. Actemaclha aclheneycam avalhoc lhiya. Incapajam allana lhiya aclhamoclhojo asoc. 42 Lhama asoc eyca ningilanyomalhca ongillanac. Inyacyesquic lhac María actamila asoc. Colatamalhqueje nac maa —alhta aptomjac.