La mujer sorprendida en adulterio
1 Pero Jesús se dirigió al monte de los Olivos, 2 y al día siguiente, al amanecer, volvió al templo. La gente se le acercó, y él se sentó y comenzó a enseñarles.
3 Los maestros de la ley y los fariseos llevaron entonces a una mujer, a la que habían sorprendido cometiendo adulterio. La pusieron en medio de todos los presentes, 4 y dijeron a Jesús:
—Maestro, esta mujer ha sido sorprendida en el acto mismo de cometer adulterio. 5 En la ley, Moisés nos ordenó que a mujeres así se las mate a pedradas. ¿Tú qué dices?
6 Ellos preguntaron esto para ponerlo a prueba, y tener así de qué acusarlo. Jesús se inclinó y comenzó a escribir en la tierra con el dedo. 7 Pero, como seguían preguntándole, se enderezó y les dijo:
—Aquel de ustedes que no tenga pecado, que le tire la primera piedra.
8 Y volvió a inclinarse y siguió escribiendo en la tierra. 9 Al oír esto, uno tras otro comenzaron a irse, y los primeros en hacerlo fueron los más viejos. Cuando Jesús se encontró solo con la mujer, que se había quedado allí, 10 se enderezó y le preguntó:
—Mujer, ¿dónde están? ¿Ninguno te ha condenado?
11 Ella le contestó:
—Ninguno, Señor.
Jesús le dijo:
—Tampoco yo te condeno; ahora, vete y no vuelvas a pecar. ]
Jesús, la luz del mundo
12 Jesús se dirigió otra vez a la gente, y les dijo:
—Yo soy la luz del mundo; el que me sigue tendrá la luz de la vida, y nunca andará en la oscuridad.
13 Los fariseos le dijeron:
—Tú estás dando testimonio a favor tuyo: ese testimonio no tiene ningún valor.
14 Jesús les contestó:
—Mi testimonio sí tiene valor, aunque yo mismo lo dé a mi favor. Porque yo sé de dónde vengo y a dónde voy; en cambio, ustedes no lo saben. 15 Ustedes juzgan según los criterios humanos, pero yo no juzgo a nadie; 16 y si acaso juzgo, mi juicio va de acuerdo con la verdad, porque no juzgo yo solo, sino que el Padre, que me envió, juzga conmigo. 17 En la ley de ustedes está escrito que, cuando dos testigos dicen lo mismo, su testimonio tiene valor. 18 Pues bien, yo mismo soy un testigo a mi favor, y el Padre, que me envió, es el otro testigo.
19 Le preguntaron:
—¿Dónde está tu padre?
Jesús les contestó:
—Ustedes no me conocen a mí, ni tampoco a mi Padre; si me conocieran a mí, también conocerían a mi Padre.
20 Jesús dijo estas cosas mientras enseñaba en el templo, en el lugar donde estaban los cofres de las ofrendas. Pero nadie lo arrestó, porque todavía no había llegado su hora.
«A donde yo voy, ustedes no pueden ir»
21 Jesús les volvió a decir:
—Yo me voy, y ustedes me van a buscar, pero morirán en su pecado. A donde yo voy, ustedes no pueden ir.
22 Los judíos dijeron:
—¿Acaso estará pensando en matarse, y por eso dice que no podemos ir a donde él va?
23 Jesús les dijo:
—Ustedes son de aquí abajo, pero yo soy de arriba; ustedes son de este mundo, pero yo no soy de este mundo. 24 Por eso les dije que morirán en sus pecados; porque si no creen que Yo Soy, morirán en sus pecados.
25 Entonces le preguntaron:
—¿Y quién eres tú?
Jesús les respondió:
—En primer lugar, ¿por qué he de hablar con ustedes? 26 Tengo mucho que decir y que juzgar de ustedes, pero el que me ha enviado dice la verdad, y lo que yo le digo al mundo es lo mismo que le he oído decir a él.
27 Pero ellos no entendieron que les hablaba del Padre. 28 Por eso les dijo:
—Cuando ustedes levanten al Hijo del hombre, reconocerán que Yo Soy, y que no hago nada por mi propia cuenta; solamente digo lo que el Padre me ha enseñado. 29 Porque el que me ha enviado está conmigo; no me ha dejado solo, porque yo siempre hago lo que a él le agrada.
30 Cuando Jesús dijo esto, muchos creyeron en él.
Los hijos de Dios y los esclavos del pecado
31 A los judíos que habían creído en él, Jesús les dijo:
—Si ustedes se mantienen fieles a mi palabra, serán verdaderos discípulos míos; 32 y conocerán la verdad, y la verdad los hará libres.
33 Ellos le contestaron:
—Nosotros somos descendientes de Abrahán, y nunca hemos sido esclavos de nadie; ¿cómo es que dices que seremos libres?
34 Jesús les dijo:
—Les aseguro que todos los que pecan son esclavos del pecado. 35 Un esclavo no pertenece para siempre a la familia; pero un hijo sí pertenece para siempre a la familia. 36 Así que, si el Hijo los hace libres, ustedes serán verdaderamente libres. 37 Ya sé que ustedes son descendientes de Abrahán; pero quieren matarme porque no aceptan mi palabra. 38 Yo hablo de lo que el Padre me ha mostrado; así también ustedes, hagan lo que del Padre han escuchado.
39 Ellos le dijeron:
—¡Nuestro padre es Abrahán!
Pero Jesús les contestó:
—Si ustedes fueran de veras hijos de Abrahán, harían lo que él hizo. 40 Sin embargo, aunque les he dicho la verdad que Dios me ha enseñado, ustedes quieren matarme. ¡Abrahán nunca hizo nada así! 41 Ustedes hacen lo mismo que hace su padre.
Ellos le dijeron:
—¡Nosotros no somos hijos bastardos; tenemos un solo Padre, que es Dios!
42 Jesús les contestó:
—Si de veras Dios fuera su padre, ustedes me amarían, porque yo vengo de Dios y aquí estoy. No he venido por mi propia cuenta, sino que Dios me ha enviado. 43 ¿Por qué ustedes no pueden entender mi mensaje? Simplemente, porque tampoco pueden escuchar mi palabra. 44 El padre de ustedes es el diablo; ustedes le pertenecen, y hacen lo que él quiere. Desde el principio, el diablo ha sido un asesino. No se mantiene en la verdad, y nunca dice la verdad. Cuando miente, habla como lo que es, porque es mentiroso y es el padre de la mentira. 45 Pero, como yo digo la verdad, ustedes no me creen. 46 ¿Quién de ustedes puede señalar en mí algún pecado? Y si digo la verdad, ¿por qué no me creen? 47 El que es de Dios escucha las palabras de Dios; pero ustedes no son de Dios, y por eso no quieren escuchar.
Cristo existe desde antes de Abrahán
48 Los judíos le dijeron entonces:
—¡Cuánta razón tenemos al decir que eres samaritano, y que tienes un demonio!
49 Jesús les contestó:
—Yo no tengo ningún demonio. Lo que hago es honrar a mi Padre. Ustedes, en cambio, me deshonran. 50 Yo no busco mi gloria; quien la busca es el que juzga. 51 Yo les aseguro que quien hace caso de mi palabra jamás morirá.
52 Los judíos le contestaron:
—Ahora estamos seguros de que tienes un demonio. Abrahán murió, y también murieron todos los profetas, ¿y tú dices: “El que hace caso de mi palabra jamás morirá”? 53 ¿Acaso eres tú más que nuestro padre Abrahán? Porque él murió, y también los profetas murieron. ¿Quién te crees tú?
54 Jesús les contestó:
—Si yo me glorifico a mí mismo, mi gloria no vale nada. Pero el que me glorifica es mi Padre, el mismo que ustedes dicen que es su Dios. 55 Pero ustedes no lo conocen. Yo sí lo conozco. Y si yo dijera que no lo conozco, sería tan mentiroso como ustedes. Pero ciertamente lo conozco, y hago caso de su palabra. 56 Abrahán, el antepasado de ustedes, se alegró porque iba a ver mi día; y lo vio, y se llenó de gozo.
57 Los judíos dijeron a Jesús:
—Todavía no tienes cincuenta años, ¿y dices que has visto a Abrahán?
58 Jesús les contestó:
—Les aseguro que yo existo desde antes de que existiera Abrahán.
59 Entonces ellos tomaron piedras para arrojárselas; pero Jesús se escondió y salió del templo.
1 Apmiyaclhec alhta Jesús inquilhe acvisay Olivos.
2 Inquitsacac alhta, alhtooc anco aptalhningvactamo mocjam tingma apponquinomap. Apquilyavectac alhta aplhamoclhojo enlhit. Apnaclhec alhta Jesús. Apquillhicmosquic alhta enlhitaoc. 3 Apquilvaac alhta apquilyascamco apquiltemaclha najan fariseos. Apquilyantamentac alhta quilvana alanatama. Invitalhquic alhta naysicsa acpatjeteycam. Apquilnesquic alhta naysicsa. 4 Apquiltomjac alhta fariseos apquilanya Jesús:
—Visqui, inmalhquic lhac as quilvana naysicsa acpatjeteycam enlhit. 5 Yitnec nincoo singanamaclha Moisés. Aptomjac singilanya Moisés: Elyicna sat mataymong quilvana actema nac lha —ilhnic nat aptomjac. ¿Jalhco aptomja lhip? —alhta apquiltomjac.
6 Apquililtamjoc alhta elyipconic Jesús, yoyam eltipsic apvisay. Yejemoc alhta apjalhingvocmo Jesús. Apopejic alhta aptalhesamcoc lhopactic. 7 Apquilinlhanacmec alhta fariseos apquilmalhnaycam. Yejemoc alhta appeyveclho Jesús. Aptomjac alhta apquilanya:
—Apnec sat ancoc lhama nipyesicsa quellhip mepqui meyascalhma, ima sat apmamyi mataymong. Iyicna sat as quilvana —alhta aptomjac.
8 Apjalhingvoclhec alhta mocjam Jesús. Aptalhesquic alhta mocjam nalhpop. 9 Lhama alhta apquillinga appayvam. Apquilantipquic alhta moclhama. Apquilmamyi alhta apquilantiyapma apquilvanyam. Apsovjacpo alhta apquilantepa. Lhapcoc alhta aptamopamcoc Jesús najan quilvana ayinmamcaa lhapco. 10 Yejemoc alhta appeyveclho Jesús. Aptomjac alhta Jesús apcanya quilvana:
—Lhiya, ¿jalhco apquilyasa enlhitaoc? ¿Paj ya lhama enlhit aptimesquiscama acmasom? —alhta aptomjac.
11 Incatingmavoc alhta quilvana:
—Visqui, paj lhama enlhit —alhta intomjac.
Aptomjac alhta apcanya Jesús:
—Motnesquiseje coo lha acmasom. Colhing maa, colvates sat coyascalhma lhiya —alhta aptomjac.
Jesús aptomja ayitsayolhma lhalhma anco
12 Yejemoc alhta apquiltimnasamcaa mocjam Jesús:
—Coo sictimem siyitsasquiscamalhma enlhit lhalhma anco. Seyiploycam sat ancoc enlhit, colhic sat ayitsayolhma. Colhic sat acyimnatem apnenyic ayinyema ayitsayolhma. Metyisamejec sat mataa acyinatesaclhilhma.
13 Apquilatingmavoc alhta fariseos:
—Lhip aptomja aplingascama apvisay apanco, aptimec apanco —alhta apquiltomjac.
14 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Aclingasqui inyicje sicvisay ajanco. Nasoc anco actomja siclingascama. Acyasamcoc coo siyinyemayaclha, acyasamcoc najan sicyasaclha. Am elyasamcoc quellhip siyinyemayaclha najan sicyasaclha. 15 Quellhip jellhenquic sicmasom acno apquiltemaclha enlhit lhalhma anco. Coo eyca motnesquisic apmapsom enlhit. 16 Inpeyvoc mataa sicyicpilquemo apquiltemaclha enlhit. Jave sicyicpilquemo elhapco. Acyicpilcoc coo lhama Tata (incanit) aptomja seyapajascama, ongilyicpilcojo apquiltemaclha enlhit. 17 Yitnec quellhip singanamaclha actalhesomalhca: Am sat ancoc coyeycac moc apquillhanma apcanit enlhit apquiltomja apquilvitaycamco, mongilyascamejec sat. 18 Incanit nincoo ninlhanma sicvisay. Aclingasquic coo sicvisay ajanco. Aplingasquic sicvisay coo Tata aptomja seyapajascama —alhta aptomjac.
19 Apquiltomjac alhta fariseos apquilanya Jesús:
—¿Jalhco apnaclha Apyap? —alhta apquiltomjac.
Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Am jelyicpilcac quellhip coo. Am najan elyicpilcac quellhip coo Tata. Elyicpilcoc ancoc coo, elyicpilcojoc sat najan coo Tata —alhta aptomjac.
20 Apquiltimnasamcaa alhta Jesús as amyaa congne tingma apponquinomap. Apquinmam alhta Jesús nicja yamit aysicsic acninquinomalhquilha solyayem. Am alhta emacpoc Jesús. Ayinyemaclha am alhta covocmoc acnim, yoyam emacpoc.
Melvomejec sat quellhip yavamlha oyacsic
21 Aptomjac alhta mocjam Jesús apquilanya judíos:
—Pac olhong sat coo. Jelquitmoc sat quellhip. Elmasquingvomoc sat quellhip acyiplomo melyascalhma apancaoc. Melvomejec sat quellhip yavamlha oyacsic —alhta aptomjac.
22 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—¿Pa ya ingyajacpoc apanco? Ayinyemaclha aplhena nac: Melvomejec sat quellhip yavamlha oyacsic —alhta apquiltomjac.
23 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Am elinyemayac netin quellhip. Coo eyca siyinyemay maa netin. Quellhip apquilinyemaclha apanco as nalhpop. Am ongvinyemac coo as nalhpop —alhta aptomjac. 24 Eycaso ayinyema sictomja lhac silanya quellhip: Elmasquingvomoc sat quellhip acyiplomo melyascalhma apancaoc. Apquilyascacmec sat ancoc quellhip sictomja Cristo, elmasquingvomoc sat quellhip acyiplomo melyascalhma.
25 Apquiltomjac alhta judíos apquilanya Jesús:
—¿Soc enlhit lhip qui? —alhta apquiltomjac.
Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Coo nac Cristo, acno siltimnascama alhta siclho quellhip. 26 Acyasamcoc coo aclhamoclhojo apquiltemaclha apancaoc quellhip. Aclingasquic coo amyaa lhalhma anco acvamlha siclingay ayinyema coo Tata aptomja nasoc anco —alhta aptomjac.
27 Am alhta elyasamcoc judíos actemaclha aplhenamap Ingyapam netin.
28 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Coo sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit. Jelmiyasiclhac sat netin coo. Natamin jelyicpilcangvomoc sat quellhip sictomja Cristo. Melquinatsejec sat quellhip cotnaja siclingascama ajanco. Aclingasquic mataa amyaa aptomja selhicmoscama coo Tata. 29 Epasmec mataa coo Tata aptomja seyapajascama. Mejeyinyovejec sat coo Tata —alhta aptomjac.
30 Lhama alhta apquillinga Jesús appayvam. Yiplovcoc alhta apquiltimem melyasquiyam aplhamoclhojo enlhit.
Apquillhenamap Dios apquitquic najan enlhit almam melyascalhma
31 Aptomjac alhta Jesús apquilanya judíos quilhva apquiltimem melyasquiyam:
—Apquilyiplovcasquic sat ancoc quellhip sicpayvam, eltimjic sat siltamsoycaoc. 32 Elyasingvomoc sat quellhip actomja nasoc anco. Actomja nasoc anco ayinyema ningmiyovmalhquilha —alhta aptomjac.
33 Apquilatingmavoc alhta:
—Abraham aptovana niptamin nincoo. Am ongilmomalhcac mataa nincoo. ¿Soctomja aptomja nac singilanya, yoyam ongilmiyovalhca? —alhta apquiltomjac.
34 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Actomjac coo silanya quellhip: Naso, moclhama enlhit apquillanay melyascalhma aptomja apmomap, mongilyascalhma acmam. 35 Enlhit apmomap metnejec mataa apvisqui apmolhama. Apvisqui apquitca aptomja eyca mataa apmolhama. 36 Nasoc sat cotnejic apquilmiyovmap quellhip ayinyema apquilmasma Visqui Apquitca. 37 Acyasamcoc coo, quellhip jelajic, ayinyemaclha am colmac apquilvalhoc coo sicpayvam. 38 Aclingasquic coo mataa amyaa, aptomja selhicmoscama coo Tata. Apquillanac mataa asoc quellhip ayinyema apquilyap apquiltimnascaoc —alhta aptomjac.
39 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Abraham nincoo ningilyeyjamcaa —alhta apquiltomjac.
Apquiltomjac alhta apquiltamsoycaoc apquilanya Jesús:
—Nasoc sat ancoc quellhip apquiltomja Abraham aptovana niptamin, elvajanamcoc sat actemaclha aptamjaycam. 40 Naso, apquililtamjoc quellhip jelajic, ayinyemaclha altimnasquic quellhip amyaa actomja nasoc anco, ayinyema coo Tata Dios. Am nic nat etnemac mataa Abraham apquiltomjaclha nac quellhip. 41 Apquilyiplovcasquic quellhip apquiltemaclha apquilyap —alhta aptomjac.
Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Jave ningilvisay quipyap. Apnec nincoo Ingyapam Dios apvamlha pac lhama —alhta apquiltomjac.
42 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Nasoc sat ancoc quellhip apquiltomja apquilyap Dios, jelasicjojoc sat coo lha. Ayinyemaclha acvaac coo, siyinyema Dios Ingyapam. Jave sicvoy ajanco, Dios apvamlha pac lhama aptomja seyapajascama. 43 ¿Soctomja melyasamco nac quellhip coo sicpayvam? Am colyacmoc quellhip elaylhojo coo sicpayvam. 44 Innec quellhip apquilyap acvisay yavey diablo. Quellhip apquiltomja ayitquic. Apquililtamjoc mataa elvajanamcoc quellhip actemaclha ayitsepma inquenyic apquilyap. Siclhoc anco nic nat acvocmo quilhvo nac jay actomja ticyovam inyap. Am coyitnac mataa actimem nasoc anco. Jave nasoc anco actemaclha. Intimec mataa acmovan amyaa, ayinyemaclha yavey diablo acvisay acmovan amyaa inyap. Actemaclha anco acmovan amyaa. 45 Altimnasquic coo mataa quellhip amyaa actomja nasoc anco. Eyca elyascacmec mataa quellhip. 46 ¿Soc enlhit apvita lhama moyascalhma ajanco? Altimnasquic sat ancoc amyaa actomja nasoc anco, ¿soctomja selyascacmo nac quellhip? 47 Apjalhnoc mataa Dios appayvam enlhit aptomja Dios apquitca. Am eliltamjoc quellhip elaylhojo Dios appayvam. Ayinyemaclha meltomja quellhip Dios apquitquic —alhta aptomjac.
Cristo aptiyascam nic nat netin metyaycamlha nic nat Abraham
48 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Naso nac ningillhena alhta nincoo: Lhip nac co Samaria. Meyascamcolhma nac lhip —alhta apquiltomjac.
49 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Jave coo moyascamcolhma. Ayacoc coo Tata. Quellhip eyca am jelaco. 50 Am otnajac coo siyajamalhco ajanco. Apnec coo Tata aptomja seyayo, aptomja seyicpilquemo. 51 Actomjac coo silanya quellhip: Naso, apyiplovcasquic sat ancoc enlhit coo sicpayvam, mengyitsepejec sat mataa cotmongvoycamlha nelha —alhta aptomjac.
52 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Quilhvoc ningyasamcoc nincoo, meyascamcolhma nac lhip. Apquitsepmec nic nat Abraham. Apquilitsepmec nic nat profetas Dios apquillingascama. Lhip eyca aptomja singilanya: Apyiplovcasquic sat ancoc enlhit sicpayvam, mengyitsepejec sat cotmongvoycamlha nelha. 53 ¿Apyimtalhnamo ya lhquip, am ya elhno ningilyeyjamcaa Abraham? Apquitsepmec nic nat Abraham. Apquilitsepmec nic nat profetas Dios apquillingascama. ¿Soc enlhit lhip qui aplhenacpo apanco? —alhta apquiltomjac.
54 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Ayajemo sat cotnejic siyajamalhco ajanco. Coo Tata eyca aptomja seyayo. Apquiltimem inyicje quellhip apquilyap coo Tata. 55 Am elyicpilcac quellhip Dios Ingyapam. Coo eyca acyicpilcoc. Actomjac sat ancoc ongvanic quellhip: Am oyicpilcac Dios Ingyapam, sicmovan amyaa sat otnejic. Olhojoc sat quellhip apquilmopvan amyaa. Nasoc anco, acyicpilcoc coo Dios Ingyapam. Acyiplovcasquic mataa appayvam. 56 Apquitsovasoc nic nat apquilyeyjamcaa Abraham. Apquiltamjoc nic nat etamcojo acnim, yoyam ovac as nalhpop. Apvitac nic nat as acnim. Payjeclhec nic nat apvalhoc Abraham —alhta aptomjac.
57 Apquilatingmavoc alhta judíos:
—Am evocmoc mocjam lhip cincuenta años. ¿Apvitayo ya lhquip Abraham ningilyeyjamcaa nic nat? —alhta apquiltomjac.
58 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Actomjac coo silanya quellhip: Naso, sictiyascam nat coo, metyaycamlha nic nat Abraham —alhta aptomjac.
59 Yejemoc alhta apquilma mataymong judíos. Apquililtamjoc alhta elajic Jesús. Apyilhacpoc alhta aptepa tingma apponquinomap Jesús.