La reina de Sabá visita a Salomón
(1~R 10.1-13)
1 La reina de Sabá oyó hablar de la fama que Salomón había alcanzado, y fue a Jerusalén para ponerlo a prueba con preguntas difíciles. Llegó rodeada de gran esplendor, con camellos cargados de perfumes y con gran cantidad de oro y piedras preciosas. Cuando llegó ante Salomón, le preguntó todo lo que tenía pensado, 2 y Salomón respondió a todas sus preguntas. No hubo una sola pregunta de la cual no supiera la respuesta. 3 Al ver la reina de Sabá la sabiduría de Salomón, y el palacio que había construido, 4 los manjares de su mesa, los lugares que ocupaban sus oficiales, el porte y la vestimenta de sus criados, sus coperos y su ropa, y cómo subía al templo, se quedó tan asombrada 5 que dijo al rey: «Lo que escuché en mi país acerca de tus hechos y de tu sabiduría, es cierto; 6 pero solamente he podido creerlo ahora que he venido y lo he visto con mis propios ojos. En realidad, no me habían contado ni la mitad de tu gran sabiduría, pues tú sobrepasas lo que yo había oído. 7 ¡Qué felices deben de ser tus esposas, y qué contentos han de sentirse esos servidores tuyos, que siempre están a tu lado escuchando tus sabias palabras! 8 ¡Bendito sea el Señor tu Dios, que te vio con agrado y te puso sobre su trono para que fueras su rey! ¡Por el amor que tu Dios tiene a Israel, y para consolidarlo para siempre, te ha hecho rey sobre ellos para que gobiernes con rectitud y justicia!»
9 Luego, ella entregó al rey tres mil novecientos sesenta kilos de oro, y gran cantidad de perfumes y piedras preciosas. Nunca llegó a Israel tal cantidad de perfumes como la que regaló la reina de Sabá al rey Salomón.
10 Además, los hombres al servicio de Jirán y de Salomón, que habían traído oro de Ofir, trajeron también de allá madera de sándalo y piedras preciosas. 11 Con la madera de sándalo, el rey hizo barandas para el templo del Señor y para el palacio real, y también arpas y salterios para los músicos. Nunca se había visto nada semejante en la tierra de Judá. 12 Por su parte, el rey Salomón dio a la reina de Sabá todo lo que ella quiso pedirle, además de lo que ya le había dado a cambio de lo que ella le había traído. Después la reina regresó a su país acompañada de la gente a su servicio.
Fama y riqueza de Salomón
(1~R 10.14-292~Cr 1.14-17)
13 El oro que Salomón recibía cada año llegaba a unos veintidós mil kilos, 14 sin contar el tributo que le pagaban los comerciantes y viajeros. Además, todos los reyes de Arabia y los gobernadores del país le traían oro y plata a Salomón. 15 El rey Salomón mandó hacer doscientos escudos grandes de oro batido, empleando en cada uno seis kilos de oro. 16 Mandó hacer también trescientos escudos más pequeños; en cada uno de ellos empleó un poco más de tres kilos de oro batido, y los puso en el palacio llamado «Bosque del Líbano». 17 Mandó hacer también un gran trono de marfil, y ordenó que lo recubrieran de oro puro. 18 El trono tenía sujetos a él seis escalones y un estrado de oro, y brazos a cada lado del asiento, junto a los cuales había dos leones de pie. 19 Había también doce leones de pie, uno a cada lado de los seis escalones. ¡Jamás se había construido en ningún otro reino nada semejante! 20 Además, todas las copas del rey eran de oro, lo mismo que toda la vajilla del palacio «Bosque del Líbano». No había nada de plata, porque en tiempos de Salomón esta no era de mucho valor, 21 ya que los barcos del rey iban a Tarsis con los hombres al servicio de Jirán, y llegaban una vez cada tres años, trayendo oro, plata, marfil, monos y pavos reales.
22 El rey Salomón superaba en riqueza y sabiduría a todos los reyes de la región. 23 Todos los reyes querían verlo y escuchar la sabiduría que Dios le había dado, 24 y todos le llevaban cada año un regalo: objetos de plata y de oro, capas, armas, sustancias aromáticas, caballos y mulas.
Salomón comercia con carros y caballos
(1~R 10.26-292~Cr 1.14-17)
25 Salomón tenía cuatro mil caballerizas para sus caballos y sus carros, y doce mil jinetes, los cuales destinó a los cuarteles de carros de combate y a la guardia real en Jerusalén. 26 Y Salomón era soberano de todos los reyes que había desde el río Éufrates hasta el país filisteo y hasta la frontera de Egipto. 27 El rey hizo que en Jerusalén hubiera tanta plata como piedras; y que abundara el cedro como las higueras silvestres en la llanura. 28 Los caballos para Salomón eran traídos de Musri y de todos los otros países.
Muerte de Salomón
(1~R 11.41-43)
29 El resto de la historia de Salomón, desde el principio hasta el fin, está escrito en las crónicas del profeta Natán, en la profecía de Ajías, el de Silo, y en las revelaciones del profeta Iddo concernientes a Jeroboán hijo de Nabat. 30 Salomón reinó en Jerusalén sobre todo Israel durante cuarenta años, 31 y cuando murió lo enterraron en la Ciudad de David, su padre. Después, reinó en su lugar su hijo Roboán.
Quilvana avisqui apnaclha Salomón
(1~R 10.1-13)
1 Inlingac nic nat quilvana avisqui co Sabá aptemaclha apvisqui Salomón. Inmiyaclhec nic nat tingma Jerusalén cotnejic maycaa, yoyam coyipconic aptemaclha apyascamco Salomón, colmalhna moclhama nintemaclha mataa. Aplhamoc nic nat apquillhalhmaa, najan camellos voncayispoc alpatmomalhca asoc acmasis, najan oro, najan asoc acmamnave mataymong alyinmom. Pilapcasquic nic nat acvita Salomón. Impamejitcasquic nic nat quilvana avisqui aclhamoclhojo asoc aclhanmaclha avalhoc. 2 Apcatingmavoc nic nat mataa Salomón. Apyasamcoc nic nat mataa Salomón ingyatingmojo moclhama almalhnaycam quilvana avisqui. 3 Pilapcasquic nic nat avisqui co Sabá acvita aptemaclha apyascamco Salomón, najan aptemaclha apquillanay apvisqui tingma pac. 4 Invitac nic nat cotlaycaoc nintom netin mesa, najan apnamcaclha apquilviscaa nicja mesa, najan apava aptamila apquilantalhnama apquilancam aquilmilasictem nintom netin mesa, najan aptemaclha apmiyayclha tingma apponquinomap. Pilapcasquic nic nat acvita avisqui co Sabá. 5 Intomjac nic nat ayanya Salomón: Aclingac coo siyaoclha aptomjaclha lhip Salomón, najan aptemaclha lhip apyascamco. Nasoc as amyaa. 6 Paj coo oyascacmoc quilhvo nac jay sicvita acyovoclhojo asoc. Inlingalhquic alhta aplhenacpo lhip, aptomja malha yamapmopvan najan yamapyascamco. Quilhvo eyca sicvita lhip aptomja nasoc anco apyascamco apanco najan apmopvana apanco, am elhno poc apvisqui siclingay mataa coo. 7 ¡Almaseve nac lhip apnatamcaa, najan apquiltimesaycam apnaclha lhip, apquillinga mataa lhip appayvam aptemaclha apyascamco! 8 ¡Innec ayaco Dios Visqui pac, aptomja apyisponcama lhip aptemaclha, aptomja aptimesquiscama lhip etnejic apvisqui! Dios aptomja apcasicjayo enlhitaoc Israel apquilyacyescama siclho, yoyam elmeyvoc cotmongvoycamlha nelha. Apcanyacpec lhip etnejic apvisqui appeyvomo nipyesicsa enlhit Dios apquilyacyescama — nic nat intomjac avisqui co Sabá.
9 Aplhocac nic nat Salomón, ayinyema acmescama nasa avisqui co Sabá tres mil novecientos sesenta kilos de oro, najan cotlaycaoc asoc acmasis, najan cotlaycaoc asoc acmamnave mataymong alyinmom. Am nic nat cotalhcac mataa nipyesicsa enlhitaoc Israel actema nac jay asoc acmasis acmescama nasa avisqui co Sabá aplhoy Salomón.
10 Apquilpatmentac nic nat apquiltimesaycam Hiram najan Salomón netin barcos cotlaycaoc oro ayinyema Ofir, najan yamit acvisay sándalo najan mataymong alyinmom. 11 Apquillanac nic nat barandas tingma apponquinomap, allanomalhca yamit sándalo, najan payjoc apvisqui tingma pac. Inquillanalhquic nic nat apquilmaycam música arpas najan salterios. Am nic nat cotalhcac mataa actema nac jay yoclhilhma Judá. 12 Aptomjac nic nat apvisqui Salomón apmescama nasa asoc. Inlhocac nic nat avisqui co Sabá moclhama asoc aclhanmaclha avalhoc. Inyangvocmec nic nat aclhoy avisqui co Sabá, am nic nat colhno acmescama nasa siclho. Intajaclhec nic nat mocjam avisqui najan apyovoclhojo apquillhalhmaa.
Ascama apquilnatam Salomón
(1~R 10.14-292~Cr 1.14-17)
13 Aplhocac nic nat mataa apvisqui Salomón veintidós mil kilos de oro lhama año. 14 Aplhocac nic nat mocjam tributo apquilhacjam acyanmongam enlhit apquilyanmongsomap najan enlhit maycaa. Aplhocac nic nat mocjam plata najan oro ayinyema apquilviscaa co Arabia najan apquilviscaa provincias as yoclhilhma. 15 Apcapajasquic nic nat Salomón, colhic allana apquilmaycam ningajapsomalhca, doscientos alyivey anco, alyipitsomalhca seis kilos de oro. 16 Najan yoyam colhic allana trescientos apquilmaycam yamalyivey, alyipitsomalhca tres kilos de oro. Apquilpiquenaclhec nic nat payjoc apvisqui tingma pac, aplhancoc acvisay Nalhma co Líbano (moc acvisay: Ayimjaclha yamit Líbano). 17 Apcapajasquic nic nat colhic allana apvisqui aptajanem trono de marfil, oro ilhnic nat allanomalhca ayimpejic. 18 Payjoc apvisqui aptajanem acyitna apquiltameycaoc seis escalones najan lhama estrado de oro, najan apnincanma apectengaoc, nicja maa quilaycmasquiscama alyancaclha anit yamacmeyva. 19 Najan maa nicja najan moc nicja seis escalones, doce quilaycmasquiscama yamacmeyva. ¡Paj cotamalhcac mocjam apvisqui aptajanem actema nac jay! 20 Acyovoclhojo ingjaycoc apquilmaycam allanomalhca oro, najan maa acyovoclhojo apquilmaycam acnaycaoc aplhancoc acvisay Ayimjaclha Yamit Líbano. Am nic nat collanalhcac apquilmaycam plata, ayinyema cotnaja acmamnave ilhnic nat plata naysicsa aptimem apvisqui Salomón. 21 Yitnec nic nat barcos apquiltimesaycam enlhit apquilinyema apvisqui Hiram, apquilyascama payjoc Tarsis. Vocmec mataa tres años apquilpatmenta oro, najan plata, najan marfil, najan apnatoscama mono yatsene, najan pavos yamtataa (yatmama).
22 Cascama ilhnic nat apquilnatam Salomón, najan aptemaclha apyascamco apanco, am nic nat elhno poc apquilviscaa as nalhpop. 23 Apquiltiyaningvaac nic nat apquilviscaa as nalhpop, yoyam elvita najan elaylhojo appayvam Salomón, actemaclha apyascamco ayinyema Dios. 24 Apquilpatmentac nic nat moclhama año apquilmescama nasa: apquilmaycam allanomalhca oro, najan apava aptamila apanco, najan apquilmaycam ellana apquilimpocjay, najan asoc acmasis, najan apnatoscama nolhing najan yeyjaycoc.
Apvisqui Salomón apnatoscama
(1~R 10.26-292~Cr 1.14-17)
25 Apquilyancac nic nat Salomón cuatro mil nolhing apquilyinyovascama carros. Apnam nic nat doce mil nolhing apcapaoc, napocja apnam tingma Jerusalén, poc apnam nic nat alyitnamaclha carros cuarteles de carros. 26 Apyimtalhnamo apanco ilhnic nat Salomón, am nic nat elhno poc apquilviscaa, ayenmo vatsam Éufrates najan acvaycmo yoclhilhma Filistea, acvaycmo yoclhilhma Egipto nipiyam. 27 Naysicsa aptimem apvisqui Salomón acyitna tingma Jerusalén cotlaycaoc plata, malha lhopactic lhalhma anco. Cotlaycaoc nic nat yamit cedro, malha acyovoclhojo yamtaa alimja nalhma. 28 Apnatoscama nolhing apquilinyema ilhnic nat yoclhilhma Muzri (Egipto) najan moc yoclhilhma lhalhma anco.
Apquitsepma apvisqui Salomón
(1~R 11.41-43)
29 Yitnec nic nat mocjam amyaa actalhesomalhca aptemaclha apvisqui Salomón, najan ayenmoclha acvaycmo nelha aptimem apvisqui, acvisay vaycajac crónicas profeta Natán, najan vaycajac profecia de Ahías co silo, najan vaycajac acvitay apvanmoncama profeta Iddo, aplhenacpo Jeroboam, Nabat apquitca. 30 Aptimec nic nat apvisqui Salomón nipyesicsa apyovoclhojo enlhitaoc Israel tingma Jerusalén, acvaycmo cuarenta años. 31 Apquitsepquic nic nat, apcatoynacpec nic nat tingma apvisayó lhama apyap ninga, Tingma David (Jerusalén). Aptimesacpec nic nat apquitca Roboam, etnejic apvisqui apya'monquiscama apyap ninga.