Salomón se vuelve idólatra
1-2 Además de la hija del faraón, el rey Salomón mantuvo relaciones amorosas con muchas mujeres moabitas, amonitas, edomitas, sidonias e hititas; es decir, con mujeres de las naciones con las que el Señor había prohibido a los israelitas relacionarse, ya que ellas harían que su corazón se desviara hacia sus dioses. Pero Salomón insistió en esas relaciones. 3 Tuvo setecientas esposas de rango real y trescientas concubinas, las cuales desviaron su corazón. 4 Cuando Salomón ya era anciano, sus mujeres hicieron que su corazón se desviara hacia otros dioses, porque no había sido fiel al Señor su Dios, como lo había sido David, su padre. 5 Salomón rindió culto a Astarté, la diosa de los sidonios, y a Milcón, el repugnante ídolo de los amonitas. 6 Así pues, los hechos de Salomón fueron malos a los ojos del Señor, pues no siguió al Señor de todo corazón, como lo había hecho David, su padre.
7 Por aquel tiempo, Salomón construyó, en el monte que está al oriente de Jerusalén, un santuario a Quemos, repugnante ídolo de Moab; e hizo lo mismo en honor del repugnante Moloc, ídolo de los amonitas. 8 Además, también construyó santuarios para todas sus mujeres extranjeras, las cuales ofrecían incienso y sacrificios a sus dioses.
9 A pesar de que el Señor, Dios de Israel, se había aparecido dos veces a Salomón, este tomó la decisión de serle infiel, y provocó así la cólera del Señor. 10 Ya el Señor le había ordenado no rendir culto a otros dioses. Sin embargo, Salomón desobedeció. 11 Por lo tanto, el Señor le dijo: «Ya que te has comportado así, y no has cumplido la alianza y las reglas que te ordené seguir, voy a quitarte el reino, y se lo daré a uno de los que te sirven. 12 Sin embargo, por consideración a David, tu padre, no lo haré mientras vivas; pero se lo quitaré a tu hijo. 13 Aunque no le quitaré todo el reino, sino que le dejaré una tribu, por consideración a tu padre y a Jerusalén, la ciudad que he escogido.»
Adversarios de Salomón
14 El Señor levantó un enemigo contra Salomón, que fue Hadad, un edomita de la familia real de Edom. 15 Algunos años antes, David había derrotado a Edom, y Joab, el jefe del ejército, quien había ido a enterrar a los caídos en combate, decidió matar a todos los hombres de Edom. 16 Durante seis meses se quedó allí, con todos los israelitas, hasta que aniquiló a todos los hombres de Edom. 17 Pero Hadad, que entonces era un niño, huyó a Egipto con algunos de sus paisanos que estaban al servicio de su padre. 18 Salieron de Madián y llegaron a Parán, donde tomaron a su servicio a algunos hombres del lugar. Llegaron a Egipto y se presentaron al faraón, rey de Egipto, y este les dio casa y comida, y les regaló tierras.
19 Hadad se ganó de tal modo el favor del faraón, que el faraón le dio por esposa a su cuñada, la hermana de la reina Tapenés. 20 La hermana de Tapenés dio a Hadad un hijo que se llamó Genubat, al cual Tapenés crio en el palacio del faraón, junto con sus propios hijos. 21 Pero cuando Hadad supo en Egipto que David había muerto, y que también había muerto Joab, el jefe del ejército, le dijo al faraón:
—Dame permiso para regresar a mi tierra.
22 El faraón le respondió:
—¿Y para qué quieres regresar a tu tierra? ¿Te hace falta algo aquí conmigo?
Hadad respondió:
—No me falta nada, pero te ruego que me permitas regresar.
23 Por otro lado, Dios permitió que también se levantara contra Salomón Rezón hijo de Eliada, que tiempo atrás se había escapado de su amo, Hadad Ezer, rey de Soba. 24 Rezón llegó a ser jefe de una banda de ladrones. Cuando David les mató gente, Rezón se fue a Damasco y se estableció allí como rey. 25 Fue rey de Siria, y odiaba tanto a Israel que, mientras Salomón vivió, lo tuvo por enemigo. Así que tanto Rezón como Hadad le crearon grandes problemas a Israel.
26 También Jeroboán hijo de Nabat, que era un funcionario de Salomón, se rebeló contra el rey. Este Jeroboán era de la ciudad de Seredá y de la tribu de Efraín. Su madre era una viuda llamada Serúa. 27 La razón por la que Jeroboán se rebeló contra el rey fue la siguiente: Salomón estaba construyendo el terraplén y cerrando la brecha de la Ciudad de David, su padre. 28 Jeroboán era un hombre fuerte y decidido; y al ver Salomón que este joven era muy activo, lo puso a cargo de todo lo relacionado con los trabajos forzados que hacían los miembros de las tribus de Efraín y Manasés.
29 Y sucedió que un día en que Jeroboán salió de Jerusalén, se encontró en el camino con el profeta Ajías, el de Silo, que iba cubierto con una capa nueva. Los dos estaban solos en el campo. 30 De pronto, Ajías tomó la capa nueva que llevaba puesta, la rasgó en doce pedazos, 31 y dijo a Jeroboán: «Toma para ti diez pedazos, porque el Señor, Dios de Israel, te dice: “Voy a quitarle el reino a Salomón, y a ti te daré diez tribus. 32 A Salomón le dejaré solo una tribu, y esto por consideración a mi siervo David y a Jerusalén, la ciudad que he escogido entre todas las ciudades de las tribus de Israel. 33 Y es que Salomón me ha rechazado, y se ha puesto a adorar a Astarté, diosa de los sidonios; a Quemos, dios de los moabitas; y a Milcón, dios de los amonitas. Ha conducido su vida de una manera que no me agrada, y no ha cumplido mis reglas y ordenanzas como lo hizo David, su padre. 34 Sin embargo, no le quitaré todo el reino, sino que mientras viva lo mantendré como gobernante, por consideración a mi siervo David, a quien escogí, y quien cumplió mis mandamientos y mis reglas. 35 Pero le quitaré el reino a su hijo, y te lo entregaré a ti; es decir, diez tribus. 36 Solo dejaré una tribu a su hijo, para que haya siempre un descendiente de David que reine en Jerusalén, la ciudad que escogí como residencia de mi nombre. 37 Yo te tomaré a ti, para que reines sobre todo lo que quieras y seas el rey de Israel. 38 Y si obedeces todo lo que yo te mande y tus hechos son rectos a mis ojos, y si cumples mis reglas y mandamientos, como lo hizo David, mi siervo, yo estaré contigo y estableceré firmemente tu dinastía, como establecí la de David; y te entregaré Israel. 39 En cuanto a la descendencia de David, la castigaré por este motivo, pero no para siempre.”»
40 Por causa de esto, Salomón procuró matar a Jeroboán; pero Jeroboán huyó a Egipto, donde reinaba Sisac, y allí se quedó hasta la muerte de Salomón.
Muerte de Salomón
(2~Cr 9.29-31)
41 El resto de la historia de Salomón y de su sabiduría, y de todo lo que hizo, está escrito en el libro de las crónicas de Salomón. 42 Salomón reinó en Jerusalén sobre todo Israel durante cuarenta años, 43 y cuando murió lo enterraron en la Ciudad de David, su padre. Después reinó en su lugar su hijo Roboán.
Apvisqui Salomón aptingyey quilaycmasquiscama
1 Apvisqui Salomón aptava cotnaja israelita actomja apvisqui Faraón apquitca. Inlhamoc nic nat apnatamcaa Salomón quilvanaa cotnaja israelitas: alvisay moabitas, amonitas, edomitas, sidonías najan hititas. 2 Eycaso ilhnic nat singascamaclha Dios, copvanquejec israelitas colyimjapoc quilvanaa cotnaja israelitas. Coyiplovjoc sat anit apvalhaoc, eltimjic sat apquilayo quilaycmasquiscama. Avanjec nic nat apcasicjayo as quilvanaa apvisqui Salomón, aptimec nic nat apnatamcaa. 3 Setecientas nic nat apnatamcaa apvisqui Salomón najan trescientas moc apnatamcaa, altomja alsilhnanoncama apvalhoc. 4 Apvanacmec nic nat apvisqui Salomón, insilhnanalhquic nic nat apvalhoc etnejic apcayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Am nic nat eyiplovcasac mataa apcanamaclha Dios Visqui ingac, aptemaclha siclhoc nat apyap ninga David. 5 Aptomjac nic nat Salomón apcayo quilaycmasquiscama acvisay Astarte, apquilayoclha mataa sidonios. Aptomjac nic nat mocjam apcayo quilaycmasquiscama Milcom, apquilayoclha mataa amonitas. 6 Somcoc nic nat aptemaclha apvisqui Salomón napato Dios. Am nic nat elhnasoc actemaclha acpeyvomo, apyiplovquiscama ilhnic nat apyap ninga David.
7 Nalhit acnim nic nat intomjac. Apquillanac nic nat Salomón tap tingma Jerusalén, payjoc actiyapmaclha acnim netin inquilhe lhama acyitnamaclha quilaycmasquiscama acvisay Quemos, apquilayoclha mataa moabitas. Najan acyitnamaclha quilaycmasquiscama acvisay Moloc, apquilayoclha mataa amonitas. 8 Apquillanac nic nat mocjam moclhama quilaycmasquiscama, yoyam coltimjic alayo quilvanaa cotnaja israelitas, acyiplomo almescama asoc acmasis najan moc asoc macmescama quilaycmasquiscama. 9 Aplovquic nic nat Dios Visqui apancaoc Israel, apvita apquilvatescama Salomón. Anit nic nat intomjac appayvam ayinyema Dios. 10 Apmiyovquic nic nat Dios, colhic ayaco quilaycmasquiscama. Am nic nat eyiplovcasac Salomón apcascamaclha Dios. 11 Aptomjac nic nat Dios apcanya Salomón: Am alhta elyajaclhoc lhip sicpayvam siyanamaclha najan pacto ningmiyovmalhca. Olvatesquisic lhip aptimem apvisqui, etnejic sat apya'monquiscama lhip lhama enlhit aptimesaycam. 12 Jave naysicsa aptiyascam lhip, yoyam olvatesquisic aptimem apvisqui lhip, ayinyema alhta siyasicjayo apyap ninga David. Olvatesquisic sat aptimem apvisqui lhip apquitca nanoc sat. 13 Comascoc sat aptimem apvisqui apquitca once tribus apquilmolhama Israel, etnejic sat apvisqui nipyesicsa apquilmolhama lhama tribu. Eycaso ayinyema alhta siyasicjayo apyap ninga najan silasicjayo co Jerusalén, silyacyescama siclhoc nat — nic nat aptomjac Dios Visqui ingac.
14 Aptimescasquic nic nat Dios ingyinmelham lhama cotnaja ingmoc apvisay Hadad edomita, apmolhama ilhnic nat apvisqui co Edom. 15 Aptomjac nic nat apyimnatem apanco naysicsa apquilimpocjay David najan apnaymacoc nipyesicsa co Edom. Singilpilhtetemo apvisqui ilhnic nat Joab apyascama ilhnic nat, yoyam elatoynic apnaymacoc apticyovam siclho. Apcanama ilhnic nat David, esovjacpoc apticyovam cotnaja ingmoc edomitas. 16 Ajolhec nic nat mevactamo Joab, acvaycmo seis meses, apsovjacpo inlhojo apticyovam edomitas. 17 Apquinyec nic nat Hadad aptomja ilhnic nat apyimnanic. Apquinyec nic nat yoclhlhma Egipto, apquillhalhmaa napocja apquiltimesaycam apyap ninga. 18 Apquilyinyovquic nic nat yoclhilhma Madián elpeyvojoc yoclhilhma Parán. Apquilvitac nic nat enlhit maa, apquilanyacpo eltimesam. Apquilvocmec nic nat yoclhilhma Egipto Hadad najan apnaymacoc, apquilmiyaclho apnaclha apvisqui faraón co Egipto. Apquillhocac nic nat maa nintom, najan tingma apquilmaclha najan amyipayc.
19 Apyispaquic nic nat apvisqui faraón aptemaclha Hadad. Am nic nat emyavac apvisqui colyimjapoc Hadad, apmesa quilvana actomja faraón apyamilhco. Actomja inyalhing apvisqui Tahpenes. 20 Intimcasquic nic nat ayitca apvisay Genubat. Tahpenes actomja ilhnic nat acvanimquiscama sicaa apvisqui tingma pac. Apno ilhnic nat apvisqui faraón apquitquic. 21 Aplingac nic nat Hadad apna yoclhilhma Egipto, amyaa apquitsepma David najan apquitsepma singilpilhtetemo apvisqui Joab.
Aptomjac nic nat apcanya faraón: —¿Evanqui ya otajiclha siyaoclho coo? — nic nat aptomjac.
22 Apcatingmavoc nic nat faraón: —¿So actomja yi? ¿Am ya colcac apvalhoc lhip sicnaclha coo? — nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Hadad: —Paj. Inlhenquic evalhoc otajojoc siyinyemayaclha, nomyov nasa lhip — nic nat aptomjac.
23 Moc asoc ayinyema ilhnic nat Dios, aptimesquisa apquinmelhaycam Salomón, ayinyema apvisay Rezón. Eliada apquitca ilhnic nat Rezón. Aptimesam nic nat Rezón apnaclha Hadad-ezer, apvisqui co Soba, yiplovcoc nic nat apquinyem. 24 Aptomjaclhec nic nat apvisqui nipyesicsa apquilminyilhma. Apquilimpocjac nic nat David najan apnaymacoc maa, apticyova enlhitaoc cotnaja ingmoc. Apquinyec nic nat Rezón tingma Damasco aptomjayclho apvisqui maa. 25 Aptomja ilhnic nat cotnaja ingmoc apquinmelhaycam apvisqui Salomón najan apyovoclhojo enlhitaoc Israel, apno ilhnic nat Hadad co Edom. Apvisqui co Siria ilhnic nat Rezón.
26 Najan maa Jeroboam, Nabat apquitca, apquinmelham nic nat apvisqui Salomón. Salomón apcasinancama ilhnic nat Jeroboam, apquinyema tingma Sereda, apquilmolhama tribu Efraín. Tampeyi ilhnic nat inquin, acvisay Zerúa. 27 Aptemaclha ilhnic nat apquinmelhaycam apvisqui Jeroboam: Apcanama ilhnic nat Salomón, colhic allana terraplén mayicjescama lhopactic payjoc tingma pac apyap ninga, apvisay Tingma David. 28 Enlhit apvascapma ilhnic nat Jeroboam, apvitac nic nat Salomón. Aptimesacpec nic nat apvisqui apquiltimesaycam nipyesicsa José aptovana niptamin.
29 Nalhit acnim nic nat intomjac. Aptipquic nic nat tingma Jerusalén Jeroboam, aptajanyaa profeta Ahías co Silo apyitna apcalomap apjalhnancoc. Paj nic nat poc aplhalhma maa. 30 Apyaptec nic nat Ahías apava apjalhnancoc, aptomjayclho doce nipvayc. 31 Aptomjac nic nat Ahías apcanya Jeroboam: Ilic sat lhip diez nipvayc apava. Eycaso ayinyema Dios Visqui apancaoc Israel: Olvatesquisic sat aptimem apvisqui Salomón. Otnesquisic sat lhip etnejic apvisqui diez apquilmolhama tribus. 32 Apvanquic Salomón emyoc lhama tribu apquilmolhama, ayinyema siyasicjayo siclhoc alhta David najan tingma Jerusalén, silyacyescama alhta coo nipyesicsa tingma apquilvanyam apquileyvomaclha Israel. 33 Eyinyovquic alhta apvisqui Salomón, aptomja apcayo quilaycmasquiscama Astarté, apquilayo sidonios. Najan quilaycmasquiscama Quemos, apquilayo moabitas, najan quilaycmasquiscama Milcom, apquilayo amonitas. Acmasom aptomjaclha Salomón najato coo, am alhta eyiplovcasac siyanamaclha najan siyascamaclha, am elhno apyap ninga David. 34 Naso, etnejic sat mocjam apvisqui Salomón naysicsa aptiyascam, ayinyema siyasicjayo alhta apyap ninga David silyacyescama alhta coo. Apyiplovcasquic alhta mataa David siyanamaclha najan siyascamaclha. 35 Olvatesquisic sat aptimem apvisqui Salomón apquitca, otnesquisic sat lhip, etnejic apvisqui nipyesicsa diez apquilmolhama tribus Israel. 36 Etnejic sat apvisqui nipyesicsa lhama tribu apquilmolhama Israel Salomón apquitca. Casponejec sat mataa calevascama apvisay David payjoc tingma Jerusalén najato coo. Sicmaclha coo apvisay as tingma silyacyescama coo. 37 Otnesquisic sat lhip apvisqui nipyesicsa diez tribus apquilmolhama Israel. 38 Apquilyajaclhoc sat ancoc lhip siyanamaclha najan etnejic appeyvomo najato coo, apquilyiplovquisa siyanamaclha najan siyascamaclha, apno alhta David, opasmoc sat lhip apcanamaclha, apno alhta David etnejic sat apmolhama lhip apya'monquiscama apvisqui nipyesicsa Israel. 39 Olvatesquisic sat apquiltimem apquilviscaa David aptovana niptamin, jave eyca acvoncaclhojo — alhta aptomjac Dios — nic nat aptomjac profeta.
40 Am nic nat colcac apvalhoc Salomón, apquiltamjoc nic nat ingyajic Jeroboam. Apquinyec nic nat Jeroboam yoclhilhma Egipto apnaclha apvisqui Sisac. Apnaclhec nic nat maa acvaycmo apquitsepma apvisqui Salomón.
Apquitsepma apvisqui Salomón
(2~Cr 9.29-31)
41 Yitnec mocjam actalhesomalhca vaycajac cronicas de Salomón, moclhama aptomjaclha ilhnic nat Salomón najan aptemaclha apyascamco apanco. 42 Cuarenta años nic nat aptimem apvisqui Salomón tingma Jerusalén nipyesicsa enlhitaoc Israel. 43 Apquitsepquic nic nat. Apcatoynacpec nic nat tingma apvisay Tingma David apyap ninga. Aptimec nic nat apvisqui Salomón apquitca Roboam, apya'monquiscama apyap.