Esdras confiesa los pecados de Israel
1 El día veinticuatro del mismo mes, los israelitas se reunieron para ayunar; se vistieron con ropas ásperas y se echaron polvo sobre la cabeza, 2 y, separándose de aquellos que descendían de extranjeros, se pusieron en pie y reconocieron sus propios pecados y los de sus antepasados. 3 Mientras permanecían en su lugar, durante tres horas se leyó públicamente el libro de la ley del Señor su Dios, y durante otras tres horas confesaron sus pecados y adoraron al Señor. 4 Después los levitas Josué, Bani, Cadmiel, Sebanías, Binuy, Serebías, Bani y Quenani subieron a la tribuna e invocaron en voz alta al Señor su Dios; 5 luego los levitas Josué, Cadmiel, Bani, Jasabnías, Serebías, Hodías, Sebanías y Petajías dijeron: «Levántense, alaben al Señor su Dios por siempre y siempre. ¡Alabado sea, con bendiciones y alabanzas, su alto y glorioso nombre!»
6 Por su parte, Esdras dijo: «Tú eres el Señor, y nadie más. Tú hiciste el cielo y lo más alto del cielo, y todas sus estrellas; tú hiciste la tierra y todo lo que hay en ella, los mares y todo lo que contienen. Tú das vida a todas las cosas. Por eso te adoran las estrellas del cielo.
7 »Tú, Señor, eres el Dios que escogió a Abrán; tú lo sacaste de Ur, ciudad de los caldeos, y le pusiste por nombre Abrahán. 8 Viste que era un hombre que confiaba en ti, e hiciste con él una alianza: le prometiste que darías a sus descendientes el país de los cananeos, hititas, amorreos, ferezeos, jebuseos y gergeseos, ¡y has cumplido tu palabra, porque tú siempre cumples! 9 Tú viste cómo sufrían nuestros antepasados en Egipto, y escuchaste sus lamentos junto al mar Rojo. 10 Hiciste grandes prodigios y maravillas en contra del faraón y de todos sus siervos y de toda la gente de su país, porque te diste cuenta de la insolencia con que ellos trataban a los israelitas. Así te ganaste la gran fama que hoy tienes. 11 Partiste en dos el mar delante de ellos, y pasaron por en medio sobre terreno seco; pero hundiste a sus perseguidores hasta el fondo, como una piedra en aguas profundas. 12 Luego los guiaste de día con una columna de nube, y de noche con una columna de fuego, para alumbrarles el camino que tenían que seguir.
13 »Después bajaste al monte Sinaí, y hablaste con ellos desde el cielo; les diste decretos justos, enseñanzas verdaderas, y leyes y mandamientos buenos. 14 Les enseñaste también a consagrarte el sábado, y por medio de tu siervo Moisés les diste mandamientos, enseñanzas verdaderas, y la ley. 15 Además, les diste pan del cielo para saciar su hambre y agua de la roca para apagar su sed. Luego les dijiste que entraran a ocupar el país que les habías prometido.
16 »Pero ellos y nuestros antepasados fueron orgullosos y testarudos, y no hicieron caso a tus mandamientos. 17 No quisieron obedecer ni recordar las grandes cosas que hiciste en favor suyo. Fueron tan testarudos que nombraron un jefe que los llevara de nuevo a su esclavitud en Egipto. Pero tú eres un Dios perdonador, un Dios tierno y compasivo, paciente y todo amor, y no los abandonaste. 18 Aun cuando se hicieron un becerro de metal fundido, y dijeron que ese era el dios que los había sacado de Egipto, y cometieron graves ofensas, 19 tú, por tu gran compasión, no los abandonaste en el desierto. La columna de nube no se apartó de ellos durante el día para guiarlos por el camino, ni la columna de fuego durante la noche para alumbrarles el camino que tenían que seguir. 20 Además, les diste de tu buen espíritu para instruirlos; jamás les faltó de la boca el maná que les enviabas, y les diste agua para calmar su sed. 21 Durante cuarenta años les diste de comer en el desierto, y nunca les faltó nada: ni se desgastaron sus ropas ni se les hincharon los pies.
22 »Les entregaste reinos y naciones, y se los repartiste en parcelas, y ellos tomaron posesión de Jesbón, país del rey Sijón, y de Basán, país del rey Og. 23 Hiciste que tuvieran tantos hijos como estrellas hay en el cielo, y los llevaste a tomar posesión del país que habías prometido dar en propiedad a sus antepasados. 24 Y ellos entraron y conquistaron la tierra de Canaán; humillaste ante ellos a los habitantes de esa tierra, y a sus reyes y a la gente de esa región los pusiste en sus manos para que hicieran con ellos lo que quisieran. 25 También se apoderaron de ciudades fortificadas y de tierras fértiles, de casas llenas de lo mejor, de pozos, viñedos, olivares y muchos otros árboles frutales; comieron hasta quedar satisfechos, engordaron y disfrutaron de tu gran bondad.
26 »Pero fueron desobedientes, se rebelaron contra ti y despreciaron tu ley. Además, mataron a tus profetas, que los acusaban abiertamente y les decían que se volvieran a ti, y te ofendieron grandemente. 27 Por eso los entregaste al poder de sus enemigos, que los oprimieron. Después, estando afligidos, te pidieron ayuda, y tú, por tu gran compasión, los escuchaste desde el cielo; les diste hombres que los libraran del poder de sus opresores.
28 »Sin embargo, en cuanto tenían un poco de paz, volvían a hacer lo malo en tu presencia; por eso los dejaste caer en poder de sus enemigos, los cuales los sometieron. Luego volvían a pedirte ayuda, y tú, lleno de compasión, los escuchabas desde el cielo, librándolos en muchas ocasiones. 29 Les aconsejabas que volvieran a cumplir tus leyes; pero ellos se creían suficientes y no hacían caso de tus mandamientos; violaban tus decretos, que dan vida a quienes los practican; fueron rebeldes y testarudos, y no hicieron caso. 30 Durante muchos años tuviste paciencia con ellos y les hiciste advertencias por medio de tu espíritu y de tus profetas; pero no hicieron caso, y por eso los entregaste al dominio de las naciones de la tierra. 31 Sin embargo, por tu gran compasión no los destruiste del todo ni los abandonaste; porque tú eres un Dios tierno y compasivo.
32 »Por lo tanto, Dios nuestro, Dios grande, poderoso y terrible, que mantienes tu alianza y tu gran amor, no tengas en poco todas las calamidades que han ocurrido a nuestros reyes, jefes, sacerdotes y profetas, y a nuestros antepasados, y a todo el pueblo, desde el tiempo de los reyes de Asiria hasta el presente. 33 Pero tú estás limpio de culpa en todo lo que nos ha sucedido; tú has actuado con fidelidad, en tanto que nosotros hemos hecho lo malo. 34 Ni nuestros reyes, jefes y sacerdotes, ni nuestros antepasados cumplieron tu ley, ni hicieron caso de tus mandamientos y de las advertencias que les hiciste. 35 Por el contrario, en su reino, y a pesar de los muchos bienes que les diste y del grande y fértil país que les entregaste, no te rindieron culto ni abandonaron sus malas acciones.
36 »Míranos hoy, convertidos en esclavos precisamente en el país que diste a nuestros antepasados para que se alimentaran de sus productos y bienes. 37 Lo que se produce en abundancia es para los reyes que, por causa de nuestros pecados, has puesto sobre nosotros. Nosotros y nuestros ganados estamos sujetos a sus caprichos. Por eso estamos tan afligidos.»
Alianza del pueblo para cumplir la ley
38 38 (10.1) Por todo esto, nosotros nos comprometemos firmemente por escrito, y el documento sellado lo firman nuestros jefes, levitas y sacerdotes.
Apquililmalhnancama israelitas
1 Vocmec nic nat acnim veinticuatro piltin nac jay. Apcaneclhec nic nat yoyam elilmalhnam mepqui aptoycaoc. Apquilantalhnec nic nat apquilantalhnama actemaclha acmayovsa apquilvalhoc, apquilpalesa lhopactic apyitsicsaoc. 2 Am nic nat elpalhcac metnaja israelitas. Apcaneclhec nic nat netin yoyam ellhenic apquiltemaclha apancaoc apquilsilhnanomap apanco najan apquiltemaclha apancaoc apquilyeyjamcaa nano. 3 Apquiljalhnoc nic nat singanamaclha Dios alyipsatomalhca vaycajac acvaycmo tres horas. Yiplovcoc nic nat apquillhanma apquilsilhnanomap apanco acvaycmo tres horas naysicsa apquililmalhnancama. 4 Apnam maa levitas: Josué, Binuy, Cadmiel, Sebanías, Buni, Serebías, Bani najan Quenani. Apnam nic nat netin nintajanem, apquilyimnatesa apquilpayvam elpamejitsic Dios Visqui ingac. 5 Apnam maa levitas: Josué, Cadmiel Binuy, Hasbnías, Serebías, Hodías, Sebanías najan Petaías, apquiltomja apquilanya: ¡Ingyaniclha netin quellhip! ¡Eltime sat apquilayo Dios Visqui ingac! ¡Mayayo nac Dios, ontimjic altamila nimpayvam najan ningilayo apvisay apanco apna netin! — nic nat apquiltomjac.
6 Aptomjac alhta apquilmalhnancama Esdras: Lhip nac Dios Visqui ingac, mepqui poc. Lhip nic nat apquillanay netin najan asoc acnaycaoc netin najan apyová. Lhip nic nat apquillanay as nalhpop najan aclhamoclhojo asoc acnaycaoc. Najan maa yingmin acvanyam najan asoc aleyvam congne yingmin. Lhip aptomja apyimnatescama apnenyaoc enlhitaoc najan acyovoclhojo asoc aleyvam. Apquiltimec apquilayo lhip apyovoclhojo apyová netin maa.
7 Dios Visqui ingac, lhip nic nat apquilyacyescama Abram, apyinyovquiscama nic nat tingma Ur yoclhilhma Caldea. Aptimescasquic nic nat etnejic apvisay Abraham. , 8 Apvitac nic nat lhip aptemaclha meyasquiyam, apquillanay nic nat lhip pacto ningmiyovmalhca: Ellhovamcoc sat aptovana niptamin lhama yoclhilhma alhnancoc, acvisay siclho apquileyvomaclha cananeos, hititas, amorreos, ferezeos, jebuseos, najan gergeseos. Mepqui apyeycajascaoc nic nat lhip aplhanma, acno lhip aptemaclha appeyvomo. 9 Apvitac nic nat lhip apquillingaycamco acyimtalhnama ningilyeyjamcaa yoclhilhma Egipto. Apjalhnoc nic nat lhip apquilmalhnancama payjoc Yingmin Acyilhvasem (Mar Rojo). , 10 Apquilvitac nic nat apvisqui faraón najan apquilasinancama najan apyovoclhojo co Egipto lhip apmopvan najan aptamjaycam simpilapquiscama. Lhip nic nat apyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc nipyesicsa israelitas. Mayayo nac lhip najan apyimtalhnamo as ningvamlha nac jay. 11 Apquilhpancasquic nic nat lhip yingmin acvanyam, elmilanic israelitas mepqui lha yingmin. Apquilvayvamquic nic nat cotnaja ingmoc yingmin congno, malha mataymong acvayveycaoc. 12 Lhip nic nat aplhinquiscama israelitas actemaclha monquinatquiscama yipjopay ayimja acnim anco, najan monquinatquiscama talha alhtaa, yoyam elvitac amay apquilyiplayclha.
13 Apvayventac nic nat lhip ayitsicsic inquilhe acvinatem Sinai. Appamejitquiscama nic nat lhip ayinyema netin, moclhama singanamaclha najan singascamaclha alpeyvomo najan altamila. 14 Apcanama nic nat lhip eltamilsic acnim ninnayclha. Aplhocac nic nat Moisés singanamaclha najan singascamaclha acpeyvomo. 15 Apcamquic nic nat lhip aptoycaoc ayinyema netin, apmascosa mayic ataoc, najan maa yingmin apyinaycaoc, apmascosa acnim alnapma. Apcanayquic nat ellhovamcoc yoclhilhma aplhanma lhip siclho mepqui apyeycajascaoc. , ,
16 Am nic nat elyiplovcasac ningilyeyjamcaa singanamaclha, ayinyema ayajamalhco apquilvalhoc najan acnatjemo apquilvalhoc. 17 Am nic nat colyacmoc elilyejiclhojo, am nic nat colhenam apquilvalhoc lhip aptamjaycam simpilapquiscama. Cayjec nic nat apquilvalhoc, apquilyacyesa apvisqui apancaoc aptimesquiscama acyimtalhnama, yoyam colhic actajesa enlhitaoc mocjam yoclhilhma Egipto. Am nic nat eyinyavac lhip as ningilyeyjamcaa, ayinyema lhip aptomja Dios apcasicjayquiclha mocjam, aptomja apcamliyam, aptomja apcasicjayo mataa. , 18 Apvitac nic nat lhip ningilyeyjamcaa apquillanay vayqui quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios, yoyam eltimjic apquilayo, ayinyema apyinyovquiscama yoclhilhma Egipto, apquiltemaclha apquilvennéycam lhip. 19 Am nic nat eyinyavac lhip naysicsa apquileyvam yoclhilhma actamopeycaoc, ayinyema lhip apcasicjayo. Yipjopay ayimja actomja monquinatquiscama naysicsa apquillhingam alhtaa, elvita amay. 20 Lhip nic nat apmescama espíritu apanco, yoyam colyasingvomoc apquilvalhoc enlhitaoc. Lhip nic nat ayinyema aptoycaoc maná najan apyinaycaoc yingmin. 21 Acvaycmo cuarenta años apquillhoy aptoycaoc ayinyema lhip, mepqui ilhnic nat aymomalhca asoc. Am nic nat etniclhac apjápaoc apava, am nic nat eltacmoc amaoc apmancaoc.
22 Lhip nic nat aptimesquiscama apquilyimnatem, elmacpoc apquilviscaa cotnaja ingmoc najan apnaymacoc. Apquilmilasquic nic nat yoclhilhma yoyam elhnam payjoc Hesbón, yoclhilhma apanco apvisqui Sehón najan yoclhilhma Basán actomja apanco apvisqui Og. 23 Aplhamaseclhec nic nat lhip ningilyeyjamcaa apquitquic, mongmovan ongilyipsitic, acno apyová netin. Apquillhocac nic nat yoclhilhma, aplhanma nic nat lhip mepqui apyeycajascaoc, yoyam ellhovamcoc ningilyeyjamcaa. , 24 Apquilsovjoc nic nat apquilmam yoclhilhma Canaán, eltimjic apancaoc. Apquilmacpec nic nat actomja apquilaoclha, najan enlhitaoc najan apvisqui apancaoc. Apquiltimec nic nat apquiltamjoclha eltimjic. 25 Apquilmec nic nat tingma apquilvanyam apquilyimnatem najan amyipayc altamila, najan tingma apquiltamila acnaycaoc altamila asoc. Najan yamilquit, najan uva avjac, najan yamit olivo avjac najan yamit acma acyilhna cotlaycaoc. Inquilastinquic nic nat aptoycaoc, apquiltomjayclho apnamilay. Apquilyispaquic nic nat apquilvita cotlaycaoc asoc altamila alinyema lhip.
26 Am nic nat elilyajaclhoc lhip appayvam, apquiltomja apquilinmelhaycam, apquilvennam nic nat singanamaclha ayinyema lhip. Apquilnapquic nic nat profetas apquillingascama lhip appayvam, yoyam elyanmongsic moc apquilvalhoc. Apquilvennam nic nat lhip, ayinyema apquiltemaclha apancaoc apquilsilhnanomap apanco. 27 Apquilmacpec nic nat ningilyeyjamcaa nipyesicsa cotnaja ingmoc ayinyema lhip, yoyam ellingamcojoc acyimtalhnama. Naysicsa aclingaycamco apquilvalhoc apquililmalhna, yoyam epasmoc mataa lhip. Apjalhnoc nic nat lhip apna netin, aptomja apcamliyam. Apquilapajascasquic nic nat lhip apquilvomquiscama tap, apmascosa lhip apquiltemaclha apquilmomap.
28 Acyavataclhojo ilhnic nat actamilaycam apquilvalhoc ningilyeyjamcaa. Apquilyiplovcasquic nic nat mocjam apquiltemaclha apancaoc. Apquilmacpec nic nat mocjam nipyesicsa cotnaja ingmoc. Apquililmalhnaquic nic nat mocjam, yoyam epasmoc mocjam lhip. Apjalhnoc nic nat lhip, apquilvomsacpec nic nat tap, ayinyema lhip. 29 Apquiltamjoc nic nat lhip elyiplovcasojoc mocjam singanamaclha lhip appayvam. Am nic nat elyiplovcasac mataa, apnatovasa singascamaclha ayinyema lhip. Acyimnatem ingnenyic ayinyema ningyiplovquiscama singanamaclha. Apquilinmelham nic nat, acnatjemo nic nat apquilvalhoc ningilyeyjamcaa. 30 Ajolhec nic nat apquiljalhanma lhip aclhamoclhojo años, apyascasingvocmo apquilvalhoc ayinyema lhip espíritu apanco najan ayinyema profetas apquilpayvam. Am nic nat colcac apquilvalhoc ningilyeyjamcaa. Apquilapajascasquic nic nat lhip, yoyam elmacpoc nipyesicsa enlhitaoc actomja apquilaoclha. 31 Naso, am nic nat eticyavac apyovoclhojo ayinyema lhip apmasma, mepqui ilhnic nat apyamasma apyovoclhojo. Lhip nac Dios aptomja singasicjayo najan singamliyam.
32 Lhip Dios Visqui ingac, aptomja apyimtalhnamo, apmopvan, najan apmopvan jingiltovacsic. Am eyeycajasac mataa lhip aplhanma pacto ningmiyovmalhca najan aptemaclha singasicjayo. Noncolvonquim nasa apquillingaycamco acyimtalhnama ningilyeyjamcaa najan apquilviscaa ingnaymacoc, najan mayayo, najan sacerdotes, najan profetas, najan apyovoclhojo ingnaymacoc, ayenmo ilhnic nat apquiltimem apquilviscaa co Asiria acvaycmo as ningvamlha nac jay. 33 Naso, appeyvomo apanco nac lhip najan mepqui apsilhnanomap apanco naysicsa ninlingaycamco acyimtalhnama. Nincoo eyca ningilsilhnanomalhca inganco naysicsa nintemaclha inganco acmasom. 34 Am nic nat elyiplovcasac singanamaclha najan singascamaclha apquilviscaa ningyesicsa, najan sacerdotes, najan mayayo, najan ningilyeyjamcaa apyovoclhojo. 35 Aptimescasquic nic nat lhip eltimjic apquilviscaa. Apcamquic nic nat lhip cotlaycaoc asoc altamila. Apquillhocac nic nat yoclhilhma actamila anco. Am nic nat eltomjac apquilayo lhip, am nic nat elvatsamcoc mataa apquiltemaclha apancaoc acmasom.
36 Jingilanojo quilhvo nac jay, ningiltomja ningilmomalhca as yoclhilhma, apquillhoy siclhoc nic nat ningilyeyjamcaa, yoyam elvita cotlaycaoc acyilhna najan cotlaycaoc asoc altamila. 37 Apquilvitac mataa acyilhna apquilviscaa cotnaja ingmoc, ayinyema lhip apcanama jingilasquisic ingyimpejic. Eycaso ayinyema nintemaclha inganco ningilsilhnanomalhca inganco. Singilmam nincoo as apquilviscaa, apquilmam najan ninatoscama eltimjic apnatoscama. Avanjec nincoo acyajapmo ingilvalhoc — alhta actomjac coo sicpamejitquisa Dios.
Vaycajac actalhesomalhca pacto ningyiplovquiscama
38 Nimpenasquic alhta ninlhanma ningilsilhnanomalhca inganco napato Dios. Ningillhenquic alhta mepqui ningilyeycajascaoc, yoyam ongyiplovcasojoc sat mataa singanamaclha Dios. Yitnec vaycajac apnatalhescama firma apquilvisay apancaoc enlhit mayayo, najan levitas najan sacerdotes.