Elías vuelve a presentarse ante Ajab
1 El tiempo pasó. Tres años después, el Señor se dirigió a Elías y le dijo: «Ve y preséntate ante el rey Ajab, pues voy a mandar lluvia sobre la tierra.»
2 Elías fue y se presentó ante Ajab. El hambre que había en Samaria era tremenda. 3 Ajab llamó a Abdías, su mayordomo, que adoraba al Señor con profunda reverencia 4 y que, cuando Jezabel comenzó a matar a los profetas del Señor, había recogido a cien de ellos y, después de organizarlos en dos grupos de cincuenta, los había escondido en dos cuevas y les había dado el alimento necesario. 5 Ajab le dijo a Abdías:
—Anda, vamos a recorrer el país y todos los manantiales y los ríos, a ver si podemos encontrar pasto para mantener vivos a los caballos y las mulas. De lo contrario, nos quedaremos sin bestias.
6 Así pues, se repartieron las zonas del país que debían recorrer, y Ajab se fue por un camino y Abdías por otro. 7 Ya en el camino, Elías salió al encuentro de Abdías, que al reconocerlo se inclinó ante él y exclamó:
—¡Pero si es mi señor Elías!
8 —Sí, soy yo—respondió Elías, y añadió—: Anda, dile a tu amo que estoy aquí.
9 Abdías contestó:
—¿Qué falta he cometido yo para que me entregues a Ajab para que él me mate? 10 Juro por el Señor tu Dios que no hay nación ni reino al cual mi amo no haya enviado a buscarte; y cuando respondían que no estabas allí, mi amo les hacía jurar que en verdad no te habían hallado. 11 ¡Y ahora me pides que vaya y le diga a mi amo que estás aquí! 12 Lo que va a pasar es que, al separarme yo de ti, el espíritu del Señor te llevará a donde yo no sepa. Y cuando yo vaya a darle la noticia a Ajab, y él no te encuentre, me matará. Este siervo tuyo, desde su juventud, siempre ha honrado al Señor. 13 ¿Acaso no te han contado lo que hice cuando Jezabel estaba matando a los profetas del Señor? Pues escondí a cien de ellos, y en grupos de cincuenta los metí en dos cuevas y les di el alimento necesario. 14 ¿Y ahora me pides que vaya y le diga a mi amo que tú estás aquí? ¡Me matará!
15 Elías le respondió:
—Juro por el Señor todopoderoso, a quien sirvo, que hoy mismo me presentaré ante Ajab.
16 Abdías fue a buscar a Ajab para darle el aviso, y entonces Ajab fue a encontrarse con Elías. 17 Cuando lo vio, le dijo:
—¿Así que tú eres el que está trastornando a Israel?
18 —Yo no lo estoy trastornando —contestó Elías—, sino tú y tu gente, pues han abandonado los mandamientos del Señor para rendir culto a las diferentes representaciones de Baal. 19 Manda ahora gente que reúna a todos los israelitas en el monte Carmelo, y también a los cuatrocientos cincuenta profetas de Baal y a los cuatrocientos profetas de Asera, a quienes Jezabel mantiene.
Elías y los profetas de Baal
20 Ajab mandó llamar a todos los israelitas, y reunió a los profetas en el monte Carmelo. 21 Entonces Elías se acercó a todo el pueblo y dijo:
—¿Hasta cuándo van a continuar ustedes con este doble juego? Si el Señor es el verdadero Dios, síganlo a él, y si Baal lo es, a él deberán seguir.
El pueblo no respondió una sola palabra. 22 Pero Elías continuó diciendo:
—Yo soy el único profeta del Señor que ha quedado con vida, en tanto que de Baal hay cuatrocientos cincuenta profetas. 23 Pues bien, que se nos den dos becerros, y que ellos escojan uno, y lo descuarticen y lo pongan sobre la leña, pero que no le prendan fuego. Yo, por mi parte, prepararé el otro becerro y lo pondré sobre la leña, y tampoco le prenderé fuego. 24 Luego ustedes invocarán a sus dioses, y yo invocaré al Señor, ¡y el dios que como respuesta envíe fuego, ese es el Dios verdadero!
—¡Buena propuesta! —respondió todo el pueblo.
25 Entonces Elías dijo a los profetas de Baal:
—Escojan uno de los becerros, y prepárenlo primero, ya que ustedes son muchos. Luego invoquen a su dios, pero no enciendan fuego.
26 Así pues, ellos tomaron el becerro que se les entregó, y lo prepararon, y desde la mañana hasta el mediodía invocaron a Baal. Decían: «¡Contéstanos, Baal!», y daban pequeños saltos alrededor del altar que habían construido, pero ninguna voz les respondía. 27 Hacia el mediodía, Elías se burlaba de ellos y les decía:
—Griten más fuerte, porque es un dios. A lo mejor está ocupado, o está haciendo sus necesidades, o ha salido de viaje. ¡Tal vez esté dormido y haya que despertarlo!
28 Ellos seguían gritando y cortándose con cuchillos y lancetas, como tenían por costumbre, hasta quedar bañados en sangre. 29 Pero pasó el mediodía, y ellos seguían gritando y saltando como locos hasta la hora de ofrecer el sacrificio, pero no hubo ninguna respuesta. ¡Nadie les contestó ni los escuchó! 30 Entonces Elías dijo a toda la gente:
—Acérquense a mí.
Toda la gente se acercó a él, y él se puso a reparar el altar del Señor, que estaba derrumbado. 31 Tomó doce piedras, conforme al número de las tribus de los hijos de Jacob, a quien el Señor dijo que se llamaría Israel, 32 y con ellas construyó un altar al Señor; hizo luego una zanja alrededor del altar, donde cabrían unos veinte litros de grano, 33 y tras acomodar la leña, descuartizó el becerro y lo puso sobre ella. 34 Luego dijo:
—Llenen cuatro cántaros de agua, y vacíenlos sobre el animal y la leña.
Luego mandó que hicieran lo mismo por segunda y tercera vez, y así lo hicieron ellos. 35 El agua corría alrededor del altar, y también llenó la zanja. 36 A la hora de ofrecer el becerro para ser consumido en fuego, el profeta Elías se acercó y exclamó: «¡Señor, Dios de Abrahán, de Isaac y de Israel: haz que hoy se sepa que tú eres el Dios de Israel, y que yo soy tu siervo, y que hago todo esto porque así me lo has mandado! 37 ¡Respóndeme, Señor; respóndeme, para que esta gente sepa que tú eres Dios, y que los invitas a volverse de nuevo a ti!»
38 En ese momento el fuego del Señor cayó y quemó el becerro, la leña y hasta las piedras y el polvo, y consumió el agua que había en la zanja. 39 Al ver esto, toda la gente se inclinó hasta tocar el suelo con la frente, y dijo: «¡El Señor es Dios, el Señor es Dios!»
40 Entonces Elías les dijo:
—¡Atrapen a los profetas de Baal! ¡Que no escape ninguno!
La gente los atrapó, y Elías los llevó al arroyo Cisón y allí los degolló.
Elías ora para que llueva
41 Después Elías dijo a Ajab:
—Vete a comer y beber, porque ya se oye el ruido del aguacero.
42 Ajab se fue a comer y beber. Pero Elías subió a lo alto del monte Carmelo y se arrodilló y se inclinó hasta poner la cara entre las rodillas. 43 Luego, dijo a su criado:
—Ve y mira hacia el mar.
Él fue y miró, y luego dijo:
—No hay nada.
Pero Elías le ordenó:
—Vuelve siete veces.
44 La séptima vez el criado dijo:
—¡Allá a lo lejos se ve que sube del mar una nubecita del tamaño de un puño!
Entonces Elías le dijo:
—Ve y dile a Ajab que enganche su carro y se vaya antes de que se lo impida la lluvia.
45 Ajab subió a su carro y se fue a Jezrel. Mientras tanto, el cielo se oscureció con nubes y viento, y cayó un fuerte aguacero. 46 En cuanto a Elías, el Señor le dio fuerzas; y luego de arreglarse la ropa, corrió hasta Jezrel y llegó antes que Ajab.
Profeta Elías apnaclha apvisqui Acab
1 Acvoncaclhojo ilhnic nat intomjac. Tres años nic nat intomjac mepqui yingmin. Aplingac nic nat Dios appayvam profeta Elías. Aptomjac nic nat apcanya: —Iyas sat mocjam apnaclha apvisqui Acab. Pac ongvanic coo comamiclha as nalhpop — nic nat aptomjac.
2 Aplhinquic nic nat profeta Elías apmiyaclho apnaclha apvisqui Acab. Avanjec nic nat mayic ataoc yoclhilhma Samaria. 3 Apcapajasquic nic nat apvisqui Acab eltimnasquiclha mayordomo Abdías. Apcayo Dios nic nat Abdías. 4 Innec nic nat alminlhinamcaa profetas Dios apquillingascama ayinyema apvisqui aptava Jezabel. Abdías aptomja ilhnic nat apquilvomquiscama tap cien profetas Dios apquillingascama. Apquilyilhanimcasquic nic nat cincuenta najan moc cincuenta avalhoc mataymong. Apsantimcasquic nic nat aptoycaoc najan yingmin apyinaycaoc.
5 Aptomjac nic nat apvisqui Acab apcanya mayordomo: —Noc, ongilyacsic sat lhalhma anco, ontingyac sat acyitnamaclha yingmin alvata najan yamilquit. Ongvitac sat lhaja nolhing aptom paat najan yeyjaycoc actom. Melitsepejec sat ninatoscama — nic nat aptomjac.
6 Apquilhpanec nic nat apquilyasa lhalhma anco. Moc amay nic nat apyasac apvisqui Acab. Moc amay nic nat najan apyasac mayordomo Abdías.
7 Aplhinquic nic nat Abdías. Pilapcasquic nic nat aptajanyaa profeta Elías, apyicpilcoc nic nat. Apquilpolintac nic nat mayordomo. Aptomjac nic nat apcanya: —Lhip nac Elías, visqui ajac — nic nat aptomjac.
8 Apcatingmavoc nic nat profeta: —Eje coo. Iltimnasquiclha sat apvisqui, — apvocta nac Elías — itne sat ingyanic — nic nat aptomjac.
9 Apcatingmavoc nic nat mayordomo: —¿So actema moyascalhma coo? ¿Apquiltamjo ya lhquip jeyapajacsic apnaclha apvisqui Acab yoyam jeyajic? 10 Aplingac sicpayvam Dios apquilmilaneycaoc. Apquitamacpec alhta lhip nipyesicsa enlhitaoc lhalhma anco. Apsovjongveclhoc alhta yoclhilhma apquitamsama apvisqui ajac. Aplingangvocmec nic nat mataa amyaa apvisqui: — Paj elhnac profeta Elías — alhta intomjac mataa amyaa. Apcanayquic alhta mataa apvisqui ellhenic actomja nasoc anco melvitay profeta, yoyam colhejec acyascacmo. 11 ¿Coo ya apquiltamjoc lhip jeyapajacsic apnaclha apvisqui yoyam oltimnacsic apvactamo lhip profeta Elías? 12 Evonquepoc sat lhip naysicsa siltimnascayclha amyaa. Dios Espíritu apanco sat eyantamac. Am sat ancoc ectamacpoc lhip, jeyajic sat apvisqui. Coo sictomja siyayo Dios Apyimtalhnamo ayenmo sictemaclha eyitcoc. 13 ¿Am ya elngac lhip amyaa actemaclha alhta apvisqui aptava Jezabel alnapma profetas Dios apquillingascama? Alyilhanimcasquic alhta cien profetas Dios apquillingascama. Cincuenta najan moc cincuenta avalhoc mataymong. Acsantimcasquic alhta mataa aptoycaoc najan yingmin apyinaycaoc. 14 ¿Coo ya apquiltamjoc jeyapajacsic lhip apnaclha apvisqui yoyam oltimnacsic apvactamo profeta Elías? ¿Apquiltamjo ya lhquip yoyam omatong maa? — nic nat aptomjac mayordomo.
15 Aptomjac nic nat profeta Elías apcanya: —Aplingac sicpayvam Dios Apvisqui apyimtalhnamo. Coo sictomja apquilancam. Oyacsic sat quilhvo acnim nac jay apnaclha apvisqui Acab — nic nat aptomjac.
16 Yejemoc nic nat apyasa mayordomo apnaclha apvisqui Acab. Apquiltimnasquiclhec nic nat amyaa. Apmiyantac nic nat apvisqui apquilamyilhantamo profeta Elías.
17 Apvitac nic nat profeta. Aptomjac nic nat apvisqui apcanya profeta: —¿Lhip ya aptomja apquilsilhnanoncama enlhitaoc Israel? — nic nat aptomjac.
18 Apcatingmavoc nic nat profeta: —Jave coo. Lhip actomja apquilsilhnanoncama enlhitaoc najan apmolhama. Apyinyovquic lhip Dios najan apmolhama. Apquilpayasoc mataa quilaycmasquiscama acvisay Baal. 19 Ingyapajas sat amyaa nipyesicsa enlhitaoc Israel, ingyansiclhac sat netin inquilhe Carmelo. Elpasmoc sat maa cuatrocientos cincuenta profetas apquilpayescamo quilaycmasquiscama Baal. Elpasmoc sat mocjam cuatrocientos profetas apquilpayescamo quilaycmasquiscama Asera. Lhip aptava Jezabel actomja alhta mataa acmescama aptoycaoc — nic nat aptomjac Elías.
Profetas apquilpayescamo quilaycmasquiscama
20 Apcapajasquic nic nat amyaa apvisqui Acab lhalhma anco. Apcansaclhec nic nat profetas apquilpayescamo quilaycmasquiscama netin inquilhe acvisay Carmelo.
21 Apquinmam nic nat profeta Elías napatavo enlhitaoc apcanayclha. Apyimnatasquic nic nat appayvam apquilanya: —Apquilaycmascam nac quellhip apquiltomja anit apquilvalhoc. Nasoc sat ancoc aptomja Visqui ingac Dios, elyiplovcasojo sat quellhip. Nasoc sat ancoc actomja Visqui ingac quilaycmasquiscama Baal, elyiplovcasojo sat maa. Elyacyes sat lhama quilhvo nac jay — nic nat aptomjac profeta.
Am nic nat elatingmavoc enlhitaoc.
22 Aptomjac nic nat mocjam Elías apquilanya enlhitaoc: —Sicvamlha elhapco coo profeta Dios aplingascama. Apnam aso cuatrocientos cincuenta profetas apquilpayescamo quilaycmasquiscama acvisay Baal. 23 Elyantavoclha sat anit vayqui yamquilvana. Elaa sat lhama vayqui. Elyatemeniclha sat acyovoclhojo. Elninquin sat apitic netin alhpongja. Noelvit siclho talha. Ongvajic siclho moc vayqui. Onincanvotac sat apitic moc mayicjescama alhpongja. Molvitejec sat coo talha. 24 Elevam sat quellhip quilaycmasquiscama Baal actomja visqui apancaoc. Coo eyca ongvevam Visqui ajac Dios. Ongvitac sat nincoo actomja actipquiscama talha. Natamin ongilyasamcojoc sat aptomja Visqui ingac— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat enlhitaoc: —Tasic aptomjaclha — nic nat apquiltomjac.
25 Aptomjac nic nat Elías apquilanya: —Elyacyes sat quellhip lhama vayqui yamquilvana, ayinyemaclha aplhamo quellhip. Elaa sat vayqui. Elevam sat quilaycmasquiscama Baal. Noelvit siclho talha — nic nat aptomjac Elías.
26 Apquilyantavoclhec nic nat lhama vayqui yamquilvana. Apquilajac nic nat. Yejemoc nic nat apquilevamcaa quilaycmasquiscama Baal, ayenmo alhtoo acvocmo actalhnam. Apquililpalhamam nic nat aplhamoclhojo: ¡Baal, jingilpasim nincoo! — nic nat apquiltomjac. Am nic nat ellingac acpayvam. Am nic nat catingmavoc quilaycmasquiscama. Apquililtam nic nat niyava apquilvatnamaclha.
27 Ingyitsicso acnim nic nat intomjac. Apcasmasquic nic nat profeta Elías. Aptomjac nic nat apquilanya: —Elilpalhamam mocjam. Naso nac actomja Visqui ingac quilaycmasquiscama. Avanjec lhaja alquitamsama avalhoc. Inlhinquic lhaja. Intinquic lhaja. Colhaticjac sat lhaja — nic nat aptomjac Elías.
28 Am nic nat elasac apquililpalhamamcaa. Apquilpilhyicjasquic nic nat apyimpeoc sovo najan nav'a sovjeva apancaoc, acno apquiltemaclha mataa. Insipquinquic nic nat ema apancaoc. 29 Inyitnocjac nic nat acnim. Inyangvocmec nic nat apquililpalhamaycam. Invocmec nic nat acvamlha hora ningmescamaclha Dios. Am nic nat elingac acpayvam, am nic nat catingmavoc quilaycmasquiscama.
30 Aptomjac nic nat Elías apquilanya aplhamoclhojo: —Ellhingma jilip — nic nat aptomjac.
Apquillhingacmec nic nat enlhitaoc apquinmamcaclha Elías. Apquilaneclhec nic nat apquilvatnamaclha actovasomalhca. 31 Apquilansaclhec nic nat doce mataymong Elías, acno apquilvamlha ilhnic nat Jacob apmolhama. Ayinyema ilhnic nat Dios aptimesquiscama Jacob apvisay Israel. 32 Apquicjesquic nic nat mataymong Elías naysicsa aplhanma apvisay Dios. Apmetmec nic nat yingmin atamnic niyava mataymong apvatnamaclha. Acyivey nic nat apmetam, malha anit amay ninginayclha actic. 33 Apquicjesquic nic nat alhpongja netin mataymong. Apquilyatemenaclhec nic nat vayqui yamquilvana. Apninquinquic nic nat netin alhpongja.
34 Aptomjac nic nat profeta Elías apquilanya: —Elyajangvom sat cuatro yatingvalhva. Elyanquincaja sat netin alhpongja acyitnaclha apitic — nic nat aptomjac.
Apcapajasquic nic nat mocjam elyajangvomoc. Apquilyanquingvoctac nic nat mocjam. Invocmec nic nat natqui apquilapajascama. Apquilyanquingvoctac nic nat mocjam. 35 Impayjeclhec nic nat yingmin niyava apquilvatnamaclha. Inlanoc nic nat yingmin apmetam yingmin atamnic.
36 Invocmec nic nat acvamlha hora ningmescamaclha asoc Dios. Aptomjac nic nat apquilmalhnancama profeta Elías: —Lhip Dios Apyimtalhnamo, aptomja lhip Abraham apvisqui pac najan Isaac apvisqui pac najan Israel apvisqui apancaoc. Jingillhicmos quilhvo nac jay, lhip aptomja Apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel. Coo sictomja silancam. Lhip ayinyema seyanem ollanac as asoc. 37 Lhip Visqui ingac, ingyeylhojo sicpayvam. Yoyam elyasingvomoc as enlhitaoc, lhip aptomja nasoc anco Visqui ingac Dios. Lhip aptomja apquilyanmonquisquiscama apquilvalhoc as enlhitaoc — nic nat aptomjac.
38 Pilapcasquic nic nat acpalentamo talha ayinyema Dios. Insovjoc nic nat talha apitic najan alhpongja najan mataymong najan lhopactic najan acyitnaclha yingmin niyava mataymong.
39 Pilapcasquic nic nat enlhitaoc apquilvita. Apquilpolintac nic nat nalhpop apquilpalhamamcaa:
—¡Dios aptomja Visqui ingac! ¡Dios aptomja Visqui ingac! — nic nat apquiltomjac.
40 Aptomjac nic nat Elías apquilanya: —Elpatjit sat profetas apquilpaysacmo quilaycmasquiscama Baal. Copvanquejec ingyinyejic lhama — nic nat aptomjac.
Innec nic nat alpatjita. Innec nic nat acnalaclho alvata acvisay Cisón. Apticyovquic nic nat aplhamoclhojo.
Acmamay ayinyema profeta Elías
41 Aptomjac nic nat Elías apcanya apvisqui Acab: —Iyas maa tap, itov sat, iyin sat mocjam. Aclingac coo acyivey acmamay — nic nat aptomjac.
42 Aplhinquic nic nat apvisqui Acab yoyam etoc najan eynic. Apquinamtec nic nat Elías ayitsicsic inquilhe Carmelo. Apquilticlhiquic nic nat aptapnaoc nalhpop, apjalhec nic nat.
43 Aptomjac nic nat profeta Elías apcanya apquilancam: —Ingyinamit siclho. Ingyinmelhojo sat. Ingyinmelhojo sat acyitnamaclha yingmin acvanyam — nic nat aptomjac.
Aplhinquic nic nat apquilancam apquilyajamcaa. Aptomjac nic nat apcanya: —Paj coo otac lhama asoc — nic nat aptomjac.
Innec nic nat ayapajasa mocjam. Aplhinquic nic nat mocjam apquilancam. Invocmec nic nat siete aptajemo.
44 Pilapcasquic nic nat apvita yipjopay ayitcoc, malha ingmic nic nat intomjac tacjalhit acyitnamaclha yingmin. Apquiltimnascactac nic nat profeta Elías. Aptomjac nic nat profeta apcanya: —Iltimnasquiclha sat apvisqui Acab. Itne sat ingyanic: Ingyinamit sat carro pac. Imyaclha sat coning inquilhe. Ilyintamap etajiclha, quilhvoc comamac sat — itne ingyanic — nic nat aptomjac.
45 Inpaysacmec nic nat yipjopay netin. Inquilhcajacmec nic nat. Inmamecac nic nat acyivey. Aplhinquic nic nat carro pac apvisqui Acab. Yoclhilhma Jesreel nic nat apyasac. 46 Appasmec nic nat Dios profeta Elías. Apteticlhec nic nat niplhit Elías. Apquinincamquic nic nat apmamyi. Apyiplaclhec nic nat carro pac apvisqui Acab. Apquilvocmec nic nat yoclhilhma Jesreel.