Dios promete un hijo a Abrahán
1 El Señor se le apareció a Abrahán como a mediodía en el bosque de encinas de Mamre, mientras Abrahán estaba sentado a la entrada de su tienda de campaña. 2 Levantó la vista y vio que tres hombres estaban en pie frente a él. Al verlos, se levantó rápidamente a recibirlos, se inclinó hasta tocar el suelo con la frente, 3 y dijo:
—Señor mío, por favor le suplico que no se vaya en seguida. 4 Si a usted le parece bien, voy a pedir un poco de agua para que se laven los pies y luego descansen un rato bajo la sombra del árbol. 5 Ya que han pasado por donde vive este servidor suyo, les voy a traer algo de comer para que repongan sus fuerzas antes de seguir su camino.
—Está bien, haz como dices —contestaron ellos.
6 Abrahán entró en su tienda de campaña y le dijo a Sara:
—¡Rápido! Toma unos veinte kilos de la mejor harina y cuece unos panes entre las brasas.
7 Luego Abrahán corrió a donde estaba el ganado, escogió el mejor de los becerros, y se lo dio a uno de sus sirvientes, que en seguida lo preparó para la comida. 8 Además del becerro, Abrahán les ofreció cuajada y leche, y estuvo atento a servirles mientras ellos comían bajo el árbol.
9 Al terminar de comer, los visitantes le preguntaron a Abrahán:
—¿Dónde está tu esposa Sara?
—Allí, en la tienda de campaña —respondió él.
10 Entonces uno de ellos dijo:
—El año próximo volveré a visitarte, y para entonces tu esposa Sara habrá tenido un hijo.
Mientras tanto, Sara estaba a la entrada de la tienda, escuchando a espaldas de Abrahán toda la conversación. 11 Abrahán y Sara ya eran muy ancianos, y Sara había dejado de tener sus periodos de menstruación. 12 Por eso no pudo ella aguantar la risa y pensar: «¿Cómo voy a tener ese gusto, ahora que mi esposo y yo estamos tan viejos?» 13 Pero el Señor le dijo a Abrahán:
—¿Por qué se ríe Sara? ¿No cree que puede tener un hijo a pesar de su edad? 14 ¿Hay acaso algo tan difícil que el Señor no pueda hacerlo? El año próximo volveré a visitarte, y para entonces Sara tendrá un hijo.
15 Al escuchar esto, Sara tuvo miedo. Quiso negar y dijo:
—Yo no me estaba riendo.
Pero el Señor le contestó:
—Yo sé que te reíste.
Abrahán ruega a Dios por Sodoma
16 Después los visitantes se pusieron en pie y se encaminaron hacia la ciudad de Sodoma, y Abrahán los acompañó para despedirse de ellos. 17 Entonces el Señor pensó: «Debo decirle a Abrahán lo que voy a hacer, 18 ya que él va a ser el padre de una nación grande y fuerte. Le he prometido que por medio de él bendeciré a todos los pueblos de la tierra. 19 Yo lo escogí para que mande a sus hijos y descendientes que obedezcan mis enseñanzas y hagan todo lo que es bueno y correcto, y así yo cumpliré todo lo que le he prometido.» 20 De modo que el Señor le dijo:
—La gente de Sodoma y Gomorra tiene tan mala fama, y su pecado es tan grave, 21 que ahora voy para allá, a ver si en verdad su maldad es tan grande como se me ha dicho. Así lo sabré.
22 Dos de los visitantes se fueron de allí a Sodoma, pero Abrahán se quedó todavía delante del Señor. 23 Se acercó un poco más a él, y le preguntó:
—¿Vas a destruir a los inocentes junto con los culpables? 24 Tal vez haya cincuenta personas inocentes en la ciudad. A pesar de eso, ¿destruirás la ciudad y no la perdonarás por esos cincuenta? 25 ¡No es posible que hagas eso de matar al inocente junto con el culpable, como si los dos hubieran cometido los mismos pecados! ¡No hagas eso! Tú, que eres el Juez supremo de toda la tierra, ¿no harás justicia?
26 Entonces el Señor le contestó:
—Si encuentro cincuenta inocentes en la ciudad de Sodoma, por ellos perdonaré a todos los que viven allí.
27 Pero Abrahán volvió a decirle:
—Disculpa que sea yo tan atrevido al hablarte así, pues tú eres Dios y yo no soy más que un simple hombre, 28 pero tal vez falten cinco inocentes para completar los cincuenta. ¿Solo por faltar esos cinco vas a destruir toda la ciudad?
Y el Señor contestó:
—Si encuentro cuarenta y cinco inocentes, no la destruiré.
29 —Tal vez haya solo cuarenta inocentes… —insistió Abrahán.
—Por esos cuarenta, no destruiré la ciudad —dijo el Señor.
30 Pero Abrahán volvió a suplicar:
—Por favor, no te enojes conmigo por insistir tanto en lo mismo, pero tal vez encuentres solamente treinta…
Y el Señor volvió a decirle:
—Hasta por esos treinta, perdonaré a la ciudad.
31 Abrahán siguió insistiendo:
—Mi Señor, he sido muy atrevido al hablarte así, pero, ¿qué pasará si encuentras solamente veinte inocentes?
Y el Señor respondió:
—Por esos veinte, no destruiré la ciudad.
32 Todavía insistió Abrahán:
—Por favor, mi Señor, no te enojes conmigo, pero voy a hablar solamente esta vez y no volveré a molestarte: ¿qué harás, en caso de encontrar solo diez?
Y el Señor le dijo:
—Hasta por esos diez, no destruiré la ciudad.
33 Cuando el Señor terminó de hablar con Abrahán, se fue de allí y Abrahán regresó a su tienda de campaña.
Aplhanma Dios yoyam etac apquitca Abraham
1 Apvaac nic nat maycaa apquinyema Dios. Apnec nic nat Abraham amyip apquilimjaclha masit apcaoclha enlhit apvisay Mamre. Ingyitsicso acnim nic nat intomjac apna Abraham atong appaclhanma carpa. 2 Pilapcasquic nic nat apvita apnatqui enlhit apcanvaa acpayjo apnaclha. Yejemoc nic nat apquinmaclho netin yoyam emoc tacja maycaa. Apquilpolintac nic nat nalhpop Abraham. Apticlhiquic nic nat acpayjaclha napaat nalhpop.
3 Aptomjac nic nat Abraham apcanya maycaa: —Visqui ajac. Inlicavoc sat ancoc apvalhoc lhip, noyeycaja nasa coo tingma ajac. 4 Covotac sat yingmin. Elcaoc sat yingmin apmancaoc. Ellovquis sat apquilyampay coning yamit pisquisca. 5 Coo sictomja silancam quellhip. Apquilvaac quellhip coo tingma ajac. Osantimquisic sat aptoycaoc, yoyam elyimneclhoc mocjam. Natamin elquimpiclhac sat mocjam— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat maycaa: —Jey, tasi— nic nat apquiltomjac.
6 Aptalhningvoclhec nic nat carpa appaclhanma Abraham. Aptomjac nic nat apcanya aptava Sara: —¡Copecjesam! Colic sat natqui aplhanaoc motajap. Colanes sat pan— nic nat aptomjac.
7 Apquinincaclhec nic nat Abraham apmiyaclho alyinatamaclha apnatoscama. Apyacyesquic nic nat vayqui ayitcoc actamila anco. Apquilancam nic nat apcanyacpoc ingyajic vayqui ayitcoc. Appecjesam nic nat apquillanay apitic yoyam eltovamcoc. 8 Apvoclhec nic nat Abraham vayqui neme ac apyingmenic najan queso. Apsantac nic nat apitic malanescama aptoycaoc. Apquinmam nic nat Abraham apyovcamcolha maycaa coning yamit.
9 Natamin aptoycaoc apquiltomjac nic nat maycaa apquilanya Abraham: —¿Jalhcojo acyasa lhip aptava Sara?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Abraham: —Innec maa congne carpa tingma— nic nat aptomjac.
10 Aptomjac nic nat lhama maycaa apcanya: —Moc año sat ovotac mocjam otnejic maycaa. Cotac sat ayitca lhip aptava Sara— nic nat aptomjac.
Inlingac nic nat Sara actemaclha aplhanma maycaa. Innec nic nat congne carpa nicja atong, acpayjo apcapoc Abraham. 11 Apvanyam nic nat aptomjac Abraham najan aptava Sara. Inmasquec nic nat acyinyova actom.
12 Congne ilhnic nat inquictingmam Sara. Intomjac nic nat avalhoc: —¿Jalhco sat cotnejic? Sicvanyam coo, apvanyam najan etava. Inmasquec najan sicmajayo opatjetamcoc etava— nic nat intomjac avalhoc.
13 Aptomjac nic nat maycaa apcanya Abraham: —¿Soctomja ayasmesa nac Sara? ¿Soctomja acyascacmo nac avalhoc, yoyam cotac ayitca actomja acvanyam? 14 ¿Inyitne ya lhama asoc acyimtalhnama comopvan etnesquisic Dios? Apvanquic etnesquisic aclhamoclhojo asoc. Moc año sat ovotac mocjam. Cotac sat ayitca aptava Sara— nic nat aptomjac.
15 Inlingac nic nat Sara aplhanma maycaa. Am nic nat coyacmoc colhenic.
Intomjac nic nat Sara ayanya: —Am lhac ongvasmasac coo— nic nat intomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Naso, incasmasquic lhac lhiya— nic nat aptomjac.
Abraham najan tingma Sodoma
16 Apquilquimpaclhec nic nat mocjam maycaa. Tingma Sodoma nic nat apquilyasac. Acyavataclhojo ilhnic nat aptomja aplhalhma Abraham.
17 Intomjac nic nat apvalhoc Dios: —¿Evanqui ya oyilhasquisic amyaa napato Abraham, yoyam otnejic nipyesicsa enlhitaoc? 18 Ayinyemaclha Abraham etnejic sat apquilyap aplhamoclhojo apquilmolhama apquilyimnatem. Pac olhamascasiclhac sat coo apquinyema Abraham aplhamoclhojo enlhitaoc lhalhma anco. 19 Acyacyesquic coo Abraham, yoyam elanic sat mataa apquitquic najan aptovana elilyejiclhojo siyanamaclha. Yoyam elyiplovcasojo actemaclha actamila najan actemaclha acpeyvomo. Yoyam elhcac sat Abraham aclhamoclhojo asoc siclhanma olmesic— nic nat intomjac apvalhoc.
20 Aptomjac nic nat maycaa apcanya Abraham: —Avanjec mataa amyaa apquillhenamap apquilmapsomcaa enlhitaoc tingma Sodoma najan tingma Gomorra. Avanjec anco melyascalhma as enlhitaoc. 21 Altamjoc otyaningvomjoc maa, yoyam olanojo apquiltemaclha enlhitaoc. Nasoc lhaja amyaa apquillhenamap siclinga coo. Altamjoc oyasamcojoc maa— nic nat aptomjac.
22 Apquillhinquic nic nat apcanit maycaa apquilyascama tingma Sodoma. Apquinmam nic nat Abraham najan maycaa.
23 Apcalhingamcoc nic nat Abraham apyipitcangvocmo maycaa. Aptomjac nic nat apcanya: —Visqui, ¿pa ya etvacsojoc lhama enlhit apquilpeyvomo enlhitaoc apquilmapsomcaa? 24 Apnam sat ancoc as tingma 50 enlhitaoc apquilpeyvomo, ¿pa ya esavojoc etvacsic as tingma? ¿Am ya eltamjoc lhip elasicjiclhojo as tingma, ayinyemaclha apnam nipyesicsa enlhitaoc 50 apquilpeyvomo? 25 Copvanquejec lhip etvacsojoc lhama enlhit apquilpeyvomo enlhitaoc apquilmapsomcaa. Copvanquejec lhip eyipitcasiclhojo enlhit apquilpeyvomo enlhitaoc apquilmapsomcaa. Lhip aptomja singyicpilquemo apyimtalhnamo as nalhpop. ¿Impeyvo ya mataa apyicpilquemo lhip?— nic nat aptomjac Abraham.
26 Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Apnam sat ancoc tingma Sodoma 50 enlhit apquilpeyvomo, omyangvoclhac sat as tingma. Olasicjiclhojo sat mocjam aplhamoclhojo apnaycam as tingma, ayinyemaclha apnam nipyesicsa maa 50 apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
27 Aptomjac nic nat mocjam Abraham apcanya: —Visqui, movanquejec coo mopamejitsam lhip. Lhip nac Dios Apyimtalhnamo, coo eyca sictomja enlhit moyimtalhnamo. 28 Am sat ancoc evocmoc 50 apquilpeyvomo. ¿Pa ya esavojoc etvacsic as tingma apcaymacpo inlhojo 5 apquilpeyvomo?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 45 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
29 Apquilinlhanacmec nic nat apquilmalhnaycam: —Apnam sat ancoc cuarenta apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc cuarenta apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
30 Aptomjac nic nat mocjam Abraham apcanya: —Visqui, nojetanov nasa opamejitsic mocjam. Apnam sat ancoc maa 30 apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 30 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
31 Apquilinlhanacmec nic nat Abraham apquilmalhnaycam: —Visqui, movanquejec coo mopamejitsam lhip. Apnam sat ancoc maa 20 apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 20 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
32 Aptomjac nic nat mocjam Abraham apcanya: —Visqui, nojetanov nasa opamejitsic mocjam. Acvamlha lhama sicpayvam mocjam. Apnam sat ancoc diez apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 10 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
33 Aplhinquic nic nat maycaa natamin appamejitquiscama Abraham. Aptajavoc nic nat tingma pac Abraham.