La reina de Sabá visita a Salomón
(2~Cr 9.1-12)
1-2 La reina de Sabá oyó hablar de la fama que, para honra del Señor, Salomón había alcanzado, y fue a Jerusalén para ponerlo a prueba con preguntas difíciles. Llegó rodeada de gran esplendor, con camellos cargados de perfumes, y con gran cantidad de oro y piedras preciosas. Cuando llegó ante Salomón, le preguntó todo lo que tenía pensado, 3 y Salomón respondió a todas sus preguntas. No hubo una sola pregunta de la cual no supiera la respuesta. 4 Al ver la reina de Sabá la sabiduría de Salomón, y el palacio que había construido, 5 los manjares de su mesa, los lugares que ocupaban sus oficiales, el porte y la ropa de sus criados, sus coperos, y la cantidad de ofrendas que debían consumirse por fuego ante Dios, se quedó tan asombrada 6 que dijo al rey: «Lo que escuché en mi país acerca de tus hechos y de tu sabiduría es verdad; 7 pero solo he podido creerlo ahora que he venido y lo he visto con mis propios ojos. En realidad, no me habían contado ni la mitad, pues tu sabiduría y tus bienes son más de lo que yo había oído decir. 8 ¡Qué felices deben de ser tus esposas, y qué contentos han de sentirse estos servidores tuyos, que siempre están a tu lado escuchando tus sabias palabras! 9 ¡Bendito sea el Señor, tu Dios, que te vio con agrado y te entregó el reino de Israel! ¡Por el amor que el Señor ha tenido siempre a Israel, te ha hecho rey para que gobiernes con rectitud y justicia!»
10 Luego, ella entregó al rey tres mil novecientos sesenta kilos de oro, y gran cantidad de perfumes y piedras preciosas. Nunca llegó a Israel tal cantidad de perfumes como la que regaló la reina de Sabá al rey Salomón.
11 Además, la flota mercante de Jirán, que había traído oro de Ofir, trajo también de allá mucha madera de sándalo y piedras preciosas. 12 Con la madera de sándalo el rey hizo barandas para el templo del Señor y para el palacio real, y también arpas y salterios para los músicos. Nunca había llegado, ni se ha visto hasta hoy, tanta madera de sándalo. 13 Por su parte, el rey Salomón dio a la reina de Sabá todo lo que ella quiso pedirle, además de lo que él personalmente le regaló. Después la reina regresó a su país acompañada de la gente a su servicio.
Fama y riqueza de Salomón
(2~Cr 9.13-24)
14 El oro que Salomón recibía cada año llegaba a unos veintidós mil kilos, 15 sin contar el tributo que le pagaban los comerciantes, los negociantes y todos los reyes de Arabia y gobernadores del país. 16 El rey Salomón mandó hacer doscientos escudos grandes de oro laminado. En cada escudo emplearon seis kilos de oro. 17 Mandó hacer también trescientos escudos más pequeños; para cada uno se necesitó un poco más de un kilo y medio de oro laminado, y los puso en el palacio llamado «Bosque del Líbano». 18 Mandó hacer también un gran trono, recubierto de oro puro y decorado con marfil. 19 El trono tenía seis escalones; su respaldo tenía un dosel redondo y brazos a cada lado del asiento, junto a los cuales había dos leones de pie. 20 Había también doce leones de pie, uno a cada lado de los seis escalones. ¡Jamás se había construido en ningún otro reino nada semejante! 21 Además, todas las copas del rey eran de oro, lo mismo que toda la vajilla del palacio «Bosque del Líbano». No había nada de plata, porque en tiempos de Salomón la plata no era muy apreciada, 22 ya que los barcos de Tarsis que el rey tenía llegaban una vez cada tres años, junto con los barcos de Jirán, y traían oro, plata, marfil, monos y pavos reales.
23 El rey Salomón superaba a todos los reyes de la tierra en riqueza y sabiduría. 24 Todo el mundo quería verlo y escuchar la sabiduría que Dios le había dado, 25 y cada año todos le llevaban un regalo: objetos de plata y de oro, capas, armas, sustancias aromáticas, caballos y mulas.
Salomón comercia con carros y caballos
(2~Cr 1.14-172~Cr 9.25-28)
26 Con el correr del tiempo, Salomón aumentó su fuerza de carros y jinetes: llegó a reunir mil cuatrocientos carros y doce mil jinetes en los cuarteles de carros de combate y en la guardia real en Jerusalén. 27 El rey hizo que en Jerusalén hubiera tanta plata como piedras; y que el cedro abundara como las higueras silvestres en la llanura. 28 Los caballos para Salomón eran llevados de Musri y de Cilicia, pues los comerciantes de la corte los compraban allí. 29 Un carro importado de Egipto valía seiscientas monedas de plata, y un caballo, ciento cincuenta. Y todos los reyes hititas y sirios los compraban por medio de los agentes de Salomón.
Maycaa apvisqui co Sabá
(2~Cr 9.1-12)
1-2 Inlingac nic nat quilvana avisqui co Sabá actemaclha mayayo Salomón. Impecjam nic nat copamejitsic, yoyam coyipconic aptemaclha apyimtalhnamo. Inmiyaclhec nic nat tingma Jerusalén. Apquillhalhmaa ilhnic nat aplhamoclhojo apquilancam. Voncayispoc nic nat alpatmeyquinta asoc masis, najan oro asoc alyinmom najan ningilnatanma alyinmom. Inmiyaclhec nic nat avisqui apnaclha Salomón. Inquilmalhnaquic nic nat aclhamoclhojo asoc aclhanma avalhoc. 3 Apcatingmavoc nic nat apvisqui Salomón aclhamoclhojo actemaclha almalhnaycam. Apyascamco ilhnic nat Salomón, mepqui lhama asoc ayaymomalhca. 4 Pilapcasquic nic nat avisqui co Sabá aclinga appayvam Salomón aptemaclha apyascamco. Pilapcasquic nic nat acvita aptemaclha tingma apquilanomap. 5 Pilapcasquic nic nat acvita cotlaycaoc nintom najan apquilyimtalhnamo, yoyam eltasomoc. Invitac nic nat apquilancam najan apava apquilantalhnama najan actemaclha apquilsayquinta ningyam. Invitac nic nat apnatoscama acticyovam macmescama Dios acyanmongam melyascalhma. Pilapcasquic nic nat quilvana avisqui acvita as asoc. 6 Intomjac nic nat ayanya Salomón: Nasoc anco amyaa siclhinga alhta siyaoclha, actemaclha lhip apmopvan najan lhip apyascamco apanco. 7 Am alhta oyascacmoc amyaa siclinga. Quilhvo eyca sicvactama, sicvita actomja nasoc anco. Asilhtec alhta siclingay aplhenamap lhip. Avanjec anco sicvita quilhvo nac jay, am colhno siclingay alhta aptemaclha apyascamco lhip najan acnaycaoc apquilnatam. 8 ¡Alinyejemo nac lhip apnatamcaa! Najan maa apquilancam apquilinyejemo. Apquiljalhnoc mataa apnaclha lhip alyascamco appayvam. 9 Innec ayaco lhip Dios apanco, aptomja apcasinancama lhip etnejic apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel. Apcasicjayo Dios enlhitaoc Israel, ayinyema aptimesomap lhip visqui apancaoc. Aptomja lhip apyiplovquiscama actemaclha acpeyvomo najan actemaclha appeyvescasquiclha actemaclha amyaa— nic nat intomjac avisqui.
10 Intomjac nic nat avisqui acmesa Salomón asoc acmamnave: tres mil novecientos sesenta kilos oro asoc alyinmom. Najan asoc masis cotlaycaoc, najan alnatanma altamila anco. Am nic nat cotamalhca mocjam macmescama cotlaycaoc asoc masis. Quilhvoc anco aplhoy apvisqui Salomón acyivey ayaycaoc avisqui co Sabá. 11 Moc asoc alpatmeyquinta tiyascam nayingmin barco apancaoc Hiram, acvisay oro de Ofir. Najan alpatmeyquinta sándalo yamit najan alnatanma acmamnave. 12 Sándalo yamit apquillanay nic nat congne tingma apponquinomap najan congne apvisqui tingma pac. Apquillanac nic nat arpas, najan salterios de música. Am nic nat cotamalhca mocjam cotlaycaoc sándalo yamit. 13 Inlhocac nic nat avisqui co Sabá aclhamoclhojo asoc almalhnaycam, najan apmescama nasa apvisqui Salomón. Intajaclhec nic nat avisqui co Sabá najan aplhamoclhojo apquillhalhmaa.
Cascama apquilnatam Salomón
(2~Cr 9.13-24)
14 Aplhocac nic nat apvisqui Salomón moclhama año veintidós kilos oro alyinmom. 15 Aplhocac nic nat mocjam tributo acyanmongam apquilmescama enlhit apquilyanmongsomap, najan apquilmescama ayinyema apquilviscaa Arabia najan ayinyema apquilviscaa yoclhilhma. 16 Apcapajasquic nic nat Salomón colhic allana doscientos ningilmaycam ningajapsomalhca allanomalhca oro, seis kilos oro moclhama ningajapsomalhca. 17 Najan maa trescientos ningilmaycam ningajapsomalhca ayitcoc allanomalhca oro, un kilo y medio oro moclhama ningajapsomalhca. Inquilpiquenalhquic nic nat tingma apyivey apvisay Ayimjaclha Yamit Líbano. 18 Apcapajasquic nic nat Salomón colhic allana apvisqui aptajanem allanomalhca marfil najan ayimpejic oro alyinmom. 19 Yitnec nic nat apvisqui aptajanem seis apquiltameycaoc. Actamila anco payjoc apcapoc, najan anit nicja apnincanmaclha apectengaoc aptajanem. Moclhama nicja acyanca lhama yamacmeyva, lhama nicja najan moc nicja. 20 Inquilyancac nic nat doce yamacmeyva moclhama seis apquiltameycaoc, lhama nicja najan moc nicja. ¡Am nic nat cotamalhcac mocjam apvisqui aptajanem actamila anco lhalhma anco! 21 Acyovoclhojo apquilmaycam ingjaycoc nic nat allanomalhca oro, najan maa acyovoclhojo apquilmaycam congne Ayimjaclha Yamit Líbano allanomalhca oro. Paj nic nat lhama asoc allanomalhca plata, ayinyema cotnaja acmamnave plata naysicsa aptimem apvisqui Salomón. 22 Inlhamoc nic nat barcos de Tarsis actiyascam nayingmin apvisqui Salomón apanco. Inquilvoctac nic nat mataa natamin tres años, allhalhmaa mataa barcos apancaoc apvisqui Hiram, alpatmeyquinta oro, najan plata, najan marfil, najan quilinyamit (yatsene) najan pavos etnejic apnatoscama apvisqui.
23 Apyimtalhnamo apanco apvisqui Salomón najan acyascamco apvalhoc apanco, am nic nat elhno apquilviscaa moc yoclhilhma. 24 Apquilpecjam nic nat poc enlhitaoc elvita apvisqui najan elaylhojo aptemaclha apyascamco, ayinyema Dios apmescama. 25 Apquilsaclhec nic nat mataa apquilmescama nasa moclhama año: asoc allanomalhca plata najan oro, najan apava, najan apquilmaycam, najan asoc acmasis, najan nolhing apnatoscama najan yeyjaycoc.
Apvisqui apnatoscama nolhing najan carros
(2~Cr 1.14-172~Cr 9.25-28)
26 Apcansaclhec nic nat apvisqui Salomón carros najan nolhing apcapaoc. Yitnec nic nat mil cuatrocientos carros najan doce mil nolhing apcapaoc. Jave ilhnic nat apquilpalhcomap singilpilhtetemo netin carros, najan nolhing apcapaoc, eycaso apnam nic nat tingma Jerusalén apvisqui tingma pac. 27 Inlhamoc nic nat plata tingma Jerusalén, malha mataymong. Cotlaycaoc nic nat yamit cedro, malha yamit navjac ayimja anco. 28 Apvisqui Salomón apnatoscama nolhing apquilinyemac nic nat Egipto najan Cilicia, apquilmam nic nat enlhit apquilyanmongsomap. 29 Lhama carro colhojoc nic nat acyanmongam seiscientos solyayem plata, najan lhama nolhing nic nat acyanmongam ciento cincuenta solyayem plata. Apquilmec nic nat najan apquilviscaa nipyesicsa hititas najan nipyesicsa sirios, apquiltingyey nolhing apnaclha Salomón apquilasinancama.