Prólogo
1 En el principio ya existía la Palabra. La Palabra estaba con Dios. Dios era la Palabra. 2 La Palabra estaba en el principio con Dios. 3 Por medio de la Palabra, Dios hizo todas las cosas, y nada de lo que existe fue hecho sin la Palabra. 4 En la Palabra estaba la vida, y la vida era la luz de la humanidad. 5 Esta luz brilla en las tinieblas, y las tinieblas no han podido apagarla.
6 Hubo un hombre llamado Juan, a quien Dios envió 7 como testigo, para que diera testimonio de la luz y para que todos creyeran por lo que él decía. 8 Juan no era la luz, sino uno enviado a dar testimonio de la luz. 9 La luz verdadera, que alumbra a toda la humanidad, venía a este mundo.
10 Aquel que es la Palabra estaba en el mundo, y aunque Dios hizo el mundo por medio de él, los que son del mundo no lo reconocieron. 11 Vino a su propio mundo, pero los suyos no lo recibieron. 12 Pero a quienes lo recibieron y creyeron en él, les concedió el privilegio de llegar a ser hijos de Dios. 13 Y son hijos de Dios, no por la naturaleza ni los deseos humanos, sino porque Dios los ha engendrado.
14 Aquel que es la Palabra se hizo hombre y vivió entre nosotros. Y hemos visto su gloria, la gloria que recibió del Padre por ser su Hijo único, abundante en amor y verdad. 15 Juan dio testimonio de él, al decir: «Este es aquel a quien yo me refería cuando dije que el que viene después de mí es más importante que yo, porque existía antes que yo.»
16 De su abundancia todos nosotros hemos recibido un don en vez de otro; 17 porque la ley fue dada por medio de Moisés, pero el amor y la verdad se han hecho realidad por medio de Jesucristo. 18 Nadie ha visto jamás a Dios; el Hijo único, que es Dios y que vive en íntima comunión con el Padre, es quien nos lo ha dado a conocer.
Juan el Bautista da testimonio de Jesucristo
(Mt 3.11-12Mc 1.7-8Lc 3.15-17)
19 Este es el testimonio de Juan. Cuando las autoridades judías enviaron desde Jerusalén sacerdotes y levitas a preguntarle a Juan quién era él, 20 Juan confesó claramente:
—Yo no soy el Mesías.
21 Le volvieron a preguntar:
—¿Quién eres? ¿El profeta Elías?
Juan dijo:
—No lo soy.
Ellos insistieron:
—¿Acaso eres el profeta que ha de venir?
Juan contestó:
—No.
22 Le dijeron:
—Entonces, ¿quién eres? Tenemos que llevar una respuesta a los que nos enviaron. ¿Qué puedes decirnos de ti mismo?
23 Juan les contestó:
—Yo soy una voz que grita en el desierto: “Abran un camino derecho para el Señor”, tal como dijo el profeta Isaías.
24 Los enviados por los fariseos a hablar con Juan 25 le preguntaron:
—Pues si no eres el Mesías ni Elías ni el profeta, ¿por qué bautizas?
26 Juan les contestó:
—Yo bautizo con agua; pero entre ustedes hay uno a quien no conocen, 27 y que viene después de mí. Yo ni siquiera merezco desatarle la correa de sus sandalias.
28 Todo esto sucedió al otro lado del río Jordán, en el lugar llamado Betania, que es donde Juan estaba bautizando.
Jesús, el Cordero de Dios
29 Al día siguiente, Juan vio que Jesús se acercaba a él, y dijo: «¡Miren, este es el Cordero de Dios, que quita el pecado del mundo! 30 A él me refería yo cuando dije: “Después de mí viene uno que es más importante que yo, porque existía antes que yo.” 31 Yo mismo no sabía quién era; pero he venido bautizando con agua precisamente para que el pueblo de Israel lo conozca.»
32 Juan también declaró: «He visto al Espíritu Santo bajar del cielo como una paloma, y reposar sobre él. 33 Yo todavía no sabía quién era; pero el que me envió a bautizar con agua me dijo: “Aquel sobre quien veas que el Espíritu baja y reposa es el que bautiza con Espíritu Santo.” 34 Yo lo he visto ya, y soy testigo de que es el Hijo de Dios.»
Los primeros discípulos de Jesús
35 Al día siguiente, Juan estaba allí otra vez con dos de sus seguidores. 36 Al ver pasar a Jesús, dijo:
—¡Miren, ese es el Cordero de Dios!
37 Los dos seguidores de Juan lo oyeron decir esto, y siguieron a Jesús. 38 Pero Jesús se volvió, y al ver que lo seguían les preguntó:
—¿Qué están buscando?
Ellos dijeron:
—Maestro, ¿dónde vives?
39 Jesús les contestó:
—Vengan a ver.
Ellos fueron y vieron dónde vivía, y pasaron el resto del día con él. Eran ya como las cuatro de la tarde.
40 Uno de los dos que oyeron a Juan y siguieron a Jesús era Andrés, hermano de Simón Pedro. 41 Al primero que Andrés se encontró fue a su hermano Simón, y le dijo:
—Hemos encontrado al Mesías (esto significa: Cristo).
42 Luego Andrés llevó a Simón a donde estaba Jesús, y cuando Jesús lo vio, le dijo:
—Tú eres Simón hijo de Juan, pero te vas a llamar Cefas (que significa: Pedro).
Jesús llama a Felipe y a Natanael
43 Al día siguiente, Jesús decidió ir a la región de Galilea y se encontró con Felipe. Le dijo:
—Sígueme.
44 Este Felipe era del pueblo de Betsaida, de donde eran también Andrés y Pedro. 45 Felipe fue a buscar a Natanael, y le dijo:
—Hemos encontrado a aquel de quien Moisés escribió en los libros de la ley, y de quien también escribieron los profetas. Me refiero a Jesús, el hijo de José, el de Nazaret.
46 Dijo Natanael:
—¿Acaso de Nazaret puede salir algo bueno?
Felipe le contestó:
—Ven y compruébalo.
47 Cuando Jesús vio acercarse a Natanael, dijo:
—Aquí viene un verdadero israelita, en quien no hay engaño.
48 Natanael le preguntó:
—¿Cómo es que me conoces?
Jesús le respondió:
—Te vi antes de que Felipe te llamara, cuando aún estabas debajo de la higuera.
49 Natanael le dijo:
—Maestro, ¡tú eres el Hijo de Dios, tú eres el Rey de Israel!
50 Jesús le contestó:
—¿Me crees solamente porque te he dicho que te vi debajo de la higuera? Pues aún vas a ver cosas más grandes que estas.
51 También le dijo Jesús:
—Les aseguro que ustedes van a ver el cielo abierto, y a los ángeles de Dios subir y bajar sobre el Hijo del hombre.
Enlhit nic nat intomjaclhac Dios Appayvam
1 Apnec nic nat siclhoc anco apvisay Appayvam. Apnec nic nat apnaclha Dios Ingyapam apvisay Appayvam. Apnoc nic nat poc apvisay Appayvam najan Dios Ingyapam. 2 Apnec nic nat siclhoc anco apnaclha Dios Inyapam. 3 Apquillanac nic nat Dios Ingyapam aclhamoclhojo asoc, ayinyema apquillanescama apvisay Appayvam. Am nic nat collanalhcac lhama asoc mepqui apvisay Appayvam. 4 Acyimnatem apnenyic nic nat innac maa. Ayinyema ilhnic nat acyimnatem ingnenyaoc. Eyca as acyimnatem apnenyic apquilsascasquic alhta olhma enlhitaoc. 5 Apquilsascasquic alhta olhma naysicsa yatescamalhma. Am alhta covanac yatescamalhma cosponsic ayitsayolhma.
6 Apvaac alhta enlhit apvisay Juan. Dios Ingyapam alhta apcapajascama. 7 Apvaac alhta aptomja apvitaycamco, yoyam elngacsic acvisay ayitsayolhma. Apquiltamjoc alhta yoyam eltimjic melyasquiyam enlhitaoc actemaclha aplhanma. 8 Jave alhta apquilsasquiscama olhma apanco Juan. Apvamlha aptomja apvitaycamco, yoyam elngacsic acvisay ayitsayolhma.
9 Apquilhyacme aptomja apquilsasquiscama olhma aptomja nasoc anco. Apquilsascasquic alhta olhma aplhamoclhojo enlhit.
10 Apnec alhta as nalhpop apvisay Appayvam. Dios Ingyapam nic nat apquillanay as nalhpop, ayinyema apquillanescama apvisay Appayvam. Am alhta eyicpilcacpoc nipyesicsa enlhitaoc as nalhpop.
11 Apvaac alhta as nalhpop actomja apanco. Am alhta emacpoc tacja nipyesicsa apnaymacoc. 12 Apquilmec alhta tacja moclhama enlhit aptomja melyasquiyam. Apquilasinaquic alhta eltimjic Dios apquitquic. 13 Jave apquiltamongvoyam apanco. Jave appaliyam ayinyema enlhit. Jave najan enlhit ayinyema apquiltimesquiscama. Dios Ingyapam eyca apquiltimesquiscama apquitquic.
14 Enlhit apanco alhta aptomjaclhac apvisay Appayvam. Apnactac alhta ningyesicsa. Ningvitac alhta gloria aptamila apanco. Eycaso actomja gloria aptamila apanco Ingyapam Apquitca apvamlha pac lhama, am colhno moc gloria actamila anco. Inlanoc alhta apvalhoc singamliyam najan aptomja nasoc anco. 15 Aplingasquic alhta Juan aplhena apvisay. Apyimnatasquic alhta appayvam:
—Eyca as enlhit siclhena alhta, yoyam elhingmac netamin coo. Aptomja apyimtalhnamo, am olhnoc coo. Aptiyasam nic alhta apmamyi motyaycamlha coo.
16 Ningillhovamquic ninlhamoclhojo singaycaoc, cotlaycaoc singaycaoc. Ayinyemaclha acyitnamaclha cotlaycaoc asoc. 17 Singanamaclha ayinyema ilhnic nat Moisés. Eyca singaycaoc najan amyaa actamila ayinyema Jesucristo. 18 Am nic nat etamacpoc Dios Ingyapam acvocmo ningvamlha nac jay. Apvamlha pac lhama Apquitca aptomja apyipitcayo Apyap, aptomja singillhicmoscama aptemaclha apanco Dios Ingyapam —alhta aptomjac Juan.
Aplingascama Juan apvisay Jesucristo
(Mt 3.11-12Mr 1.7-8Lc 3.15-17)
19 Eycaso actomja alhta Juan aplingascama amyaa. Apnam alhta judíos tingma Jerusalén. Apquilapajasquic alhta sacerdotes najan levitas apnaclha Juan. Apquiltomjac alhta apquilanya:
—¿Soc enlhit lhip qui? —alhta apquiltomjac. 20 Appeyvasoc alhta aplhanma. Apcatingmavoc alhta Juan:
—Jave coo Cristo —alhta aptomjac. 21 Apquiltomjac alhta mocjam apquilanya:
—¿Soc enlhit lhip qui? ¿Naso ya lhquip Elías profeta Dios aplingascama? —alhta apquiltomjac.
Apcatingmavoc alhta Juan:
—Jave coo —alhta aptomjac.
Natamin apquililmalhnaclho alhta mocjam:
—¿Naso ya lhquip profeta aplhenamap yoyam eva? —alhta apquiltomjac.
Apcatingmavoc alhta:
—Jave coo —alhta aptomjac.
22 Apquiltomjac alhta mocjam apquilanya:
—¿Soc enlhit lhip qui? Ningilanyalhquic lhac ongiltimnasquiclha apquiltomja singilapajascama. ¿Jalhco sat etnejic elhenacpojo apanco lhip? —alhta apquiltomjac.
23 Apcatingmavoc alhta Juan:
—Aplhanma ilhnic nat Isaías profeta Dios aplingascama:

Coo nac enlhit appameteycam aptomja apquilpalhamaycam yoclhilhma actamopeycaoc:
“Ellanesquis amay, yoyam eyacsic Visqui ingac”

—nic nat intomjac appayvam.
24 Fariseos alhta apquilapajascama enlhit, yoyam elpamejitsic Juan. 25 Apquiltomjac alhta apquilanya Juan:
—¿Soctomja apyapascasamco nac lhip yingmin? Jave nac lhip Cristo, jave najan Elías, jave najan profeta aplhenamap —alhta apquiltomjac.
26 Apcatingmavoc alhta Juan:
—Acyapascasamqui inyicje yingmin enlhitaoc. Apne inyicje lhama nipyesicsa quellhip. Am eyca elyicpilcac mocjam quellhip. 27 Eyca as enlhit aptomja aplhingayam netamin coo. Aptiyasam nic alhta apmamyi. Acyaponcanalhquic ollicsic alhataoc tiyayipeoc apác —alhta aptomjac.
28 Eycaso actomjaclha alhta amyaa yoclhilhma Betábara, tap vatsam Jordán actiyapmaclha acnim. Apyapascasamquic alhta yingmin enlhitaoc Juan maa.
Nipquesic apquitcoc apquinyema Dios Ingyapam
29 Moc acnim alhta intomjac. Apvitac alhta Juan aplhingacmo Jesús. Aptomjac alhta Juan apquilanya enlhitaoc:
—Quip elanojo. Aptomja sat apmascoscama melyascalhma enlhit lhalhma anco, malha nipquesic apquitcoc apquilmesomap enlhitaoc. Eyca as aptomja nipquesic apquitcoc Dios apmescama. 30 Eycaso siclhena alhta: “Elhingmac sat lhama enlhit netamin coo. Aptiyasam nic alhta apmamyi. Aptomja apyimtalhnamo molhno coo”. 31 Am alhta oyicpilcac coo lha. Acyapascasamquic yingmin enlhitaoc, yoyam etacpoc Cristo nipyesicsa enlhitaoc Israel —alhta aptomjac.
32 Aplingasquic alhta mocjam Juan:
—Acvitac alhta Espíritu Santo apquinyema netin. Malha valhaay alhta intomjac apvayventamo tacjaplhit Jesús. 33 Am alhta oyicpilcac siclho coo. Eyasinaquic alhta Dios Ingyapam oyapasquisamcoc yingmin enlhitaoc. Aptomjac alhta seyanya aptomja seyapajascama: “Apvitac sat ancoc lhip Espíritu Santo apvayventamo tacjaplhit lhama enlhit, eyca as aptomja yoyam eyapasquisamcoc Espíritu Santo”. 34 Acvitac alhta coo. Aclingasquic coo apvisay aptomja Dios Apquitca —alhta aptomjac.
Jesús apquiltamsoycaoc siclhoc anco
35 Moc acnim alhta intomjac. Apnec alhta mocjam Juan maa najan apcanit apquillhalhmaa. 36 Apvitac alhta Juan aplhingacmo Jesús. Aptomjac alhta Juan apquilanya enlhitaoc:
—Quip elanojo Nipquesic apquitcoc apquinyema Dios Ingyapam —alhta aptomjac.
37 Apquillingac alhta apquillhalhmaa Juan appayvam. Apquilyiplaclhec alhta Jesús. 38 Yejemoc alhta appaycacpo Jesús. Apvitac alhta apquilyiplacmo. Aptomjac alhta apquilanya:
—¿Soc apquiltingyamco yi? —alhta aptomjac.
Apquilatingmavoc alhta:
—Singillhicmoscama, ¿jalhco acpayjo apmaclha? —alhta apquiltomjac.
39 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Noc, eltiyaningvomjo —alhta aptomjac.
Apquilyiplaclhec alhta. Apquilvitac alhta apmaclha. Apquilnacmec alhta lhama, ayinyemaclha malha las cuatro alhta intomjac.
40 Apcanit enlhit alhta apquillinga Juan appayvam. Apquilyiplaclhec alhta Jesús. Lhama alhta apvisay Andrés, Simón Pedro apipma. 41 Lhama alhta apvita apyalhing. Aptomjac alhta Andrés apcanya apyalhing:
—Ningvitac nincoo Mesías —alhta aptomjac. Actemaclha judíos apquiltimem. Ningiltimem nincoo Cristo.
42 Yejemoc alhta apyantamaclho Andrés apyalhing apnaclha Jesús. Apquilanoc alhta Jesús, aptomja apcanya:
—Lhip nac Simón, Jonás apquitca. Iltamjacpoc sat apvisay Cefas, apquiltimem Pedro, ningiltimem nincoo mataymong —alhta aptomjac.
Jesús apquevoycam Felipe najan Natanael
43 Moc acnim alhta intomjac. Apquiltamjoc alhta Jesús emyaclhac yoclhilhma Galilea. Aptajanyavoc alhta Felipe. Aptomjac alhta apcanya:
—Jeyiplaclha sat —alhta aptomjac.
44 Co Betsaida alhta Felipe, tingma pac Andrés najan Pedro. 45 Yejemoc alhta apquitama Felipe Natanael. Aptomjac alhta apcanya:
—Ningvitac lhac nincoo enlhit aplhanma ilhnic nat Moisés singanamaclha actalhesomalhca. Najan apquillhanma ilhnic nat apnatalhescama profetas Dios apquillingascama. Apvisay Jesús, José apquitca, tingma pac Nazaret —alhta aptomjac.
46 Apcatingmavoc alhta Natanael:
—¿Avanqui ya cotyapoc asoc actamila Nazaret nac maa? —alhta aptomjac. Apcatingmavoc alhta Felipe:
—Quip ityaningvomjo —alhta aptomjac.
47 Lhama alhta apvita Jesús aplhingacmo Natanael. Aptomjac alhta apcanya:
—Quip elanojo, aplhingacmo nac maa israelita apanco mepqui apyinimseycam —alhta aptomjac.
48 Aptomjac alhta Natanael:
—¿Jalhco setayaclha seyicpilco nac? —alhta aptomjac.
Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Acvitac lhac lhip coning higo yamit yicpintama apquevoycam Felipe —alhta aptomjac.
49 Aptomjac alhta mocjam Natanael:
—Singillhicmoscama, lhip nac aptomja Dios Apquitca. Lhip aptomja enlhitaoc Israel Apvisqui apancaoc —alhta aptomjac.
50 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—¿Am ya lhquip eyascacmoc ayinyema siclhena lhac: Sicvita lhac apna lhip coning higo yamit? Etac sat lhip asoc alyiviy, colhno aso —alhta aptomjac.
51 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Actomjac coo silanya quellhip: Naso, elvitangvomoc sat quellhip acyaptomalhca netin. Elvitangvomoc sat quellhip Dios ángeles apancaoc. Elmiyaclhac sat mataa netin najan elvayventac sat nalhpop tecjelhit sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit —alhta aptomjac.