Rut en el campo de Booz
1 Noemí tenía un pariente por parte de su esposo Elimélec, que se llamaba Booz y era muy rico e influyente.
2 Un día, Rut le dijo a Noemí:
—Déjame que vaya al campo, a ver si algún segador me permite ir detrás de él recogiendo espigas.
—Ve, hija mía —le respondió su suegra.
3 Rut fue a un campo y se puso a recoger las espigas que dejaban los segadores, y resultó que aquel campo era de Booz, el pariente de Elimélec. 4 En eso, Booz llegó de Belén y saludó a los segadores:
—¡Que el Señor esté con ustedes!
—¡Que el Señor lo bendiga! —le respondieron ellos.
5 En eso, Booz le preguntó al capataz de los segadores:
—¿De qué familia es esa muchacha?
6 El capataz le contestó:
—Es una moabita, que vino de Moab con Noemí. 7 Me pidió permiso para ir detrás de los segadores recogiendo espigas, y se ha pasado trabajando toda la mañana, hasta ahora mismo que ha venido a descansar un poco.
8 Entonces Booz le dijo a Rut:
—Escucha, hija mía, no vayas a recoger espigas a ningún otro campo. Quédate aquí, con mis criadas, 9 y luego síguelas a donde veas que los segadores están trabajando. Ya he dado órdenes a mis criados para que nadie te moleste. Cuando tengas sed, ve a donde están las vasijas del agua y toma de la que ellos sacan.
10 Rut se inclinó hasta el suelo en señal de respeto, y le preguntó a Booz:
—¿Por qué se ha fijado usted en mí y es tan amable conmigo, siendo yo una extranjera?
11 Booz respondió:
—Sé muy bien todo lo que has hecho por tu suegra desde que murió tu marido, y también sé que dejaste a tus padres y tu patria por venir a vivir con nosotros, que éramos gente desconocida para ti. 12 ¡Que Dios te lo pague! ¡Que el Señor y Dios de Israel, en quien has buscado amparo, te premie por todo lo que has hecho!
13 Ella le contestó:
—Usted es muy amable conmigo, y sus palabras me llenan de aliento. Me habla usted con cariño, aunque yo ni siquiera soy como una de sus criadas.
14 A la hora de comer, Booz llamó a Rut y le dijo:
—Ven acá, toma un pedazo de pan y mójalo en esta salsa de vinagre.
Rut se sentó junto a los segadores, y Booz le dio grano tostado. Ella comió hasta quedar satisfecha, y todavía le sobró. 15 Luego, cuando fue otra vez a recoger espigas, Booz ordenó a sus criados:
—Dejen que también recoja espigas entre los manojos de cebada. No se lo impidan. 16 Y aun dejen caer algunas espigas de sus propios manojos, para que ella las recoja. ¡Que nadie la moleste!
17 Rut recogió espigas en el campo de Booz hasta que llegó la noche. Y lo que ella había recogido dio, al desgranarlo, más de veinte kilos de cebada. 18 Regresó entonces al pueblo cargada con el grano, y fue a mostrárselo a su suegra. Después sacó lo que le había sobrado de la comida y se lo dio a Noemí.
19 —¿Dónde trabajaste hoy? —le preguntó Noemí—. ¿Dónde recogiste tantas espigas? ¡Bendito sea el que te ha ayudado de esa manera!
Rut le contó a su suegra con quién había estado trabajando. Y añadió:
—El hombre con quien he trabajado se llama Booz.
20 Y Noemí le contestó:
—¡Que el Señor lo bendiga! Él ha sido bondadoso con nosotras ahora, como antes lo fue con los que ya han muerto. Ese hombre es pariente cercano de nosotras, y por eso es uno de los que tienen el deber de protegernos.
21 Rut añadió:
—También me dijo que siga yo trabajando con sus criadas hasta que se termine la cosecha.
22 Entonces Noemí respondió a su nuera:
—Hija mía, me parece bien que te quedes con sus criadas y que no vayas a ningún otro campo, para que nadie te moleste.
23 Y así, Rut siguió recogiendo espigas con las criadas de Booz hasta que se terminó la cosecha de la cebada y el trigo. Mientras tanto, vivía en compañía de su suegra.
Acmolhama Rut
1 Apnec nic nat apmolhama apvisay Booz. Noemí atava ninga nic nat apmolhama. Apyimtalhnamo ilhnic nat Booz. Cascama ilhnic nat apquilnatam.
2 Nalhit acnim nic nat intomjac. Intomjac nic nat Rut ayanya Noemí: —Pac omyaclhac amyip. Am sat ancoc elmiyavac enlhitaoc apquiltamjaycam. Ongvansiclhac sat acyilhna acpaliyam, apquilsovjomo inlhojo apquilyatemenma — nic nat intomjac.
Incatingmavoc nic nat inyipyamong: —Noc maa — nic nat intomjac.
3 Inmiyaclhec nic nat Rut ayimjaclha cebada, apquiltamjaycamcaclha enlhit. Incansaclhec nic nat acyilhna acpaliyam nalhpop, apquilsovjomo apquilyatemenma. Inyasingvocmec nic nat Rut actomja amyip apanco Booz, apmolhama ilhnic nat inyipyata ninga.
4 Tingma Belén nic nat apquinyicta Booz. Appayvasquic nic nat enlhit apquiltimesaycam: —Epasmoc sat quellhip Dios Apyimtalhnamo — nic nat aptomjac.
—Epasmoc sat lhip lha Dios Apyimtalhnamo — nic nat apquiltomjac apquilatingmavo.
5 Aptomjac nic nat Booz apcanya apquilancam apquiltimesaycam: —¿Soc enlhit acmolhama as quilvana ayitcoc? — nic nat aptomjac.
6 Apcatingmavoc nic nat: —Co Moab as quilvana ayitcoc, aclhalhma alhta Noemí. 7 Inquiltamjoc lhac momyovejec acyilhna acpaliyam nalhpop, ninsovjomo inlhojo nintamjaycam. Incansaclhec acyilhna mepqui ayastingam, ayenmo alhtooc lhac. Quilhvoc lhac acnaclho siclho — nic nat aptomjac.
8 Aptomjac nic nat Booz apcanya Rut: —Caylhojo lhiya eyitca. Nocotingya nasa acyilhna poc apanco amyip. Copalhavom sat lhiya quilvanaa seltimesaycam. 9 Cansiclha sat acyilhna apquilsovjomo inlhojo apquiltamjaycam. Altimnasquic lhac enlhit seltimesaycam, yoyam melapajacsejec lhiya. Acnim sat ancoc incajac, coyin sat yatingvalhva— nic nat aptomjac.
10 Injalhec nic nat Rut. Inticlhicvocmec nic nat nalhpop payjaclha naat, actomja ayayo.
Intomjac nic nat Rut ayanya Booz: —¿So actomja yi seyimlacmo nac lhip? Am otnajac sictemolhama as quilvanaa altimesaycam — nic nat intomjac.
11 Apcatingmavoc nic nat Booz: —Acyasamcoc coo actemaclha acpasmom lhiya inyipyamong, niptamin atava ninga. Inyinyovquic alhta lhiya inyap najan inquin. Inyinyovquic alhta ayaoclha, yoyam copalhavota nincoo, mongiltomja nintemolhama lhiya. 12 Epasmoc sat lhiya Dios Apyimtalhnamo, etnejic apasma lhiya, ayinyema ayayo mataa lhiya. Colhcac sat lhiya acyanmongam, ayinyema Dios Apyimtalhnamo, apvita inlhojo actemaclha actamila alhta lhiya — nic nat aptomjac.
13 Incatingmavoc nic nat Rut: —Aptasi nac lhip. Payjeclhec evalhoc coo siclhinga lhip appayvam. Inquiltasic anco quilvanaa altimesaycam, molhno coo — nic nat intomjac.
14 Apcaneclhec nic nat yoyam eltovamcoc. Aptomjac nic nat Booz apcanya Rut: —Colhing, jingiltasomoc sat nincoo. Cotov pan acyiplomo ayingmenic — nic nat aptomjac.
Innaclhec nic nat Rut apnaycamcaclha enlhit apquiltimesaycam. Apcamquic nic nat Booz actic macyilhnayam. Intovquic nic nat Rut mepqui acsovjomo. Intamilcasquic nic nat actic ayaymomalhca. 15 Inmiyaclhec nic nat mocjam Rut, cansiclhac mocjam acyilhna acpaliyam nalhpop.
Aptomjac nic nat Booz apquilanya apquiltimesaycam: —Noelmiyov nasa quilvana, cansiclhac acyilhna naysicsa alpilhtetem acyilhna. 16 Elpales sat moclhama acyilhna, cansiclhac sat as quilvana. Noelapajas nasa as quilvana — nic nat aptomjac.
17 Incansaclhec nic nat acyilhna acpaliyam amyip apanco Booz. Intalhnacmec nic nat. Invocmec nic nat ayansayclha actic aclicamalhca, malha veinte kilo cebada actic. 18 Impatmaoclhec nic nat Rut tingma ac. Inquillhicmosquic nic nat inyipyamong actic acsayquinta. Incamquic nic nat actic macyilhnayam ayaymomalhca. Intovquic nic nat Noemí.
19 Intomjac nic nat Noemí ayanya: —¿Co laa acpayjo actamjaycam lhiya? ¿Jalhco ayinyema actic acyilhna? Epasmoc sat Dios Apyimtalhnamo enlhit aptomja apcamliyam lhiya — nic nat intomjac Noemí.
Inquiltimnasquic nic nat Rut actomjaclha acvitay naysicsa ayansayclha acyilhna. Intomjac nic nat Rut: —Enlhit actomja amyip apanco apvisay Booz, sictimesaycam coo — nic nat intomjac.
20 Incatingmavoc nic nat Noemí: —Epasmoc sat Dios as enlhit. Aptomjac lhac singimlaycmo nincoo. Aptomjac alhta apquimlaycmo apquilmasquingvoyam. Aptomja nasoc anco ningmolhama, yoyam jingmeyvoc mataa — nic nat intomjac.
21 Intomjac nic nat Rut ayanya: —Aptomjac lhac seyanya opalhavomoc enlhit apquiltimesaycam. Acvaycmo ninsovjomo ningyatemenma acyilhna — nic nat intomjac.
22 Intomjac nic nat Noemí ayanya atapa: —Lhiya eyitca. Copalhavom sat mocjam quilvanaa altimesaycam. Nocotingya nasa moc amyip. Cotjanyejec sat acmasom — nic nat intomjac Noemí.
23 Inquilinlhanacmec nic nat Rut ayansayclha acyilhna alpalhquemalhca moc quilvanaa altimesaycam Booz. Vocmec nic nat apquilsovjomo acyilhna cebada najan maa trigo. Intajaclhec nic nat mataa acnaclha inyipyamong.