Jesús da de comer a una multitud
(Mt 14.13-21Mc 6.30-44Lc 9.10-17)
1 Después de esto, Jesús se fue al otro lado del lago de Galilea, que es el mismo lago de Tiberias. 2 Mucha gente lo seguía, porque habían visto las señales milagrosas que hacía al sanar a los enfermos. 3 Entonces Jesús subió a un monte y se sentó con sus discípulos. 4 Ya estaba cerca la Pascua, la fiesta de los judíos. 5 Cuando Jesús miró y vio la mucha gente que lo seguía, le dijo a Felipe:
—¿Dónde vamos a comprar pan para toda esta gente?
6 Pero lo dijo por ver qué contestaría Felipe, porque Jesús mismo sabía bien lo que había de hacer. 7 Felipe le respondió:
—Ni siquiera el salario de doscientos días bastaría para comprar el pan suficiente para que cada uno recibiera un poco.
8 Andrés, que era otro de sus discípulos y hermano de Simón Pedro, le dijo:
9 —Aquí hay un niño que tiene cinco panes de cebada y dos pescados; pero, ¿qué es esto para tanta gente?
10 Jesús respondió:
—Díganles a todos que se sienten.
En aquel lugar había mucha hierba, y la gente se sentó. Eran unos cinco mil hombres. 11 Jesús tomó en sus manos los panes y, después de dar gracias a Dios, los repartió entre los que estaban sentados. Hizo lo mismo con los pescados, y les dio cuanto quisieron. 12 Cuando ya la gente estuvo satisfecha, Jesús dijo a sus discípulos:
—Recojan los pedazos sobrantes, para que no se desperdicie nada.
13 Ellos los recogieron, y con los pedazos que sobraron de los cinco panes de cebada llenaron doce canastas. 14 La gente, al ver esta señal milagrosa hecha por Jesús, decía:
—De veras este es el profeta que había de venir al mundo.
15 Pero como Jesús se dio cuenta de que querían llevárselo a la fuerza para hacerlo rey, se retiró otra vez a lo alto del cerro, para estar solo.
Jesús camina sobre el agua
(Mt 14.22-27Mc 6.45-52)
16 Al llegar la noche, los discípulos de Jesús bajaron al lago, 17 subieron a una barca y comenzaron a cruzar el lago para llegar a Cafarnaún. Ya estaba completamente oscuro, y Jesús aún no había regresado. 18 En esto, el lago se agitó por causa de un fuerte viento que se había levantado. 19 Habían avanzado unos cinco o seis kilómetros cuando vieron a Jesús, que se acercaba a la barca caminando sobre el agua, y tuvieron miedo. 20 Pero Jesús les dijo:
—¡Soy yo, no tengan miedo!
21 Entonces con gusto lo recibieron en la barca, y muy pronto llegaron al lugar adonde iban.
La gente busca a Jesús
22 Al día siguiente, la gente que estaba al otro lado del lago se dio cuenta de que los discípulos se habían ido en la única barca que allí había, y que Jesús no iba con ellos. 23 Mientras tanto, otras barcas llegaron de la ciudad de Tiberias a un lugar cerca de donde habían comido el pan después de que el Señor había dado gracias. 24 Cuando la gente vio que ni Jesús ni sus discípulos estaban allí, subió también a las barcas y se dirigió a Cafarnaún, para buscar a Jesús.
Jesús, el pan de la vida
25 Al llegar al otro lado del lago, encontraron a Jesús y le preguntaron:
—Maestro, ¿cuándo viniste acá?
26 Jesús les dijo:
—Les aseguro que ustedes me buscan porque comieron hasta llenarse, y no porque hayan entendido las señales milagrosas. 27 Trabajen, pero no por la comida perecedera, sino por la comida que permanece y que da vida eterna. Esta es la comida que les dará el Hijo del hombre, porque Dios, el Padre, ha puesto su sello en él.
28 Le preguntaron:
—¿Qué debemos hacer para realizar las obras que Dios quiere que hagamos?
29 Jesús les contestó:
—La única obra que Dios quiere es que crean en aquel a quien él ha enviado.
30 Le preguntaron entonces:
—¿Qué señal puedes darnos, para que al verla te creamos? ¿Cuáles son tus obras? 31 Nuestros antepasados comieron el maná en el desierto, como dicen las Escrituras: “Les dio a comer pan del cielo.”
32 Jesús les contestó:
—Les aseguro que no fue Moisés quien les dio a ustedes el pan del cielo, sino que es mi Padre quien les da el verdadero pan del cielo. 33 Porque el pan que Dios da es el que ha bajado del cielo y da vida al mundo.
34 Ellos le pidieron:
—Señor, danos siempre ese pan.
35 Y Jesús les dijo:
—Yo soy el pan de la vida. Quien viene a mí nunca tendrá hambre; y quien cree en mí nunca tendrá sed. 36 Pero como ya les dije, ustedes no creen aunque me han visto. 37 Todos los que el Padre me da vienen a mí; y a quienes vienen a mí no los rechazaré. 38 Porque yo no he bajado del cielo para hacer mi propia voluntad, sino para hacer la voluntad de mi Padre, que me ha enviado. 39 Y la voluntad del que me ha enviado es que yo no pierda a nadie de los que me ha dado, sino que los resucite en el día último. 40 La voluntad de mi Padre es que todos los que miran al Hijo de Dios, y creen en él, tengan vida eterna; y yo los resucitaré en el día último.
41 Los judíos comenzaron a murmurar en contra de Jesús, porque afirmó: «Yo soy el pan que ha bajado del cielo.» 42 Y dijeron:
—¿No es este Jesús, el hijo de José? Nosotros conocemos a su padre y a su madre. ¿Cómo dice ahora que ha bajado del cielo?
43 Jesús les dijo entonces:
—Dejen de murmurar. 44 Nadie puede venir a mí, si no lo trae el Padre, que me ha enviado; y yo lo resucitaré en el día último. 45 En los libros de los profetas se dice: “Dios instruirá a todos.” Así que todos los que escuchan al Padre, y aprenden de él, vienen a mí.
46 »No es que alguno haya visto al Padre; el único que lo ha visto es el que viene de Dios. 47 Les aseguro que quien cree tiene vida eterna. 48 Yo soy el pan de la vida. 49 Los antepasados de ustedes comieron el maná en el desierto, y a pesar de ello murieron; 50 pero yo hablo del pan que baja del cielo; quien come de él no morirá. 51 Yo soy ese pan vivo que ha bajado del cielo; quien come de este pan vivirá para siempre. El pan que yo daré es mi propia carne. Lo daré por la vida del mundo.»
52 Los judíos se pusieron a discutir unos con otros:
—¿Cómo puede este darnos a comer su propia carne?
53 Jesús les dijo:
—Les aseguro que si ustedes no comen la carne del Hijo del hombre y beben su sangre, no tendrán vida. 54 El que come mi carne y bebe mi sangre tiene vida eterna; y yo lo resucitaré en el día último. 55 Porque mi carne es verdadera comida, y mi sangre es verdadera bebida. 56 Quien come mi carne y bebe mi sangre vive unido a mí, y yo vivo unido a él. 57 El Padre, que me ha enviado, tiene vida, y yo vivo por él; de la misma manera, quien se alimenta de mí vivirá por mí. 58 Hablo del pan que ha bajado del cielo. Este pan no es como el maná que comieron los antepasados de ustedes, que a pesar de haberlo comido murieron; quien come de este pan vivirá para siempre.
59 Jesús enseñó estas cosas en la sinagoga en Cafarnaún.
Palabras de vida eterna
60 Al oír estas enseñanzas, muchos de los que seguían a Jesús dijeron:
—Esto que dice es muy difícil de aceptar; ¿quién puede hacerle caso?
61 Jesús, al darse cuenta de lo que estaban murmurando, les preguntó:
—¿Esto los ofende? 62 ¿Qué pasaría entonces, si vieran al Hijo del hombre subir a donde antes estaba? 63 El espíritu es el que da vida; lo carnal no sirve para nada. Y las cosas que yo les he dicho son espíritu y vida. 64 Pero todavía hay algunos de ustedes que no creen.
Es que Jesús sabía desde el principio quiénes eran los que no creían, y quién era el que lo iba a traicionar. 65 Y añadió:
—Por esto les he dicho que nadie puede venir a mí, si el Padre no se lo concede.
66 Desde entonces, muchos de los que habían seguido a Jesús lo dejaron, y ya no andaban con él. 67 Jesús les preguntó a los doce discípulos:
—¿También ustedes quieren irse?
68 Simón Pedro le contestó:
—Señor, ¿a quién iremos? Tú tienes palabras de vida eterna. 69 Nosotros ya hemos creído, y sabemos que tú eres el Santo de Dios.
70 Jesús les contestó:
—¿No los he escogido yo a ustedes doce? Sin embargo, uno de ustedes es un diablo.
71 Al decir esto, Jesús hablaba de Judas hijo de Simón Iscariote, porque Judas iba a traicionarlo, aun cuando era uno de los doce discípulos.
Jesús apmescama aptoycaoc cinco mil enlhitaoc
(Mt 14.13-21Mr 6.30-44Lc 9.10-17)
1 Natamin alhta aplhinga Jesús. Apmiyaclhec alhta tap acyayengviyam acvisay Tiberias yoclhilhma Galilea. 2 Apquilyiplaclhec alhta aplhamoclhojo enlhit. Ayinyemaclha apquilvita alhta asoc sinpilapquiscama naysicsa apquiltamilquisquiyam Jesús acmasca apyimpeoc. 3 Yejemoc alhta apquinatveclho netin inquilhe. Apnacmec alhta lhama apquiltamsoycaoc. 4 Camquitvocmec alhta pascua, judíos caya apancaoc. 5 Lhama alhta appaycacpo Jesús. Apvitac alhta aplhamoclhojo enlhit apquillhingacmo. Aptomjac alhta Jesús apcanya Felipe:
—¿Jalhco sat ontingyangvomoc quilpasmongam, yoyam eltovamcoc enlhitaoc? —alhta aptomjac.
6 Apquiltamjoc alhta Jesús eyipconic Felipe. Ayinyemaclha apyasamcoc alhta Jesús yavamlha etnejic. 7 Apcatingmavoc alhta Felipe:
—Ningyinyovquic sat ancoc doscientos solyayem ontingya quilpasmongam, memenmalhacpejec sat enlhitaoc. Moc napocja sat ellhovamcoc quilpasmongam —alhta aptomjac.
8 Apnec alhta maa Jesús aptamescama apvisay Andrés, Simón Pedro apipma. Apcatingmavoc alhta Andrés:
9 —Apnec aso lhama apyimnanic. Apyitnec cinco quilpasmongam najan anit quilasma. Malha metovcamco sat cotnejic. Aplhamoc as enlhitaoc —alhta aptomjac.
10 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Elane sat elhnam enlhitaoc —alhta aptomjac.
Yejemoc alhta apnamcaa naysicsa paat. Apvocmec alhta cinco mil enlhitaoc apnaycam. 11 Apmec alhta quilpasmongam Jesús. Gracias alhta aptomja Jesús Dios Ingyapam. Apquilmesquic alhta apquiltamsoycaoc apquilanya elyipcanmojo. 12 Lhama alhta apquilyipcanacmo. Aptomjac alhta Jesús apquilanya apquiltamsoycaoc:
—Elansiclha sat quilpasmongam napocjaa, yoyam am colhic altacmo —alhta aptomjac.
13 Apquilansaclhec alhta quilpasmongam napocjaa apquilaymomap. Apquillanamcoc alhta doce nintom alhanaoc. Ayinyema alhta siclho cinco quilpasmongam. 14 Lhama alhta apquilvita enlhitaoc aptamjaycam sinpilapquiscama. Apquiltomjac alhta enlhitaoc:
—Naso nac aptomja profeta Dios aplingascama aplhenamap, yoyam evac as nalhpop —alhta apquiltomjac.
15 Apyasamcoc alhta Jesús yavamlha eltimjic enlhitaoc. Apquililtamjoc alhta elpatjetic Jesús, yoyam eltimesquisic apvisqui. Aplhinquic alhta mocjam Jesús. Apquinatveclho alhta netin inquilhe, yoyam elhic aplhapco.
Jesús aplhingam netin yingmin
(Mt 14.22-27Mr 6.45-52)
16 Alhtaa alhta intomjac. Apquilmiyaclhec alhta Jesús apquiltamsoycaoc niyava acyayengviyam. 17 Apquilquinamtec alhta barco. Apquiltamecac alhta apquiltamsoycaoc moc nicja acyayengviyam. Tingma Capernaum alhta apquilmiyaclha. Inyatasquic alhta olhma. Am alhta evoctac mocjam Jesús. 18 Yejemoc alhta apquilhcajacmo piyam apvanyam. Inyangvocmec alhta alyayajayam yingmin. 19 Apquilvoclhec alhta yingmin malha cinco kilómetros, tap lhaja. Pilapcasquic alhta apquilvita Jesús aplhingacmo netin yingmin. Apyipitcangvavoc alhta barco. Apquilacac alhta apquiltamsoycaoc. 20 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Nojela nasa, coo nac aso —alhta aptomjac.
21 Apquililtamjoc alhta inyicje elquinatsic barco. Pilapcasquic alhta apquilvoclho niyava yingmin yavamlha elanteypoc.
Apquitamomap Jesús
22 Moc acnim alhta intomjac. Apquiltamopamquic alhta napocja enlhit moc nicja acyayengviyam. Apquilyasamcoc alhta as enlhitaoc apquillhingam alhta moc lhapcavo Jesús apquiltamsoycaoc. Am alhta etacpoc Jesús. 23 Yejemoc alhta alvactamo moc barco. Tingma Tiberias alhta inquilinyectac. Inquilvoctac alhta barco aptomacpilha quilpasmongam, acpayjo aptemaclha gracias alhta Jesús. 24 Apquilquitamquic alhta enlhitaoc Jesús najan apquiltamsoycaoc. Am alhta elvitac. Yejemoc alhta apquilquitama barco apquilmiyaclho tingma Capernaum. Apquililtamjoc alhta elvita Jesús.
Jesús apyitsomap nintom acyimnatescama ingnenyic
25 Apquilvoclhec alhta enlhitaoc tap acyayengviyam. Apquilvitac alhta Jesús. Apquiltomjac alhta enlhitaoc apquilanya:
—Visqui, ¿quilhvo ya apvoctac lhip aso? —alhta apquiltomjac.
26 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Actomjac coo silanya quellhip: Selquitamsama inyicje quellhip, ayinyemaclha apquiltovcamco alhta nintom. Apquilyipcanacmec alhta. Am eyca colhenac apquilvalhoc asoc sinpilapquiscama sillanay alhta. 27 Noeltingya nasa quellhip nintom anco as nalhpop. Eltingya sat quellhip nintom actomja acyimnatescama ingnenyic cotmongvoycamlha nelha. Evanquic olmesic quellhip as nintom. Ayinyemaclha coo sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit. Dios Ingyapam aptomja selcajascama sictomja Apquitca —alhta aptomjac.
28 Apquiltomjac alhta enlhitaoc apquilanya Jesús:
—¿Soc asoc ongillanac nincoo, yoyam colcojoc apvalhoc Dios Ingyapam? —alhta apquiltomjac.
29 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Apquiltamjoc coo Tata aptomja seyapajascama, yoyam mejelyascamejec quellhip. Nojelyasquim nasa coo —alhta aptomjac.
30 Apquiltomjac alhta mocjam enlhitaoc:
—¿Co lha actema asoc monquinatquiscama pa jingillhicmocsic, yoyam mongilyascamejec sat ongvita? ¿Soc asoc pa ellanac lhip? —alhta apquiltomjac. 31 Apquiltovcamquic nic nat ningilyeyjamcaa nintom maná yoclhilhma actamopeycaoc. Innoc actomja aclhanma Dios appayvam actalhesomalhca: “Apquilmesquic nic nat Dios Ingyapam nintom maná ayinyema netin” —alhta apquiltomjac.
32 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Actomjac coo silanya quellhip: Naso, jave ayinyema Moisés apquilmescama nintom actomja nasoc anco ayinyema netin. Coo eyca Tata aptomja apquilmescama quellhip nintom actomja nasoc anco ayinyema netin. 33 Nintom actomja nasoc anco ayinyema netin singmescama Dios Ingyapam apvisay apvoy as nalhpop. Aptomja apmescama acyimnatem apnenyaoc enlhitaoc lhalhma anco —alhta aptomjac.
34 Apquiltomjac alhta enlhitaoc apquilanya:
—Visqui, jingilmes mataa nintom aplhena nac lha —alhta apquiltomjac.
35 Aptomjac alhta apquillhicmosa Jesús:
—Coo nac sicvisay nintom acyimnatescama ingnenyic. Cajejec sat mataa mayc aptomja seyoycta. Cajejec sat mataa acnim aptomja mejeyasquiyam. 36 Altimnasquic inyicje quellhip: Elvita inyicje quellhip, elyascacmec eyca. 37 Jelyotac sat moclhama enlhit aptomja selmescama Tata coo. Molantipsejec sat moclhama enlhit aptomja selyoycta. 38 Netin coo ayinyemac. Motnejec coo sicmayjayo ajanco, sat eyca otnejic apmayjayoclha coo Tata aptomja seyapajascama. 39 Apquiltamjoc yoyam molhnanimsic lhama aptomja selmescama. Apquiltamjoc yoyam onalhaticjascomoc actamongvomlha nelha acnim. 40 Eycaso actomja apmayjayoclha coo Tata aptomja seyapajascama. Apquiltamjoc yoyam colhic acyimnatem apnenyaoc moclhama aptomja selaneyo sicvisay Dios Apquitca najan aptomja mejeyasquiyam. Onalhaticjascomoc sat actamongvomlha nelha acnim —alhta aptomjac.
41 Apquilmalyevam alhta enlhitaoc, ayinyemaclha apquillinga Jesús appayvam: “Coo nac sicvisay nintom ayinyema netin” —alhta apquiltomjac.
42 Apquiltomjac alhta enlhitaoc apquilanya:
—¿Jave ya José apquitca as enlhit apvisay Jesús? Ningyicpilcoc nincoo apyap najan inquin. ¿Soctomja aplhena nac apquinyema netin? —alhta apquiltomjac.
43 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Noelmalyovam nasa. 44 Copvanquejec jeyotac enlhit, acvamlha aptomja apyantamayquinta coo Tata aptomja seyapajascama. Olhaticjascomoc sat actamongvomlha nelha acnim. 45 Alhta intomjac apnatalhescama profetas Dios apquillingascama: “Dios Ingyapam sat ellhicmocsic aplhamoclhojo enlhitaoc” —nic nat intomjac vaycajac. Jeyotac sat moclhama enlhit apquiltomja apquiljalhenmo coo Tata najan apquiltomja apquilyasingvoyam.
46 ‘Am etamacpoc mocjam coo Tata. Sicvamlha sicvitay coo, ayinyemaclha siyinyemay coo Tata. 47 Actomjac coo silanya quellhip: Yitnec acyimnatem apnenyic enlhit aptomja mejeyasquiyam. 48 Coo nac sicvisay nintom acyimnatescama ingnenyic. 49 Apquiltovcamquic nic nat apquilyeyjamcaa nintom maná yoclhilhma actamopeycaoc. Apquilitsepmec nic nat. 50 Eycaso siclhanma nintom ayinyema netin. Aptovquic sat ancoc enlhit, mengyitsepejec sat. 51 Coo nac sicvisay nintom ayinyema netin. Aptovquic sat ancoc enlhit as nintom, mengyitsepejec sat cotmongvoycamlha nelha. Nintom sicmescama coo actomja sicyovoclhojo ajanco. Momyovalhcoyc co ajanco, yoyam colhic acyimnatem apnenyic enlhit lhalhma anco —alhta aptomjac.
52 Yejemoc alhta apquillova enlhitaoc. Apquilatingmacpec alhta poc nipyesicsa:
—¿Jalhco sat etnejic jingilmesic apyovoclhojo apanco, yoyam ontovamcoc apjapitic? —alhta apquiltomjac.
53 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Actomjac coo silanya quellhip: Naso, am sat ancoc eltovcamcoc quellhip ejepitic sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit. Am sat ancoc elyinamcoc quellhip ema ajac, colhejec sat acyimnatem apnenyaoc. 54 Aptovquic sat ancoc enlhit ejepitic, apyinquic sat ancoc ema ajac, colhic sat acyimnatem apnenyic cotmongvoycamlha nelha. Olhaticjascomoc sat actamongvomlha nelha acnim. 55 Nintom actomja nasoc anco acvisay sicyovoclhojo ajanco. Ningyam actomja nasoc anco acvisay ema ajac. 56 Aptovquic sat ancoc enlhit ejepitic, apyinquic sat ancoc ema ajac, jeyipitcojoc sat coo najan oyipitcojoc sat coo lha as enlhit. 57 Acyimnatem apnenyic innac coo Tata aptomja seyapajascama. Acyimnatem enquenyic coo lha innac ayinyema coo Tata. Elhojoc sat enlhit aptomja aptom ejepitic. Colhic sat acyimnatem apnenyic ayinyema coo. 58 Eycaso siclhanma nintom ayinyema netin. Eyca as nintom am colhno nintom maná. Apquiltovcamquic nic nat apquilyeyjamcaa quellhip. Apquilitsepmec nic nat. Aptovquic sat ancoc enlhit as nintom, colhic sat acyimnatem apnenyic cotmongvoycamlha nelha —alhta aptomjac Jesús.
59 Apquillhicmosquic alhta Jesús as amyaa congne apcaneyquiclhilha tingma Capernaum.
Apquillhicmoscama Jesús actemaclha acyimnatem ingnenyic
60 Apquillingac alhta apquillhicmoscama Jesús aplhamoclhojo apquillhalhmaa. Apquiltomjac alhta apquilanya Jesús:
—Ingliclacmec appayvam aplhena nac lha. Mongvanquic ongilaylhojo —alhta apquiltomjac.
61 Apyicpilcoc alhta Jesús actemaclha apquilmalyevoycam apquillhalhmaa. Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Apquilnatjavo inyicje quellhip as asoc. 62 Coyangvomoc sat apquilnatjemo quellhip jelvitac sicvisay Sictiyam Sictomja Enlhit sicmiyaclho sat netin siyinyemayaclha —alhta aptomjac. 63 Ningvanmoncama eyca ayinyema acyimnatem ingnenyic. Am conyemac ningyovoclhojo acyimnatem ingnenyic. Altimnasquic lhac quellhip sicpayvam. Eyca as sicpayvam actomja nasoc anco ayinyema Espíritu Santo aptomja apyimnatescama ingnenyic. 64 Moclhama apquilyascacmoc mocjam quellhip —alhta aptomjac.
Apyasamcoc alhta Jesús siclhoc anco apquiltomja mataa apquilyasquiyam. Apyasamcoc alhta Jesús enlhit aptomja sat apcanem emacpoc.
65 Aptomjac alhta Jesús apquilanya:
—Altimnasquic lha inyicje: Copvanquejec jeyotac enlhit, acvamlha aptomja apyantamayquinta coo Tata —alhta aptomjac.
66 Yejemoc alhta apquilvatsamco napocja apquillhalhmaa. Masquec alhta apquiltomja apquillhalhmaa. 67 Aptomjac alhta Jesús apquilanya doce apquiltamsoycaoc:
—¿Apquililtamjo ya quellhip lha ellhong? —alhta aptomjac.
68 Apcatingmavoc alhta Simón Pedro:
—Visqui, ¿soc enlhit ongyamejic nincoo? Apvamlha lhip inyitnac appayvam actema nac cotmongvoyam nelha acyimnatem ingnenyic. 69 Mongilyascacmoc nincoo, ningyasamcoc najan aptomja lhip Cristo, Dios apponquinomap —alhta aptomjac.
70 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—¿Jave ya alhta silyacyescama quellhip doce? Lhama eyca nipyesicsa quellhip aptomja malha yavey —alhta aptomjac.
71 Judas Iscariote, Simón apquitca alhta aplhenacpoc. Judas sat etnejic apcanem emacpoc Jesús. Aptomja alhta apquilvisayo lhama apóstoles (apquiltamsoycaoc).