Los pueblos que se quedaron en Canaán
1 Estos son los pueblos que el Señor dejó en la región para poner a prueba a los israelitas que aún no habían nacido cuando se luchó por conquistar Canaán. 2 El Señor los dejó para que aprendieran a luchar los que nunca habían estado en el campo de batalla. 3 Quedaron los cinco jefes filisteos, todos los cananeos, los sidonios y los jivitas que vivían en los montes del Líbano, desde el monte de Baal Hermón hasta el paso de Jamat. 4 Con ellos el Señor quiso poner a prueba a los israelitas, para ver si obedecían los mandamientos que él había dado a sus antepasados por medio de Moisés.
5 Fue así como los israelitas vivieron entre los cananeos, hititas, amorreos, ferezeos, jivitas y jebuseos, 6 y, a través de matrimonios, empezaron a mezclarse con esos pueblos y a rendir culto a sus dioses.
Otoniel libera a Israel de Cusán Risatayin
7 Los hechos de los israelitas fueron malos a los ojos del Señor, pues se olvidaron de él y adoraron a las diferentes representaciones de Baal y de Asera. 8 Por esto el Señor se enojó contra ellos y los entregó al poder de Cusán Risatayin, rey de Mesopotamia. Durante ocho años los israelitas fueron sus esclavos, 9 hasta que le suplicaron al Señor y él hizo que surgiera alguien para salvarlos. Este caudillo fue Otoniel hijo de Cenaz, hermano menor de Caleb. 10 El espíritu del Señor vino sobre Otoniel, quien se convirtió en jefe militar de los israelitas; salió a la batalla, y el Señor le dio la victoria sobre Cusán Risatayin. 11 Después de eso, hubo paz en la región durante cuarenta años.
Aod libera a Israel de Moab
Después de la muerte de Otoniel, 12 los israelitas volvieron a hacer lo malo a los ojos del Señor, y por eso el Señor dio a Eglón, rey de Moab, más poder que a Israel. 13 Eglón hizo una alianza con los amonitas y los amalecitas, y atacó a Israel, y tomó posesión de la ciudad de las palmeras. 14 Durante dieciocho años los israelitas tuvieron que servir a Eglón, 15 hasta que le suplicaron al Señor, quien envió a Aod hijo de Gera, de la tribu de Benjamín, para que los salvara. Aod era zurdo.
Un día, los israelitas enviaron el tributo a Eglón por medio de Aod, 16 quien antes de salir se hizo una daga de doble filo, como de medio metro de largo, se la ciñó al lado derecho y la escondió debajo de su capa. 17 Con esto, se fue a llevarle el tributo a Eglón, que era muy gordo. 18 Después de entregarle a Eglón el tributo, Aod salió con los que habían ido con él, 19 pero al llegar cerca de Gilgal, donde estaban las estatuas de los ídolos, Aod regresó a donde estaba Eglón y le dijo:
—Tengo algo que darle a Su Majestad, pero debo dárselo en privado.
El rey ordenó entonces a los que estaban a su servicio que guardaran silencio y salieran de su presencia. 20 En cuanto Aod se quedó a solas con Eglón, que estaba sentado en la sala de verano, se acercó a él y le dijo:
—Lo que traigo para Su Majestad es de parte de Dios.
Al oír esto, Eglón se levantó de su trono. 21 Aod se llevó la mano izquierda al lado derecho, sacó la daga y se la clavó a Eglón en el vientre. 22 Se la clavó tan fuerte que la daga se quedó atorada en su gordura, pues Eglón era muy gordo, y hasta le reventó los intestinos. 23 Después Aod cerró las puertas con el cerrojo, y salió por la ventana.
24 Cuando los que estaban al servicio del rey regresaron y vieron las puertas cerradas, pensaron que el rey se había encerrado en la sala de verano para hacer sus necesidades. 25 Pero después de mucho esperar y ver que el rey no salía, empezaron a preocuparse. Entonces tomaron la llave y, al abrir, encontraron a su amo tendido en el suelo.
26 Mientras aquellos perdían tiempo, Aod huyó, y después de pasar cerca de las estatuas que estaban en Gilgal, se refugió en Seirat. 27 Cuando llegó a territorio israelita, dio un toque de trompeta en los montes de Efraín para llamar a los israelitas, y todos ellos bajaron de los montes, con Aod a la cabeza. 28 Aod les dijo que lo siguieran, pues el Señor les daría la victoria sobre sus enemigos los moabitas. Entonces ellos lo siguieron y tomaron posesión de los vados del Jordán, y no dejaron pasar a nadie. 29 En aquella ocasión mataron a unos diez mil moabitas, todos ellos soldados valientes y fornidos. Ni uno solo escapó con vida. 30 Así fue como los israelitas derrotaron a Moab. Después de eso, hubo paz en la región durante ochenta años.
Samgar libera a Israel de los filisteos
31 El siguiente caudillo fue Samgar hijo de Anat, que mató a seiscientos filisteos con una aguijada. Samgar también salvó a Israel.
Enlhitaoc apquileyvomaclha Canaán
1 Eycaso ilhnic nat enlhitaoc actomja apquilaoclha melantipsomap napatavo enlhitaoc israelitas. Apquiltamjoc nic nat eyipconic Dios Visqui ingac apquiltemaclha israelitas aptovana, melvitay siclhoc nic nat apquilimpocjay yoclhilhma Canaán. 2 Incaymalhquic nic nat israelitas aptovana elyasingvomoc actemaclha ningimpocjay apquiltemaclha nano. 3 Am nic nat elmacpoc mocjam cinco tingma apquilvanyam filisteos, najan apyovoclhojo cananeos, najan sidonios, najan heveos apquileyvam inquilhe alvinatem Líbano, ayenmo inquilhe Baal-hermón acvaycmo Hamat. 4 Apquiltamjoc nic nat Dios Visqui ingac eyipconic israelitas actemaclha apquilyiplovquiscama singanamaclha Dios ayinyema Moisés, apquillhoy nic nat apquilyeyjamcaa. 5 Apquilpalhcac nic nat israelitas nipyesicsa cananeos, najan hititas, najan amorreos, najan ferezeos, najan heveos, najan jebuseos. 6 Inquilyimjapquic nic nat apquitquic israelitas nipyesicsa apquitquic actomja apquilaoclha. Apquiltomjac nic nat apquilayo quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios.
Enlhit mayayo apvisay Otoniel
7 Acmasom nic nat apquiltemaclha apancaoc israelitas napato Dios Visqui ingac, mellhanma mocjam apvisay Dios. Apquiltomjac nic nat apquilayo quilaycmasquiscama Baal najan Astarté. 8 Aplovquic nic nat Dios Visqui ingac mepqui apmasma apquilimpocjay cotnaja ingmoc. Apvisay nic nat apvisqui Cusan-risataim yoclhilhma Mesopotamia. Apquilmacpec nic nat israelitas. Apquiltimesam nic nat ocho años nipyesicsa cotnaja ingmoc apvisqui Cusan-risataim. 9 Naysicsa apquillingaycamco ilhnic nat apquilmalhnamcaa Dios Visqui ingac, yoyam elvomsic tap. Apquilvomquiscama tap apvisay nic nat Otoniel, Cenaz apquitca, Caleb apyalhing nic nat. 10 Dios espíritu apanco apyipitcaclho Otoniel, epasmoc sat yoyam elvomsacpoc tap israelitas. Apquilimpocjac nic nat Otoniel najan apnaymacoc, apquilmam nic nat cotnaja ingmoc Cusan-risataim. 11 Intamilaclhec nic nat apquilvalhoc. Am nic nat elimpocjac mocjam acvaycmo cuarenta años. Apquitsepmec nic nat Otoniel.
Enlhit mayayo apvisay Aod
12 Acmasom nic nat apquiltemaclha apancaoc israelitas napato Dios Visqui ingac. Aplhocac nic nat apmopvan ayinyema Dios cotnaja ingmoc apvisay Eglón, apvisqui nipyesicsa moabitas. Apquilyimnatem apanco ilhnic nat moabitas, am nic nat elhno israelitas. 13 Apquilpasmeclhec nic nat moabitas najan amonitas najan amalecitas, elimpocjac sat israelitas. Apquilmec nic nat tingma Alha Avjac (Jericó). 14 Apquilanyacpec nic nat israelitas eltimesam apvisqui Eglón acvaycmo dieciocho años. 15 Naysicsa apquillingaycamco apquilmalhnamcaa Dios Visqui ingac, yoyam elvomsic tap. Apquilvomquiscama tap apvisay nic nat Aod, Gera apquitca, apquilmolhama tribu Benjamín. Aptemaclha ilhnic nat apmaycam apmic sancalvelha.
Nalhit acnim nic nat intomjac. Apquilapajasquic nic nat israelitas solyayem actemaclha tributo, colhic acmesa apvisqui Eglón. Apcanyacpec nic nat Aod esaclhesic maa. 16 Apquillanac nic nat sovo anit ajamtaoc Aod. Acvamlha medio metro ilhnic nat sovo acvinatem. Apteteclhec nic nat sovo coning apava niplhit derecho. 17 Apsaclhesquic nic nat solyayem tributo apnaclha Eglón, aptomja apmilay apanco. 18 Aplhocac nic nat solyayem tributo apvisqui Eglón. Appecjam nic nat etajiclha. Aptipquic nic nat maa Aod najan apquillhalhmaa. 19 Apquilvocmec nic nat acyitnamaclha quilaycmasquiscama payjoc Gilgal. Appaycacpec nic nat Aod apmiyaclho apnaclha Eglón.
Aptomjac nic nat apcanya: —Lhip visqui mayayo. Yitnec coo amyaa acyilhamalhca — nic nat aptomjac.
Apquilantipsacpec nic nat apvisqui apquilancam najan apquiltimesaycam maa. 20 Aplhapco nic nat Aod apnaclha apvisqui Eglón, congne aplhancoc acmalhalhama.
Apyocmec nic nat aptomja apcanya: —Lhip visqui mayayo, eycaso amyaa ayinyema Dios visqui ingac — nic nat aptomjac.
Pilapcasquic nic nat Eglón apquinmaclho netin. 21 Apliquic nic nat Aod sovo pac apmic sancalvelha, apyiplha apvalhoc Eglón. 22 Intalhnec nic nat sovo avjac apvalhoc Eglón, ayapma aptipilhmoc. Am nic nat elcac sovo pac Aod. 23 Yejemoc nic nat apcapeclho tingma apatong acyivey, aptepa ilhnic nat atong ayitcoc, yoyam ingyinyejic.
24 Apvonquipquic nic nat Aod. Apquilpecjam nic nat apquilancam elanojo Eglón congne aplhancoc. Cayjec nic nat atong. Apquilanayquic nic nat apquilancam, aptomja apcapayclha Eglón, yoyam eyanic siclho. 25 Apquiljalhnec nic nat acvoncaclhojo, acyiplomo alquitamsama apquilvalhoc metyapmaclha apvisqui apancaoc. Apquilvitac nic nat llave apquillica atong. Pilapcasquic nic nat apquilvita apvisqui apmatnam apyitnama nalhpop.
26 Ajolhec nic nat apquiljalhanma apquilancam melyascamco apmatnam. Cat nic nat apquinyem Aod apvaycmo acyitnamaclha quilaycmasquiscama payjoc Gilgal. Apyilhanmec nic nat payjoc Seirat. 27 Apvoclhec nic nat mocjam nipyesicsa apnaymacoc israelitas. Appayvasquic nic nat trompeta appayvascama ingyansiclha apnaymacoc israelitas inquilhe alvinatem Efraín. Apcaneclhec nic nat apyovoclhojo apquilyiplayclho Aod aplhingam apmamyi. 28 Apquilanyacpec nic nat elyiplaclha Aod. Apquilyimnatem apanco ilhnic nat nipyesicsa cotnaja ingmoc moabitas, ayinyema ilhnic nat Dios Visqui ingac. Apquilmiyaclhec nic nat maa, apquilmam nic nat amay netin vatsam Jordán, melinyejec sat cotnaja ingmoc. 29 Apticyovquic nic nat diez mil moabitas apquilyimnatem najan apquilvascapma. Am nic nat ingyaymacpoc lhama yoyam ingyinyejic. 30 Apquilmec nic nat israelitas yoclhilhma Moab. Intamilaclhec nic nat apquilvalhoc. Am nic nat elimpocjac mocjam acvaycmo ochenta años.
Enlhit mayayo Samgar
31 Poc nic nat apvisay Samgar enlhit mayayo. Anat apquitca ilhnic nat Samgar. Apquilnapquic nic nat seiscientos filisteos cotnaja ingmoc, apmaycam nic nat yamit acma ajamtic. Apquilvomquiscama tap israelitas nic nat Samgar.