Los privilegios de Israel
1 Como seguidor de Cristo, digo la verdad, no miento. Además, mi conciencia, guiada por el Espíritu Santo, me asegura que esto es verdad: 2 tengo una gran tristeza, y en mi corazón hay un incesante dolor. 3 Hasta quisiera estar yo mismo bajo maldición, separado de Cristo, si así pudiera favorecer a mis hermanos, los de mi propia etnia, 4 los israelitas. Dios los recibió como hijos, estuvo entre ellos con su presencia gloriosa, y les dio las alianzas, la ley, el culto y las promesas. 5 Sus antepasados son los patriarcas, y de ellos, en cuanto a lo humano, desciende el Mesías, el cual es Dios sobre todas las cosas, alabado por siempre. Amén.
6 No es que las promesas de Dios a Israel hayan perdido su validez; no. Lo que quiero decir es que no todos los descendientes de Israel son verdadero pueblo de Israel. 7 Ni todos los descendientes de Abrahán son verdaderamente sus hijos, pues Dios le había dicho: «Tu descendencia vendrá por medio de Isaac.» 8 Esto significa que nadie es hijo de Dios solo por pertenecer a cierta etnia; al contrario, se considera verdaderos descendientes solamente a los hijos según la promesa de Dios. 9 Porque esta es la promesa que Dios hizo a Abrahán: «Por este tiempo volveré, y Sara tendrá un hijo.»
10 Pero eso no es todo. Los dos hijos de Rebeca eran de un mismo padre, nuestro antepasado Isaac, 11-13 y antes de que ellos nacieran, cuando aún no habían hecho nada, ni bueno ni malo, Dios anunció a Rebeca: «El mayor servirá al menor.» Lo cual también está de acuerdo con las Escrituras que dicen: «Amé a Jacob más que a Esaú.» Así quedó confirmado el derecho que Dios tiene de escoger, de acuerdo con su propósito, a quienes él quiere llamar, sin tomar en cuenta lo que hayan hecho.
Autonomía de Dios
14 ¿Diremos por eso que Dios es injusto? ¡Claro que no! 15 Porque Dios dijo a Moisés: «Tendré misericordia de quien yo quiera, y tendré compasión también de quien yo quiera.» 16 Así pues, no depende de lo que el ser humano quiera o se esfuerce por hacer, sino de que Dios tenga misericordia. 17 Pues en las Escrituras Dios le dice al faraón: «Te he exaltado precisamente para mostrar en ti mi poder y para darme a conocer en toda la tierra.» 18 De manera que Dios tiene misericordia de quien él quiere tenerla, y también le endurece el corazón a quien él quiere endurecérselo.
19 Pero me dirás: «Siendo así, ¿de qué puede Dios culpar al ser humano, si nadie puede oponerse a su voluntad?» 20 Y tú, dime ¿quién eres para pedirle cuentas a Dios? ¿Acaso la olla de barro le dirá a quien la hizo: «Por qué me hiciste así?» 21 El alfarero puede hacer lo que quiera con el barro, y del mismo barro puede hacer una olla para uso especial y otra para uso común.
22 De igual manera, aunque Dios puede mostrar su ira y así dar a conocer su poder, sin embargo, ha soportado con mucha paciencia a quienes merecen ser castigados y destruidos. 23 De ese modo da a conocer la grandeza de su gloria; por eso tiene misericordia de aquellos a quienes ha preparado de antemano para que participen de ella. 24 Entre ellos estamos nosotros, a quienes Dios llamó, a unos de entre los judíos y a otros de entre los no judíos. 25 Como dice en Oseas:
«Llamaré “pueblo mío” al que no era mi pueblo;
y llamaré “amada mía” a la que no era mi amada.
26 Y allí donde se les dijo: “Ustedes no son mi pueblo”,
allí serán llamados “hijos del Dios viviente”.»
27 En cuanto a los israelitas, Isaías exclamó: «Aunque los descendientes de Israel sean tan numerosos como la arena del mar, solamente un resto de ellos alcanzará la salvación, 28 porque muy pronto el Señor cumplirá plenamente su palabra en toda la tierra.» 29 Como el mismo Isaías había dicho antes:
«Si el Señor todopoderoso no nos hubiera dejado descendencia,
ahora mismo estaríamos como Sodoma y Gomorra.»
30 ¿Qué diremos a esto? Que los no judíos, que no buscaban la justicia, sí la alcanzaron por medio de la fe; 31 y que en cambio los israelitas, que querían basar su justicia en el cumplimiento de la ley, no lo lograron. 32 ¿Por qué? Porque no se basaban en la fe, sino en sus propias obras. Por eso tropezaron con la «piedra de tropiezo» 33 que se menciona en las Escrituras:
«Yo pongo en Sión una roca,
una piedra con la cual tropezarán;
pero quien confíe en él no quedará defraudado.»
Apquilyacyescama Dios enlhitaoc Israel
1 Pac oltimnacsic quellhip lhama amyaa, ayinyemaclha sictomja sicpasmeyquiclha Cristo. Nasoc anco as amyaa, cotnaja acmovan amyaa. Inyasamcoc najan evalhoc ayinyema Espíritu Santo actomja nasoc anco as amyaa. 2 Ayovsec evalhoc coo sicvita enaymacoc judíos. Yimtilhec mataa evalhoc coo. 3 Inlhenquic mataa evalhoc enaymacoc judíos apquiltomja sicmolhama. Evanquic sat ancoc omyoc enaymacoc acyanmongam seyamasma Cristo yoyam jetvacsic, altamjo inyicje otvasalhca acyanmongam enaymacoc. 4 Eycaso enaymacoc apquiltomja Israel aptovana niptamin. Apquitquic nic nat aptomjac Dios. Yitnec nic nat nipyesicsa enaymacoc acvisay apmaclha Dios congne tingma apponquinomap. Apquillanac nic nat Dios asoc monquinatquiscama apmayjayoclha apanco actemaclha ningmiyovmalhquilha. Apquilmasquic nic nat singanamaclha Moisés. Yitnec nic nat mataa enaymacoc ninpayvam congne tingma apponquinomap. Apquilyasamcoc nic nat enaymacoc actemaclha aplhanma Dios actomja nasoc anco. 5 Enaymacoc apquiltomja aptovana niptamin ningilyeyjamcaa apquilictingam apmamyi. Apvaac alhta Cristo aptomjayclho enlhit apanco nipyesicsa enaymacoc judíos. Cristo aptomja Visqui, malha Dios tacjalhit aclhamoclhojo asoc. Pac ontimjic mataa ningayo cotmongvoycamlha nelha. Amén.
6 Altimnasquic lhac quellhip apquiltemaclha enlhitaoc Israel apquiltomja apquilhamap. Am comascac mocjam Dios appayvam aplhanma ilhnic nat actomja nasoc anco. Am elanacpo enlhitaoc Israel apquiltomja Dios apquilyacyescama. 7 Aplhamoclhojo apquiltomja apquilvisay Abraham aptovana niptamin. Am eyca elanacpo apquiltomja Dios apquitquic. Aptomjac nic nat Dios apcanya Abraham: “Isaac apquitquic eltimjic sat lhip aptovana niptamin” —nic nat aptomjac. 8 Jave ayinyema apquilvisay Abraham aptovana niptamin yoyam eltimjic Dios apquitquic. Apquilvamlha enlhitaoc eltimjic sat Dios apmolhama ayinyema aplhanma ilhnic nat actomja nasoc anco. 9 Eycaso aptomja aplhanma ilhnic nat Dios actomja nasoc anco, aptomja apcanya Abraham: “Cotimsic sat ayitca Sara. Etac sat lhip apquitca sicvactamo sat moc año” —ilhnic nat aptomjac.
10 Innoc ilhnic nat moc amyaa Isaac aptava acvisay Rebeca. Apcanit nic nat ayitquic Rebeca. Apquilyap nic nat ningilyeyjamcaa apvisay Isaac. 11-13 Am nic nat epalacmoc mocjam ayitquic. Am nic nat cotalhcac mocjam apquiltemaclha apancaoc ayitquic. Aptomjac nic nat Dios apcanya Rebeca: “Apyimtalhnamo sat etnejic apsilhyo. Malha apquilancam sat etnejic apipma” —nic nat aptomjac. Intomjac nic nat mocjam Dios appayvam actalhesomalhca: “Ayasicjavoc coo Jacob aptomja apsilhyo, actanovquic coo Esaú aptomja apipma” —nic nat intomjac. Eycaso ilhnic nat appenescamo aclhanma apvalhoc Dios. Apyacyesquic nic nat Dios lhama ayitca. Am nic nat eltamjoc Dios eyitsic apquiltemaclha ayitquic. Apquiltamjoc nic nat Dios eyacyecsic actemaclha apmayjayoclha.
14 ¿Jalhco sat ongiltimjic nincoo? ¿Naso ya Dios aptomja mepeyvomo? Paj, am coyitnac aptemaclha copeyvomo. 15 Ayinyemaclha aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés: “Ongvimlimojoc sat mataa enlhit siltamjoclha ongvimlimojo. Opasmoc sat mataa enlhit siltamjoclha opasmoc” —nic nat aptomjac. 16 Jave ayinyema nincoo ningmayjayoclha yoyam jingimlimojo Dios. Jave najan ayinyema ningyimnayquiclho naysicsa ningiltamjaycam yoyam jingimlimojo. Eyca apvamlha Dios ayinyema singimlaycmo. 17 Intomjac nic nat Dios appayvam actalhesomalhca. Aptomjac nic nat Dios apcanya apvisqui co Egipto: “Actimescasquic lhip yoyam etnejic apvisqui apyimtalhnamo. Yoyam evjanamcoc lhip sicmayjayoclha coo. Cotalhcac sat actemaclha sicmovan. Colngalhcac sat sicvisay coo lhalhma anco as nalhpop” —nic nat aptomjac. 18 Eycaso aptemaclha Dios apquimlaycmo. Inyimlimojoc sat apquiltamjoclha ingyimlimojo. Aptimescasquic Dios acyimnatem apvalhoc enlhit apquiltamjoclha etnesquisic.
19 Sat etnejic lhip jeyanic coo: “¿Soctomja aptanova Dios nintemaclha inganco? Ayinyemaclha mongvanquejec ongilyacsilhma apmayjayoclha Dios” —sat etnejic lhip. 20 ¿So actema lhquip qui? ¿Apvanqui ya lhquip ingyatingmojoc Dios? Paj, copvanquejec lhip. Pac otnejic sicyitquiscama: ¿Apvanqui ya yatingvalhva etnejic ingyanic aptomja apquillanay: “Soctomja apquillana nac lhip eyimpejic actema nac jay?” —sat etnejic yatingvalhva. 21 Apvanquic apquillanay yatingvalhva emoc yelpa yoyam ellanac asoc apquiltamjoclha ellana. Apvanquic emoc lhama yelpa yoyam ellanac siclho aptamila apanco yatingvalhva, yoyam ellanac najan yamaptamila.
22 Apquiltamjoc Dios yoyam cotalhca actemaclha apyanmongsayclha, yoyam najan cotalhca actemaclha apmopvan. Iyasamcojo sat lhip: Am epecjasac mataa Dios yoyam eyanmongsiclha apquiltemaclha apancaoc enlhit apquilmapsomcaa. Appenasoc nic nat Dios aclhanma apvalhoc yoyam eyanmongsiclha apquiltemaclha apancaoc, yoyam najan enatovasacpoc enlhitaoc. 23 Apquiltamjoc Dios yoyam cotalhca gloria aptemaclha apyimtalhnamo ningyesicsa nincoo naysicsa singimlaycmo. Aptomja singilanesquiscama Dios yoyam ongilpasmoc sat gloria aptemaclha apyimtalhnamo yoyam covac sat. 24 Aptomjac alhta Dios singilanem, malha singevoycam. Apquilanyacpec alhta judíos najan enlhitaoc lhalhma anco. 25 Intomjac nic nat Dios appayvam aplhanma ilhnic nat Oseas profeta Dios aplingascama:
Metnaja sicmolhama alhta as enlhitaoc,
oltimjic sat apquilvisay sicmolhama.
Mepqui siyasicjayo alhta as enlhitaoc,
oltimjic sat apquilvisay silasicjayo.
26 Apquiltomjacpec alhta siclho apquilvisay: Metnaja sicmolhama.
Sat eyca maa eltamjacpoc apquilvisay: Dios apquitquic
—nic nat aptomjac Dios.
27 Apquillhenacpec nic nat enlhitaoc Israel, aplhanma ilhnic nat Isaías profeta Dios aplingascama: “Aplhameclhec sat ancoc Israel aptovana niptamin malha lhopactic mongmovan ongilyipsitic. Apquilvamlha napocja sat elvomsacpoc tap. 28 Pa incomoc nelha aplhanmaclha Dios yoyam cotnejic sat as nalhpop. Cotlapsic sat esavojo Dios aplhanmaclha” —nic nat aptomjac profeta. 29 Aptomjac nic nat mocjam:
Dios Visqui ingac aptomja apyimnatem. Am alhta esovjacpoc Israel aptovana niptamin.
Apsovjacpoc alhta ancoc, colhojoc sat nincoo lha actemaclha apquilmasquingvoyam enlhitaoc tingma Sodoma najan tingma Gomorra
—nic nat aptomjac Isaías.
Enlhitaoc judíos najan tasic amyaa
30 ¿Jalhco sat ontimjic nincoo? Am eltingyamcoc mataa enlhitaoc lhalhma anco actemaclha yoyam eltimjic apquilpeyvomo napato Dios. Quilhvo eyca acvocmo acnim apquiltimesomap apquilpeyvomo napato Dios ayinyema melyasquiyam. 31 Apquililtamjoc mataa enlhitaoc Israel elsavojo apquilyiplovquiscama singanamaclha yoyam eltimjic apquilpeyvomo napato Dios. Am alhta colapvancaac elsavojo apquilyiplovquiscama. 32 ¿Soctomja colapvanco? Ayinyemaclha apquililtamjoc alhta eltimjic apquilpeyvomo ayinyema apquilyiplovquiscama apquiltemaclha. Am alhta eliltamjoc eltimjic apquilpeyvomo ayinyema mongyasquiyam. Inquilpilaponcasquic alhta mataymong acvisay “sinpilaponquiscama”. 33 Intomjac nic nat Dios appayvam actalhesomalhca:
Opquinic sat tingma Sión lhama mataymong
acvisay mataymong sinpilaponquiscama.
Opquinic sat najan mataymong acvinatem
acvisay mataymong singillovquiscama.
Am sat ancoc ongilyascacmoc nincoo, ongmiyovalhcac sat
—nic nat aptomjac Dios.