1 No encaja la nieve en el verano,
ni la lluvia en tiempo de cosecha,
ni el rendirle honores al necio.

2 La maldición sin motivo
es como un gorrión perdido,
como una golondrina sin nido;
¡jamás llega a su destino!

3 Al caballo hay que domarlo,
al asno hay que frenarlo
y al necio hay que azotarlo.

4 No le respondas al necio,
y por necio no pasarás.
5 Si al necio sabes responder,
como tal le haces parecer.

6 Enviar un mensaje por medio de un necio
es como cortarse los pies; es buscarse problemas.

7 Tan inútiles son las piernas de un cojo
como un proverbio en labios de un necio.

8 Tan absurdo es atar la piedra a la honda
como rendir honores al necio.

9 Ni el borracho la espina siente,
ni el necio el proverbio entiende.

10 Arquero que apunta a todo el que pasa
es quien da al necio trabajo en su casa.

11 El perro vuelve a su vómito
y el necio vuelve a su necedad.

12 Más se puede esperar del necio
que de quien se cree muy sabio.

13 El perezoso pretexta, para no trabajar,
que en la calle hay un león que lo quiere matar.

14 La puerta gira en sus bisagras
y el perezoso gira en la cama.

15 El perezoso mete la mano en el plato,
pero es incapaz de llevarse el bocado a la boca.

16 El perezoso se cree más sabio
que siete personas que saben responder.

17 Meterse en pleitos ajenos
es agarrar a un perro por las orejas.

18 Como un loco que lanza
mortales flechas de fuego,
19 así es quien engaña a su amigo
y luego dice que todo era un juego.

20 Sin leña se apaga el fuego,
y sin chismes se acaba el pleito.

21 Para hacer brasas, el carbón;
para hacer fuego, la leña;
y para iniciar pleitos, el pendenciero.

22 Los chismes son dulces como golosinas,
pero calan hasta lo más profundo.

23 Baño de plata sobre olla de barro
son las palabras suaves pero mal intencionadas.

24 El que odia lo disimula en sus palabras,
pero en su interior hace planes malvados.
25 No le creas si te habla con ternura,
pues su mente está llena de maldad;
26 aunque trate de ocultar su odio,
su maldad se descubrirá ante todos.

27 El que cava una fosa en ella cae;
al que hace rodar una roca, la roca lo aplasta.

28 El mentiroso odia la verdad,
el de palabras lisonjeras provoca el desorden.
1 Paj mataa acmatsamangi naysicsa acmajat, paj mataa acmamay mepqui yipjopay, paj mataa mayayo enlhit acyeyjamelhma.

2 Malha nata ayitcoc ayinyema mepqui alhancoc, colhojoc sat singvenéycam mepqui ningilsilhnanomalhca, comejec sat ingvalhoc.

3 Mongvanquejec mepqui ningiltamescama nolhing, mongvanquejec ongillhingsic yamelyeyjaycoc mepqui atong, copvanquejec acyeyjamelhma mepqui malyicpilhquetem.

4 Mongilatingmamejec sat singilmalhnaycam enlhit acyeyjamelhma, onlhojoc sat nincoo lha acyeyjamelhma. 5 Ongilatingmojoc sat appayvam acyeyjamelhma, yoyam emancangvomoc sat.

6 Ningilapajasquic sat ancoc acyeyjamelhma esovc amyaa, onlhojoc sat ningyatemenma ingmancoc, onlingamcojoc sat acmasca.

7 Mepqui apyimnatem enlhit apyateyaycam, colhojoc appayvam enlhit acyeyjamelhma.

8 Paj cotjetalhcac mataa inyelpa ningilmaycam vanteta, colhejec mataa ayaco enlhit acyeyjamelhma.

9 Naysicsa anmin singajem, monlingamquejec mataa singyiplhalhem amaoc. Mongiltamsalhquejec mataa, acyitna inlhojo acyeyjamelhma ingvalhoc.

10 Nintingyac sat ancoc singiltimesaycam enlhit acyeyjamelhma, onlhojoc sat nincoo ticyovam inyap.

11 Intingyac mataa simjing acyiclhama, cotaviclha mocjam. Apnasoc enlhit acyeyjamelhma elheniclha appayvam.

12 ¿Apne ya enlhit aplhenacpo apanco apyascamco? Aplhenacpec apanco enlhit acyeyjamelhma.

13 Jingilyacmoc sat ancoc ongiltamjam, onlhenic sat yamacmeyva acyanca amay.

14 Copvanquejec mataa tingma mepqui apatong, mongvanquejec mataa mepqui ningyitnamaclha jingilyacmo inlhojo ongiltamjam.

15 Jingilyacmoc sat ancoc ongiltamjam, onlhojoc sat enlhit appayescama apmic emoc nintom, am eyca etajesiclhac apmic etoc aptom.

16 Ningiltomja perezoso jingilyacmoc ongiltamjam, ninganem ningyascamco inganco, am elhno poc siete enlhit apquilyascamco.

17 Ningilpasmeclhec sat ancoc apquilatingmomap enlhit, colhojoc sat nintemaclha ningilpatjetma ajaycaoc simjing cotnaja nintoscama.

18-19 Ningyimsasquic sat ancoc talha apyimpejic ingmoc, colhojoc sat nintemaclha ningyinimquiscama ingmoc, acyiplomo ninlhanma: Ningnayvom nac lha — sat ontimjic.

20 Mepqui alhpongja cosponac sat talha. Mepqui enlhit acyeyjamelhma appayvam, comascoc sat ningilatingmomalhca.

21 Ningvitac mataa talha, acyitna inlhojo alhpongja najan carbón atilh. Ningvitac mataa ningilatingmomalhca, apna inlhojo enlhit acyeyjamelhma.

22 Ningilantipcasquic apvisay ingmoc actomja acmam ingilvalhoc. Malha acmasis ningiljalhenmo, jingilvoncamejec sat mataa.

23 Malha ningilmaycam alyinmom acyitsomalhca nimpayvam ayinyema ingvalhoc acmasom.

24 Acmasis mataa ningillhanma nimpayvam naysicsa ningiltanoncama ingmoc. Eycaso ayinyema mataa ingvalhoc acmasom.
25 Ongavojoc mataa appayvam enlhit apmapsom, acyitna inlhojo acmasis appayvam. Acmasom anco apvalhoc apanco.
26 Ingvanquic ongilpocsic nintemaclha nintanoncama, colhic sat acpiquinayclha ayalhnaclhojo ingvalhoc napatavo enlhitaoc.

27 Ningilmetmec sat ancoc malhic, etyamoc congne enlhit, ompalamoc sat nincoo congne. Ningilyinyovquic sat ancoc mataymong, cajic sat enlhit, nincoo sat onticyoc.

28 Ningiltanovquic mataa ingmoc, ayinyema nintemaclha ningmovan amyaa. Ningiltovasquic mataa, acyitna inlhojo nintemaclha acmasis nimpayvam.