1 Puede la humanidad trazar sus planes,
pero el Señor tiene la última palabra.

2 Puede el hombre aprobar todo lo que hace,
pero el Señor es quien juzga las intenciones.

3 Pon tus obras en las manos del Señor
y tus planes se verán realizados.

4 El Señor lo hace todo con un propósito;
hasta el malvado tiene su propio día.

5 El Señor no soporta a los orgullosos,
y tarde o temprano tendrán su castigo.

6 Con amor y verdad se perdona el pecado;
con la honra al Señor se aleja uno del mal.

7 Cuando al Señor le agrada la conducta de un hombre,
hasta a sus enemigos los pone en paz con él.

8 Vale más ganar poco honradamente,
que ganar mucho de modo injusto.

9 La humanidad puede hacer planes,
pero el Señor determina el rumbo.

10 Si el rey habla de parte de Dios,
no dicta sentencias injustas.

11 Pesas y medidas caen bajo el juicio del Señor;
todas las pesas son obra suya.

12 Los reyes reprueban las malas acciones,
porque el trono se basa en la justicia.

13 Los reyes aman y ven con agrado
a quien habla con justicia y rectitud.

14 La ira del rey es mensajera de muerte,
y es de sabios saber calmarla.

15 La alegría del rey es promesa de vida;
su buena voluntad es como nube de lluvia.

16 Más vale ganar sabiduría que oro;
más vale tener entendimiento que plata.

17 La norma de los justos es apartarse del mal;
cuidar la propia conducta es cuidarse uno mismo.

18 Tras el orgullo viene el fracaso;
tras la altanería, la caída.

19 Más vale ser humilde entre los pobres
que compartir riquezas entre los orgullosos.

20 A quien bien administra, bien le va;
¡cuán dichoso es quien confía en el Señor!

21 A quien piensa sabiamente, se le llama inteligente;
las palabras amables convencen mejor.

22 Tener buen juicio es tener una fuente de vida;
instruir a los necios es también necedad.

23 Quien piensa sabiamente, se sabe expresar,
y sus palabras convencen mejor.

24 Las palabras dulces son un panal de miel:
endulzan el ánimo y dan nuevas fuerzas.

25 Hay caminos que nos parecen derechos,
pero al final de ellos encontramos la muerte.

26 El hambre del trabajo nos impulsa a trabajar;
el apetito que despierta nos empuja a hacerlo.

27 El malvado es un horno de maldad;
¡hasta sus palabras son como llamas de fuego!

28 El perverso provoca peleas;
el chismoso genera enemistades.

29 El violento engaña a su amigo
y lo desvía hacia el mal camino.

30 Quien guiña los ojos planea hacer lo malo;
quien se muerde los labios ya lo ha cometido.

31 Las canas son la digna corona
que se gana la conducta honrada.

32 Más vale ser paciente que valiente;
más vale vencerse uno mismo que conquistar ciudades.

33 El hombre echa las suertes,
y el Señor decide el resultado.
1 Nincoo ayinyema aclhanma ingilvalhoc yavamlha ontimjic. Apyasamcoc Visqui ingac actomjaclha nelha ningiltomjaclha.

2 Ninganayquic mataa nincoo, actomja actamila nintemaclha inganco. Apyasamcoc Dios actemaclha ingvalhoc, epquiniclhac ayalhnaclhojo ingvalhoc.

3 Ongiltimnacsic sat Dios acyovoclhojo aclhanma mataa ingvalhoc. Memyovejec sat Visqui ingac actomjaclha aclhanma ingilvalhoc.

4 Apquilantipcasquic nic nat Dios aclhamoclhojo asoc, apyasamcoc yavamlha etnejic. Eyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc apquilmapsomcaa, acvoya inlhojo acnim apanco.

5 Ingiltanovquic mataa Dios, apvita inlhojo ayajamalhco ingvalhoc. Nasoc anco eyanmongsiclhac sat nintemaclha inganco.

6 Comascosalhcac sat mongyascalhma, acyitna inlhojo ningasicjayo najan nasoc anco nintemaclha ningyiplovquiscama. Colhic sat ayaco Visqui ingac, ningyinyova inlhojo actemaclha acmasom.

7 Apyispaquic sat ancoc Visqui ingac nintemaclha acpeyvomo, etnesquisic sat, yoyam jingilasicjiclhojo mocjam nincoo cotnaja ingmoc.

8 Actamila anco nintingyey anit asoc acyiplomo nintemaclha acpeyvomo, am colhna nintingyey cascama asoc, acyiplomo nintemaclha mepqui acpeyvomo.

9 Nincoo ayinyema mataa aclhanma ingvalhoc, yavamlha ontimjic. Dios ayinyema mataa singillhinquiscama, yavamlha ongyiplovcasojo.

10 Aplingasquic apvisqui rey appayvam ayinyema Dios. Melhnanmejec mataa naysicsa apyicpilquemo nintemaclha najan apquiltemaclha enlhit.

11 Apyasamcoc Visqui ingac actemaclha balanza, actemaclha ningiljanma nincoo. Apquillanac nic nat Visqui ingac acvamlha moclhama pesas ningiljanma.

12 Aptanovquic mataa apvisqui rey apquiltemaclha enlhit apquilmapsomcaa. Apvisqui aptemaclha apyimtalhnamo ayinyema mataa aptemaclha appeyvomo.

13 Apyispaquic mataa apvisqui rey nintemaclha mepqui ningyinimquiscama najan ninlhanma actomja nasoc anco.

14 Apvisqui rey aplom pac conyemac sat, yoyam ematong enlhit apmapsom. Apvanquic enlhit apyascamco ingyimjapacsic apvalhoc, comascoc aplom pac.

15 Acpayjayclha apvalhoc apvisqui rey actomja singyimnatescama. Actamilaycam apvalhoc acyitsomalhca yipjopay, ayinyemayaclha yingmin acmamay.

16 Acmamnave anco nintemaclha ningyascamco, am colhno oro acmamnave. Acmamnave anco nintemaclha ningyicpilquemo, am colhno plata acmamnave.

17 Incaymalhquic ongyinyoc actemaclha acmasom, ongiltimjic sat ningilpeyvomo. Ongmiyovalhcac sat nincoo, acyitna inlhojo ningiltamilcasomalhco inganco.

18 Onlingamcojoc singiltovascama, acyitna inlhojo ningyimtalhnesomalhco inganco. Ongillhnanmoc sat mataa, acyitna inlhojo ayajamalhco ingvalhoc.

19 Intasi nac actamilaycam ingvalhoc nipyesicsa enlhit mepqui apquilnatam, am colhno cascama ningilnatam nipyesicsa enlhit ayajamalhco apquilvalhoc.

20 Ongmiyovalhcac sat, ningyiplovquisa inlhojo singanamaclha Visqui ingac. Ningilinyejemo nincoo, acyitna inlhojo ningyiplovquiscama appayvam Visqui ingac.

21 Ningilvisay ningyascamco, acyitna inlhojo acyascamco ingvalhoc nincoo. Ninlhanma altamila nimpayvam, actomja almam apquilvalhoc ingnaymacoc.

22 Acyascamco ingvalhoc actomja ayinyemayaclha acyimnatem ingneyic. Onlingamcojoc mataa acmasom, acyitna inlhojo acyeyjamelhma ingvalhoc.

23 Altamila mataa ningilyataycam, ayinyema acyascamco ingilvalhoc. Colmoc sat apquilvalhoc ingnaymacoc actemaclha ningiltimnascama.

24 Ningilyataycam actamila colhojoc sat pa'pac yamyovjene, colhic sat acyimantesa ingvalhoc najan ingyimpejic.

25 Ninganayquic mataa acpeyvomo amay ningyiplayclha. Yitne inyicje ningitsepma actamongvamlha nelha.

26 Ningilpecjam mataa ongiltamjam, ayinyema singilpecjescama ingvalhoc. Nintingyac mataa nintamjaycam, ayinyema singilpecjescama mayic.

27 Nintemaclha acmasom acyitsomalhca malhic aclaneyo acmasom. Asquejec mataa ninlhanma ningilpayvam naysicsa nintemaclha inganco, malha talha intomjac.

28 Ningilatingmomalhca ayinyema acyeyjamelhma ingilvalhoc. Ningiltanovmalhca najan ningilinmelhamalhca ayinyema nintipquiscama apvisay ingmoc.

29 Ningyinimcasquic nincoo ingmoc, acyitna inlhojo ningyimtalhnesomalhco inganco. Eyantamacpoc sat ingmoc amay acmasom.

30 Colhenic ingvalhoc actemaclha acmasom, acyitna inlhojo nintiyinquiscama ingataoc. Yiplovcoc ningilasmescama, nimpenesa inlhojo ningiltomjaclha acmasom.

31 Acmopoy ingva acyitsomalhca nimpocanma corona, ayinyema nintemaclha ningiltamilcasomalhco inganco aclhamoclhojo años.

32 Apyispaquic Dios actamilaycam ingvalhoc, am colhno ningvascapma ningilnapomalhca. Apyispaquic Dios ningiltamilcasomalhco inganco, am colhno ningilimpocjay tingma apquilvanyam.

33 Nincoo nintemaclha sicas suerte. Visqui ingac eyca jingiltimnacsic yavamlha ontimjic.