La visita de los sabios del oriente
1 En el tiempo del rey Herodes, y después del nacimiento de Jesús en Belén de Judea, unos sabios del oriente fueron a Jerusalén. 2 Al llegar, preguntaron:
—¿Dónde está el rey de los judíos que ha nacido? Porque hemos visto su estrella en el oriente y venimos a adorarlo.
3 Al oír esto, el rey Herodes se inquietó mucho, y lo mismo les sucedió a todos los habitantes de Jerusalén. 4 Entonces el rey mandó llamar a todos los jefes de los sacerdotes y a los maestros de la ley, y les preguntó dónde había de nacer el Mesías. 5 Ellos le dijeron:
—En Belén de Judea, porque así lo escribió el profeta:
6 “En cuanto a ti, Belén, de la tierra de Judá,
no eres la más pequeña
entre las grandes ciudades de este país,
porque de ti saldrá un guía
que apacentará a mi pueblo Israel.”
7 Entonces Herodes llamó en secreto a los sabios para que ellos le informaran del tiempo preciso en que había aparecido la estrella. 8 Luego los envió a Belén, y les dijo:
—Vayan allá y averigüen todo lo que puedan acerca de ese niño; y cuando lo encuentren, avísenme, para que yo también vaya a rendirle homenaje.
9 Con estas indicaciones del rey, los sabios se fueron. La estrella que habían visto en el oriente iba delante de ellos, hasta que por fin se detuvo sobre el lugar donde estaba el niño. 10 Al ver la estrella, los sabios se alegraron mucho. 11 Luego entraron en la casa y, al ver al niño con María, su madre, cayeron de rodillas y lo adoraron. En seguida, abrieron sus cofres y le ofrecieron oro, incienso y mirra. 12 Después, advertidos en sueños de que no volvieran a donde estaba Herodes, regresaron a su tierra por otro camino.
La huida a Egipto
13 Cuando ya los sabios se habían ido, un ángel del Señor se le apareció en sueños a José y le dijo: «Levántate, toma al niño y a su madre, huye a Egipto y quédate allá hasta que yo te avise, porque Herodes va a buscar al niño para matarlo.»
14 Esa misma noche José se levantó, tomó al niño y a su madre, y se fue con ellos a Egipto, 15 y allá estuvieron hasta que Herodes murió. Esto sucedió para que se cumpliera lo que el Señor dijo por medio del profeta: «De Egipto llamé a mi hijo.»
Herodes manda matar a los niños
16 Cuando Herodes se dio cuenta de que aquellos sabios lo habían engañado, se llenó de ira, calculó el tiempo del nacimiento que los sabios le habían indicado, y mandó matar a todos los niños, de dos años para abajo que vivían en Belén y sus alrededores. 17 Así se cumplió lo que había escrito el profeta Jeremías:
18 «Se oye un clamor en Ramá,
llantos y grandes lamentos.
Es Raquel, que llora por sus hijos
y no quiere que nadie la consuele,
pues ya han muerto.»
La familia de Jesús se establece en Nazaret
19 Después de la muerte de Herodes, un ángel del Señor se le apareció en sueños a José, en Egipto, y le dijo: 20 «Levántate, toma contigo al niño y a su madre, y regresa a Israel, porque ya han muerto los que atentaban contra la vida del niño.»
21 Entonces José se levantó y regresó a Israel con el niño y su madre. 22 Pero cuando supo que Arquelao gobernaba en Judea en lugar de su padre Herodes, tuvo miedo de ir allá; y advertido en sueños por Dios, se dirigió a la región de Galilea. 23 Al llegar, se fue a vivir a un pueblo llamado Nazaret. Esto sucedió para que se cumpliera lo dicho por los profetas: «lo llamarán nazareno».
Apquilvoy maycaa apquilyascamco aptemaclha apyova
1 Lhama alhta aptiyacmo Jesús tingma Belén yoclhilhma Judea. Herodes alhta aptomja apvisqui as yoclhilhma. Yejemoc alhta apquilmiyacmo tingma Jerusalén enlhit apquilyascamco aptemaclha apyova. Apquilinyemac alhta actiyapmaclha acnim. 2 Apquiltomjac alhta apquilanya:
—¿Co lha apyitna sicaa quilhvo aptiyam, yoyam etnejic apvisqui nipyesicsa judíos? Ningvitac nincoo apyova apanco actiyapmaclha acnim. Nintiyaningvavoc nincoo asi, yoyam ongilpayicsojo Visqui apjalhnancoc —alhta apquiltomjac.
3 Intamjam alhta apvalhoc apvisqui Herodes aplinga amyaa. Najan maa aplhamoclhojo enlhitaoc apnaycam tingma Jerusalén. 4 Yejemoc alhta apquilanya apvisqui Herodes, yoyam ingyaniclhojo apquilimja apmamyi sacerdotes najan apquilyascamco apquiltemaclha. Apquiltamjoc alhta eyasamcojo yoycamlha etyamoc Cristo. 5 Apquilatingmavoc alhta:
—Etyamoc sat tingma Belén yoclhilhma Judea. Eycaso actemaclha aplhanma ilhnic nat profeta Dios aplingascama aptalhescama vaycajac:
6 Lhip tingma Belén yoclhilhma Judea.
Jave lhip tingma meyoy, am elhno aplhamoclhojo tingma Judá apcaoclha.
Sat ingyinyema Apvisqui as tingma.
Eltamilsic sat enlhitaoc Israel, coo enlhit ajancaoc
—nic nat intomjac appayvam Visqui ingac.
7 Yejemoc alhta apyilhacpo apvisqui Herodes apquilevamcaa co actiyapmaclha acnim. Apquilinlhanacmec alhta apquilmalhnaycam acvamlha acnim apvitamacpo siclho apyova. 8 Yejemoc alhta apquilapajasa co actiyapmaclha acnim eltiyaningvomjo tingma Belén. Aptomjac alhta apvisqui Herodes apquilanya:
—Elyas maa. Eltiyaningvoclhojo maa sicaa ilhnic lhac. Apquilvitac sat ancoc sicaa, yejemoc sat eltajojo. Jeltimnasquita sat coo, yoyam opayicsojoc sat coo lha —alhta aptomjac.
9 Lhama alhta apquillinga apvisqui Herodes appayvam, apquillhinga alhta eyca. Yejemoc alhta apquilvitaclho mocjam apyova apquilvitay siclhoc anco actiyapmaclha acnim. Malha aplhingam apmamyi alhta aptomjac apyova. Apyitnacmec alhta apyova tacjaplhit tingma apyitnaclha sicaa. 10 Inquilpayjeclhec alhta apquilvalhoc co actiyapmaclha acnim apquilvitaclho mocjam apyova. 11 Apquilantalhningvocmec alhta congne tingma. Apquilvitac alhta sicaa najan inquin María. Apquilticlhicvocmec alhta aptapnaoc apyitnaclha sicaa. Apquilpayasoc alhta sicaa. Yejemoc alhta apquiljalhyovasa asoc apquilsoyam. Apquilmesquic alhta oro asoc almamnave najan asoc masis najan yamit anic acmasis. 12 Yejemoc alhta acvanmesa amyaa ayinyema Dios Ingyapam:
—Noeltajojo nasa apnaclha apvisqui Herodes —alhta intomjac acvanmescama. Apquiltajaclhec alhta apquilaoclha. Moc amay alhta apquilmiyaclha.
Mayinyajasquiscama Jesús apquitcoc yoclhilhma Egipto
13 Lhama alhta apquiltajaclho enlhit co actiyapmaclha acnim. Invanmesquic alhta José lhama ángel Visqui ingac apcasinancama. Aptomjac alhta ángel apcanya José:
—Ilhaticja, iyantim sat sicaa najan inquin. Ingyinyajas yoclhilhma Egipto. Ilhnim sat maa acvocmo acnim, yoyam ongvanic mocjam lhip. Apquitamquic apvisqui Herodes, yoyam ingyajic as sicaa —alhta intomjac acvanmescama.
14 Alhtaa alhta aplhaticja José. Apyantimquic alhta sicaa najan inquin. Apyasquic alhta yoclhilhma Egipto. 15 Apnacmec alhta maa acvocmo acnim apquitsepma Herodes. Yoyam cotmongvomoc nelha Visqui ingac appayvam aplhanmaclha ilhnic nat profeta Dios aplingascama:
“Ayanyam coo Sictamongvoyam apna yoclhilhma Egipto (yoyam ingyilhyemoc)”
—nic nat intomjac appayvam.
Apcanem apvisqui Herodes eticyoc sicaa
16 Am alhta elvoctac co actiyapmaclha acnim apnaclha apvisqui Herodes. Apquilyinimsam alhta. Aplovquic alhta apvisqui Herodes. Yejemoc alhta apquilapajasa singilpilhtetemo. Apquilanama alhta elnapoc sicaa apquiltomja apquilinava apnaycam tingma Belén najan poc tingma nipyava Belén. Apquilanama alhta elnapoc sicaa apvamlha anit años najan apsilhyavo. Acno acvamlha apquillhanma año co actiyapmaclha acnim apquilvitay siclhoc apyova. 17 Invocmec alhta nelha aplhanmaclha ilhnic nat Jeremías profeta Dios aplingascama:
18 Inlingalhquic acyinamam olhma tingma Ramá.
Avanjec acyipcalhomalhca najan alinlhayam.
Invinec Raquél ayinyema apticyovam ayitquic.
Am coyacmoc yoyam colhic actamilquiscaseclho avalhoc.
Ayinyemaclha apsovjacpoc alhta ayitquic
—nic nat intomjac appayvam.
19 Invocmec alhta acnim apquitsepma apvisqui Herodes. Apnec alhta mocjam José yoclhilhma Egipto. Yejemoc alhta acvanmesa José lhama ángel Visqui ingac apcasinancama. Aptomjac alhta ángel apcanya José:
20 —Ilhaticja, iyantamenta mocjam sicaa najan inquin. Itajiclha sat mocjam apcaoclha Israel. Ayinyemaclha apquilitsepquic enlhitaoc, yoyam alhta elajic sicaa —alhta intomjac acvanmescama.
21 Yejemoc alhta aplhaticja José. Apyantamentac alhta sicaa najan inquin. Apmiyantac alhta mocjam apcaoclha Israel. 22 Aplingangvoctac alhta amyaa José aptomjayclha apvisqui yoclhilhma Judea apvisay Arquelao. Herodes apquitca alhta Arquelao apya'monquiscama apyap. Apcacac alhta José emyaclhac maa. Invanmesquic alhta mocjam José. Apcanya Dios Ingyapam eyacsic yoclhilhma Galilea. 23 Lhama alhta apvoclho maa. Apnaclhec alhta tingma Nazaret. Invocmec alhta nelha apquillhanma profetas Dios apquillingascama:
—Iltamjacpoc sat apvisay nazareno —nic nat intomjac appayvam.