Jesús enseña contra la hipocresía
(Mt 10.26-27)
1 Entre tanto, una gran multitud se reunió alrededor de Jesús. Eran tantos que se atropellaban entre sí. Jesús comenzó a hablar primero a sus discípulos, les dijo: «Cuídense de la levadura de los fariseos, me refiero a la hipocresía. 2 Porque no hay ningún secreto que no llegue a descubrirse, ni nada oculto que no llegue a saberse. 3 Por tanto, todo lo que digan en la oscuridad se oirá a plena luz del día; y lo que digan en secreto y a puerta cerrada se gritará desde las azoteas de las casas.
A quién se debe temer
(Mt 10.28-31)
4 »Amigos míos, yo les digo a ustedes: No teman a quienes matan el cuerpo y después no pueden hacer nada más. 5 Yo les voy a decir a quién deben temer: ténganle miedo a quien no solo quita la vida, sino que también tiene poder para echarlos al infierno. Sí, a él más bien deben temerle.
6 »¿No se venden cinco pajarillos por dos moneditas? Sin embargo, Dios no se olvida de ninguno de ellos. 7 En cuanto a ustedes, ¡hasta los cabellos de la cabeza Dios los tiene todos contados! Así que no tengan miedo: ¡Ustedes valen más que muchos pajarillos!
Reconocer a Jesús delante de los demás
(Mt 10.32-33Mt 12.32Mt 10.19-20)
8 »Yo les digo que si alguien se declara a mi favor delante de la gente, también el Hijo del hombre se declarará a favor de él delante de los ángeles de Dios; 9 pero a quien me niegue delante de la gente, también se le negará delante de los ángeles de Dios.
10 »Dios perdonará incluso a quien diga algo contra el Hijo del hombre; pero no perdonará a quien con sus palabras ofenda al Espíritu Santo.
11 »Cuando los lleven a juicio ante las sinagogas, o ante los gobernantes y autoridades, no se preocupen por lo que han de decir o cómo decirlo para defenderse, 12 porque cuando les llegue el momento de hablar, el Espíritu Santo les enseñará lo que deben decir.»
El peligro de las riquezas
13 Uno de entre la gente le dijo a Jesús:
—Maestro, dile a mi hermano que me dé mi parte de la herencia.
14 Y Jesús le contestó:
—Amigo, ¿quién me ha puesto como juez o mediador entre ustedes?
15 Luego añadió:
—Oigan, cuídense de toda codicia, porque la vida no depende del poseer muchas cosas.
16 Entonces les contó esta parábola: «Había un hombre rico, cuyas tierras dieron una gran cosecha. 17 El rico se puso a pensar: “¿Qué haré? No tengo dónde guardar mi cosecha.” 18 Y se dijo: “¡Ya sé lo que haré! Derribaré mis graneros y levantaré otros más grandes, así podré guardar mi cosecha y todo lo que tengo. 19 Luego me diré: Amigo, tienes muchas cosas guardadas para muchos años, ahora: ¡descansa, come, bebe, goza de la vida!” 20 Pero Dios le dijo: “Necio, esta misma noche vas a morir, y lo que tienes guardado, ¿para quién será?” 21 Así le pasa a quien acumula riquezas para sí, pero es pobre delante de Dios.»
Dios cuida de sus criaturas
(Mt 6.25-34)
22 Después dijo Jesús a sus discípulos: «Por eso yo les digo: No se preocupen por lo que han de comer para vivir, ni por la ropa que necesitan para el cuerpo. 23 La vida vale más que la comida, y el cuerpo más que la ropa. 24 Fíjense en los cuervos: no siembran ni cosechan, ni tienen graneros ni bodegas; sin embargo, Dios los alimenta. ¡Cuánto más valen ustedes que las aves! 25 Y en todo caso, por mucho que alguien se preocupe, ¿acaso puede prolongar su vida aunque sea un momento? 26 Pues si no pueden hacer ni siquiera lo más pequeño, ¿por qué se preocupan por lo demás?
27 »Fíjense cómo crecen los lirios: no trabajan ni hilan. Sin embargo, les digo que ni siquiera el rey Salomón, con todo su lujo, se vestía como uno de ellos. 28 Pues si Dios viste así a la hierba, que hoy está en el campo y mañana es echada al horno, ¡cuánto más habrá de vestirlos a ustedes, gente de poca fe! 29 Por tanto, no se aflijan por lo que han de comer y beber. 30 Porque todas estas cosas las busca ansiosamente la gente del mundo, pero ustedes tienen un Padre que sabe muy bien lo que necesitan. 31 Ustedes, en cambio, busquen el reino de Dios, y recibirán también lo que necesitan.
La riqueza inagotable
(Mt 6.19-21)
32 »No tengan miedo, pequeño rebaño, porque el Padre, en su bondad, ha decidido darles el reino. 33 Vendan lo que tienen, y dénselo a los necesitados; procúrense bolsas que no se desgasten, riqueza inagotable en el cielo, donde el ladrón no puede entrar ni la polilla destruir. 34 Pues donde esté la riqueza de ustedes, allí también estará su corazón.
Hay que estar preparados
35 »Estén siempre preparados, con las lámparas encendidas. 36 Sean como aquellos que esperan que su amo regrese de un banquete de bodas, y siempre están listos para abrirle la puerta tan pronto como llegue y toque. 37 Dichosos los siervos a quienes su amo, al llegar, los encuentre despiertos. Les aseguro que el amo mismo los hará sentarse a la mesa y se dispondrá a servirles la comida. 38 Dichosos son si los encuentra preparados, no importa si llega a la medianoche o de madrugada. 39 No olviden esto: si el dueño de una casa supiera a qué hora va a llegar el ladrón, no dejaría que nadie se metiera a robar a su casa. 40 Ustedes también estén preparados; porque el Hijo del hombre vendrá cuando menos lo esperen.»
El siervo fiel y el siervo infiel
(Mt 24.45-51)
41 Pedro le preguntó:
—Señor, ¿esta parábola es solo para nosotros, o para todos?
42 El Señor le contestó: «¿Quién es el mayordomo fiel y atento, a quien su amo deja encargado de todos los que viven en su casa, para darles de comer a su debido tiempo? 43 Dichoso el siervo a quien su amo, cuando llega, lo encuentra cumpliendo con su deber. 44 Les aseguro que el amo lo pondrá como encargado de todos sus bienes. 45 Pero si ese siervo piensa que su amo va a tardar en llegar, y comienza a maltratar a los otros siervos y siervas, y se pone a comer, a beber y a emborracharse, 46 el día que menos lo espere y a una hora que no sabe, llegará su amo y lo castigará duramente, y lo condenará a correr la misma suerte que los incrédulos.
47 »El siervo que sabe lo que su amo desea, pero no se prepara ni lo obedece, será castigado con muchos azotes. 48 Pero el siervo que sin saberlo hace cosas que merecen castigo será castigado con menos azotes. A quien mucho se le da, también mucho se le pedirá; a quien mucho se le confía, mucho más se le exigirá.
Jesús, causa de división
(Mt 10.34-36)
49 »Yo he venido a prender fuego en el mundo; y ¡cómo quisiera que ya estuviera ardiendo! 50 Tengo que pasar por una terrible prueba, y ¡cómo sufro esperando que se cumpla! 51 ¿Creen ustedes que he venido a traer paz a la tierra? ¡No!, sino más bien división. 52 Porque de hoy en adelante, cinco en una familia estarán divididos, tres contra dos y dos contra tres. 53 El padre estará contra su hijo y el hijo contra su padre; la madre contra su hija y la hija contra su madre; la suegra contra su nuera y la nuera contra su suegra.»
Las señales de los tiempos
(Mt 16.1-4Mc 8.11-13)
54 Jesús también dijo a la gente: «Cuando ustedes ven que las nubes se levantan por occidente, dicen que va a llover, y así sucede. 55 Y cuando el viento sopla del sur, dicen que va a hacer calor, y así pasa. 56 ¡Hipócritas! Si saben interpretar tan bien el aspecto del cielo y de la tierra, ¿cómo es que no saben interpretar el tiempo en que viven?
Hacer las paces con el enemigo
(Mt 5.25-26)
57 »¿Por qué no juzgan por sí mismos lo que es justo? 58 Si alguien te demanda y vas con él a presentarte a la autoridad, procura llegar a un acuerdo mientras aún estés a tiempo, para que no te lleve ante el juez; porque si no, el juez te entregará a los guardias, y los guardias te meterán en la cárcel. 59 Te digo que no saldrás de allí hasta que pagues el último centavo.»
Actemaclha anit ingvalhoc
1 Apquicjingvoctac alhta enlhit appintalhnama. Apquilyenacpec alhta enlhitaoc. Inquiltamalhquic alhta mataa poc apmancoc. Yejemoc alhta apquiltimnasamcaa Jesús. Apquiltamsoycaoc alhta apquilpamejitcasac siclho:
—Elavojo anco apquimpascaoc fariseos, moc ningiltimem actemaclha anit apquilvalhoc. 2 Cotalhcac sat asoc ayapomalhca. Colngalhcac sat acvisay asoc acyilhomalhca. 3 Colngalhcac sat amyaa naysicsa ayitsayolhma actomja apquiltimnascama quellhip naysicsa yatescamalhma. Amay sat elyimnaticsojoc apquilpayvam quellhip eliltimnasam amyaa apquiltomja apquilmalyevasomap congne tingma mayapayclha atong —alhta aptomjac Jesús.
Ningilanyomalhca ongilavojo
(Mt 10.26-31)
4 “Actomjac coo siyanya quellhip enaymacoc: Mongacyejec nincoo enlhit, yoyam jingilnapoc ningyovoclhojo. Colapvancaac jintimesquisic mocjam moc. 5 Pac olhicmocsic, yoyam ongavojoc nincoo. Ongavojoc nincoo actomja apmopvan jingilnapoc najan jingilapajacsic cosponeyaclha talha. Actomjac coo siyanya mocjam: Naso, ongavojoc maa.
6 “¿Naso ya anit solyayem ayitcoc acyanmongam cinco nata ayitcoc? Paj lhama nata ayitcoc alvoncayam Dios. 7 Inquilyipsatomalhquic najan ingva inpatcoc. Mongacyejec nincoo. Ningiltasi (ningmamnave) nac nincoo, am ongnoc aclhamoclhojo nata ayitcoc —alhta aptomjac Jesús.
Ninlhanma apvisay Jesucristo napatavo enlhitaoc
(Mt 10.32-33Mt 12.32Mt 10.19-20)
8 “Actomjac coo siyanya quellhip: Coo nac Sictiyam Sictomja Enlhit. Apquillhenquic sat ancoc quellhip sicvisay nipyesicsa apnaymacoc, olhenic sat coo apquilvisay quellhip napatavo ángeles Dios apquilasinancama. 9 Apquilyinimcasquic sat ancoc quellhip apquilanem mejeyicpilcac, elyinimsacpoc sat quellhip napatavo ángeles Dios apquilasinancama.
10 “Ningiltovascasam sat ancoc apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit (Jesús), comascosalhcac sat. Ningiltovascasam sat ancoc apvisay Espíritu Santo, comascosalhquejec sat.
11 “Innec sat ancoc acnalaclho quellhip tingma apcaneyclhilha najan ningyicpilcomalhcoclha najan napatavo apquilviscaa, nocolquitam nasa apquilvalhoc apquilpayvam, yoyam elatingmojo. 12 Cotlapsic sat elhicmocsic quellhip Espíritu Santo, yoyam elatingmojo quellhip —alhta aptomjac.
Singascama cascama ningilnatam
13 Lhama enlhit nipyesicsa apnaymacoc aptomjac alhta apcanya:
—Visqui, ingyane sat javoc ingyilhpansic nicja asoc apquillhoy. Nicja sat coo jelmesic —alhta aptomjac.
14 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—Lhip emoc. ¿Soc lha actomja siyanyalhco otnejic sicyicpilquemo najan sicyayescama nicja apquilnatam? —alhta aptomjac.
15 Aptomjac alhta mocjam:
—Elavojo quellhip actemaclha ningmayjayo ongyeycajasalhcojo ningilnatam. Jave aclhamoclhojo ningilnatam actomja acyimnatescama ingnenyic —alhta aptomjac.
16 Apquiltimnasamcaa alhta Jesús actemaclha apyitquiscama:
—Apnec nic nat lhama enlhit ningilnatam inyap. Avanjec nic nat acnaclhomalhquilha acyilhna. 17 Yejemoc nic nat aclhena apvalhoc ningilnatam inyap: “¿Jalhco sat otnejic? Paj sicnincanmaclha acyilhna.” 18 Natamin aclhena nic nat apvalhoc: “Va, sat eyca olanac maa. Pac olcoc siclho tingma acyitnaclha nintom. Oyancasiclhojoc sat silanayclha. Oninquinic sat maa acyilhna najan silnatam. 19 Colhenam sat mataa evalhoc sicnincanmaclha silnatam. Mosovjec sat aplhamoclhojo piyam. Oytic sat mataa, otoc sat, oynic sat, ongvitsovacsojoc sat” —ilhnic nat intomjac apvalhoc. 20 Aptomjac nic nat apcanya Dios Ingyapam: “Enlhit meyascamcolhma nac lhip. Ingyitsapoc sat lhip alhtaa nac jay. ¿Soc sat enlhit etnejic apancaoc apquilnatam apnincanma lhip?” —nic nat aptomjac Dios Ingyapam.
21 Aptomjac alhta apquilanya Jesús:
—Eycaso ningyitsomalhco nincoo ningiltomja ningincajaycaoc ingancaoc asoc. Am coyitnac asoc ayinyema Dios —alhta aptomjac.
Dios Ingyapam aptomja aptamilquiscama apquitquic
(Mt 6.25-34)
22 Aptomjac alhta Jesús apquilanya apquiltamsoycaoc:
—Actomjac coo siyanya quellhip: Mepqui ancoc aptoycaoc, nocollhen nasa apquilvalhoc acyimnatem apnenyaoc. Mepqui ancoc apava, nocollhen nasa apquilvalhoc apquilyovoclhojo. 23 Intasic anco (acmamnave anco) ningyimnatem, colhnoc nintom. Intasic anco ningyovoclhojo, melhnoc apava —alhta aptomjac. 24 Quip elanojo apquiltemaclha mama. Am ecnaycamcoc actic najan enaclheycamcoc acyilhna. Am coyitnac apnincanmaclha aptoycaoc najan aclhamoclhojo asoc. Apcamquic mataa aptoycaoc Dios Ingyapam. Ingiltasic nincoo, mongnoc nata. 25 ¿Ingvanqui ya ongilvonquiclha medio metro tap ayinyema allheneycam ingvalhoc? 26 Am sat ancoc ongvanac ongilana asoc ayitcoc, ¿soctomja allhenamcaa nac ingilvalhoc? —alhta aptomjac.
27 “Quip elanojo actemaclha ilhnamoc. Am cotnajaycam najan am conilhpongamac. Actomjac coo siyanya quellhip: Actamila anco ilhnamoc, am elhnoc nic nat apvisqui Salomón apna apquilantalhnama aptamila. 28 Apquilanescasqui inyicje Dios Ingyapam ayimpeoc paat ayictingam yoclhilhma. Inquictinquic as acnim nac jay, secaseclha sat covatnalhca. ¿Soctomja ningyascacmo nac nincoo? Coyanvomoc sat singilmescama ningilantalhnama Dios Ingyapam —alhta aptomjac. 29 Colhenamejec ingvalhoc nincoo, yoyam ontingyamcoc nintoycaoc najan ningyinaycaoc. 30 Aptingyamquic mataa as asoc enlhitaoc lhalhma anco. Apyasamco eyca Ingyapam netin asoc ayaymalhco nincoo. 31 Ningilanyalhquic ontingyac siclho Dios apquilnancascama. Ongillhovamcoc sat asoc alaymomalhca —alhta aptomjac Jesús.
Ningilnatam acyitnama netin
(Mt 6.19-21)
32 “Noela nasa quellhip sicnatoscama apcanito. Apquiltamjoc Ingyapam netin elmesic apquilnancascama. 33 Elquilhaoc asoc apancaoc. Elmesaoc sat apnaymacoc. Elana quellhip najapa, cotnejec sat ápaoc (solyayem). Colhic sat apquilnatam netin mevoycamlha apminyilhma. Cotovejec ascoc maa. 34 Colhenam sat mataa apquilvalhoc acnamquilha apquilnatam —alhta aptomjac Jesús.
Ningilanyomalhca ongilpenacsojo
35 “Elpenacsojo quellhip. Elapongmajatsiclha sat calevascama apancaoc. 36 Ellhojo quellhip enlhit apquiljalhanma apvisqui apancaoc. Etajingvoclhac sat alyimjapmaclha. Elpecjesam sat apliquiscama atong apvactamo sat. 37 Apquilinyejemoc anco apquilancam apvitangvactamo apquiljalhnaclha apvisqui pac. Actomjac coo siyanya quellhip: Naso, ingyenojoc sat epenacsojo apvisqui. Elhnesam sat nicja mesa. Elmesic sat aptoycaoc. 38 Evotac sat lhaja alhtaa aysicso. Alhtooc anco lhaja. Apquilinyejemoc anco apquilancam apvitangvactamo apquiljalhnaclho. 39 Elyasamcojo quellhip. Apyasamcoc alhta ancoc enlhit apmolhama apyap, yoyam evac apminyilhma alhtaa. Pac alhta elaylhic, yoyam elyacsilhma apminyilhma etvacsic tingma pac. 40 Elpenacsojo quellhip lha. Apquilanayquic sat ancoc mevotac Jesús apvisay Aptiyam Aptomja Enlhit, cotlapsic sat evota —alhta aptomjac.
Lhama apquilancam apquilyajayquiclho, poc eyca melyajayquiclho
(Mt 24.45-51)
41 Aptomjac alhta apcanya Pedro:
—Visqui, ¿ningilvamlha ya nincoo singiltimnasa actemaclha apyitquiscama, inlhoyqui laa aplhamoclhojo enlhit? —alhta aptomjac.
42 Apcatingmavoc alhta Jesús:
—¿Apne ya nipyesicsa quellhip lhama enlhit apyitsomacpo mayordomo? Aptema nac mayordomo apquilyajayquiclho najan apyascamco. Aptomja apcanem apvisqui etamilsic tingma pac. Aptema laa apmilasictem aptoycaoc apquilancam. 43 Apquilinyejemoc anco apquilancam nac maa. Apvactamo sat apvisqui, etangvotac sat aptamjaycamcaclha apcanyomap elana. 44 Actomjac coo siyanya quellhip: Naso, ingyanyacpoc sat etamilsic aclhamoclhojo apvisqui apquilnatam. 45 Intomjac sat ancoc apvalhoc apquilancam: Mevotayc sat lhaja quilhvoc apvisqui ajac —sat cotnejic apvalhoc. Eyca pa elyicpilhquetamcoc enlhit apquiltamjaycam najan quilvana altamjaycam. Melnaycaoc (avanje) aptom najan apyamo anmin as apquilancam. 46 Cotlapsic sat evotac apvisqui pac naysicsa meljalhanma apquilancam. Ingyascacsojoc sat apyimpejic acyanmongayclha. Ingyanyacpoc sat epalhavomoc enlhitaoc melilyajayquiclho.
47 Lhama apquilancam apyascamco apmayjayoclha apvisqui pac. Am sat ancoc elyajaclhac apcanyaclha elana, coyavojoc sat acmasca acyanmongayclha. 48 Eyca poc apquilancam meyascamco apmayjayoclha apvisqui pac. Am sat ancoc elyajaclhac apcanyaclha elana, casilhtojoc sat acmasca acyanmongayclha. Inlhamaclhec sat ancoc asoc apmesomap enlhit, colhamojoc sat najan actingyamalhca asoc apnaclha. Inlhamaclhec sat ancoc asoc apcanyomap etamilsic enlhit, coyangvomoc sat actingyamalhca asoc apnaclha.
Jesús aptomja apquilhpanquiscama
(Mt 10.34-36)
49 Aptomjac alhta mocjam Jesús:
—Acvaac coo, yoyam olvitic talha as nalhpop. Altamjo inyicje quilhvo colhic ayalevasa talha. 50 Olngamcojoc sat acmasca seyapajasquiscama. Eyovse inyicje coo olinlhanmojo. 51 Acvaac coo as nalhpop. ¿Apquilanayqui ya quellhip oltamilcasiclha apquilvalhoc enlhitaoc? Actomjac coo siyanya quellhip: Paj, pac olsilhnana. 52 Elatingmacpoc sat cinco apmolhama. Apnatqui sat elinmelham apcanit. Apcanit sat elinmelham apnatqui. 53 Apyap sat ingyinmelham apquitca. Apquitca sat ingyinmelham apyap. Inquin sat conmelham ayitca. Ayitca sat conmelham inquin. Inyipyamong sat conmelham atapa. Atapa sat conmelham inyipyamong —alhta aptomjac Jesús.
Asoc monquinatquiscama
(Mt 16.1-4Mr 8.11-13)
54 Aptomjac alhta Jesús apquilanya enlhitaoc:
—Apquilvitac sat ancoc yipjopay actepa actalhningvamlha acnim. Yejemoc sat eltimjic quellhip: Comamac sat. Nasoc sat cotnejic coma (comama). 55 Apquilvitac sat ancoc quellhip apquilhcajacmo piyam. Yejemoc sat eltimjic quellhip: Eyquey, samangi anco. Nasoc sat cotnejic eyquey. 56 Enlhit apquilaycmascam nac quellhip. Apquilyicpilco inyicje quellhip asoc apquilvitay acyitnama netin najan nalhpop. ¿Soctomja apquilquinatquisa nac asoc monquinatquiscama apquilvitay as ningvamlha nac jay? —alhta aptomjac.
Nintamilcasayclha ingvalhoc napato singinmelhaycam
(Mt 5.25-26)
57 “¿Soctomja melyicpilco nac quellhip actemaclha acpeyvomo? 58 Aptimec sat ancoc lhip aplhalhma aptomja apquinmelhaycam, elyacsic singyicpilquemo tingma pac. Naysicsa apquillhingam ilinlhanmojo etamilcasiclha apvalhoc. Yoyam meyantamoc lhip apnaclha singyicpilquemo. Ingyanic sat singyicpilquemo apquilancam emoc lhip. Elhnescomoc sat lhip singilpilhtetomaclha. 59 Actomjac coo siyanya lhip: Metyepejec sat mataa lhip singilpilhtetomaclha, mesovjomo apquilhayclha solyayem (apmaycaoc nasa) —alhta aptomjac Jesús.