Bendiciones a los obedientes
(Dt 7.12-24Dt 28.1-14)1 »No se hagan ídolos ni imágenes; no erijan en su país piedras sagradas ni piedras grabadas; no se inclinen ante ellas, porque yo soy el Señor su Dios. 2 Respeten mis sábados; tengan reverencia por mi santuario: yo soy el Señor.
3 »Si siguen mis leyes, y cumplen mis mandamientos y los practican, 4 yo les enviaré la lluvia a su tiempo, y la tierra y los árboles del campo darán su fruto; 5 tendrán trigo hasta la cosecha de las uvas, y uvas hasta el tiempo de la siembra; comerán pan hasta quedar satisfechos, y gozarán de tranquilidad en el país. 6 Les daré bienestar en el país, y dormirán sin sobresaltos, pues yo libraré al país de animales feroces y de guerras. 7 Ustedes harán huir a sus enemigos, y ellos caerán a filo de espada ante ustedes; 8 cinco de ustedes harán huir a cien, y cien de ustedes harán huir a diez mil; sus enemigos caerán ante ustedes a filo de espada. 9 Los miraré a ustedes con buenos ojos, y los haré crecer en número, y mantendré con ustedes mi alianza. 10 Comerán del trigo almacenado en años anteriores, y hasta tendrán que desalojarlo para almacenar el trigo nuevo.
11 »Yo viviré entre ustedes, y no los rechazaré; 12 constantemente andaré entre ustedes, y seré su Dios, y ustedes serán mi pueblo. 13 Yo soy el Señor su Dios, que los sacó de Egipto para que no siguieran siendo esclavos de ellos; yo rompí el yugo que pesaba sobre ustedes, y los hice andar con la frente en alto.
Advertencias a los desobedientes
(Dt 28.15-68)14 »Pero si ustedes no me obedecen ni ponen en práctica todos estos mandamientos, 15 sino que rechazan y menosprecian mis leyes y decretos, y no cumplen con ninguno de mis mandamientos, sino que faltan a mi alianza, 16 yo también haré lo siguiente con ustedes: les enviaré mi terror, epidemia mortal, fiebre, enfermedades de los ojos y decaimiento del cuerpo; de nada les servirá sembrar, porque sus enemigos se comerán la cosecha. 17 Yo me pondré en contra de ustedes, y serán derrotados por sus enemigos; serán dominados por aquellos que los odian, y tendrán que huir aunque nadie los persiga.
18 »Si a pesar de esto no me obedecen, volveré a castigarlos siete veces por sus pecados. 19 Haré pedazos su necio orgullo; haré que el cielo les niegue su lluvia y la tierra sus frutos. 20 En vano gastarán sus fuerzas, porque la tierra no les producirá nada, ni los árboles del campo les darán frutos.
21 »Si siguen oponiéndose a mí y negándose a obedecerme, yo volveré a castigarlos siete veces más, conforme a sus pecados. 22 Lanzaré sobre ustedes bestias salvajes que los dejarán sin hijos, que despedazarán sus ganados y que reducirán el número de ustedes hasta que no haya quien transite por sus caminos.
23 »Si a pesar de todo esto no se corrigen, sino que siguen oponiéndose a mí, 24 yo también me opondré a ustedes y los castigaré aún siete veces más por sus pecados. 25 Haré venir sobre ustedes una espada que vengue la alianza; ustedes correrán a refugiarse en sus ciudades, pero yo les enviaré enfermedades, y ustedes caerán en poder del enemigo.
26 »Cuando yo destruya su provisión de alimentos, diez mujeres cocerán en un solo horno el pan de ustedes, y lo racionarán tanto que, aunque ustedes coman, no quedarán satisfechos.
27 »Si a pesar de esto no me obedecen, sino que siguen oponiéndose a mí, 28 yo también me opondré a ustedes, y con enojo los castigaré aún siete veces más por sus pecados. 29 Entonces se comerán ustedes a sus propios hijos e hijas. 30 Yo destruiré sus santuarios paganos y partiré en dos sus altares de incienso; amontonaré los cuerpos sin vida de ustedes sobre los cuerpos sin vida de sus ídolos, y les mostraré mi desprecio; 31 dejaré en ruinas sus ciudades y destruiré sus santuarios, y no me deleitaré más en el aroma de sus perfumes.
32 »Destruiré el país, ante el asombro de los enemigos de ustedes que vengan a habitarlo. 33 A ustedes los esparciré entre las naciones, y con la espada desnuda los perseguiré; su país se convertirá en un desierto y sus ciudades en espantosas ruinas. 34 Entonces la tierra disfrutará de tranquilidad todo el tiempo que permanezca desolada y que ustedes estén en el país de sus enemigos; así descansará y se desquitará de lo que antes no descansó. 35 Todo el tiempo que la tierra permanezca desolada, disfrutará de los días de reposo que no tuvo mientras ustedes la habitaron.
36 »A aquellos de ustedes que queden con vida en terreno enemigo, les haré sentir tanto miedo que huirán con el simple ruido de una hoja al caer; huirán como si los persiguieran con una espada, y caerán sin que nadie los persiga; 37 tropezarán unos contra otros como si huyeran de la guerra, aunque nadie los persiga; ¡ninguno de ustedes podrá hacer frente a sus enemigos! 38 Serán destruidos entre las naciones, y el país de sus enemigos acabará con ustedes; 39 y los que queden con vida en terreno enemigo morirán por culpa de su maldad; ¡morirán junto con sus padres, por la maldad de ellos!
40 »Aunque ustedes reconozcan su maldad y la maldad de sus padres, lo mismo que su infidelidad y su rebeldía contra mí, 41 yo también me opondré a ustedes y los llevaré al país de sus enemigos; allí su mente pagana quedará humillada y pagará por su pecado. 42 Entonces yo me acordaré de la alianza que hice con Jacob, con Isaac y con Abrahán, y también me acordaré de la tierra, 43 la cual quedará libre de ustedes y disfrutará de sus días de reposo mientras ustedes no la habiten; y pagarán ustedes por su maldad, porque despreciaron mis decretos y rechazaron mis leyes.
44 »A pesar de esto, y aunque ustedes estén en un país enemigo, no los despreciaré ni los rechazaré; no los destruiré ni faltaré a la alianza que hice con sus antepasados, porque yo soy el Señor su Dios. 45 Por el contrario, me acordaré de la alianza que hice con ellos cuando, a la vista de las naciones, los saqué de Egipto para ser su Dios. Yo soy el Señor.»
46 Estas son las leyes, decretos y enseñanzas que por medio de Moisés estableció el Señor en el monte Sinaí, entre él y los israelitas.
Singanamaclha Dios Visqui ingac
(Dt 7.12-24Dt 28.1-14)1 Aptomjac nic nat Dios apquilanya:
Coo sicvisay Dios Visqui Sicyimtalhnamo. Noellana nasa quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios. Noeltime nasa apquilayo quilaycmasquiscama. Ayinyema enlhit apquillanay mataymong quilaycmasquiscama. Moc allanomalhca táva ápac. Najan mataymong actalhesamalhca quilaycmasquiscama. 2 Eltamilquis sat mataa acnim ninnayclha. Noeltovas nasa tingma apponquinomap. Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip.
3 Apquilyiplovcasquic sat ancoc siyanamaclha najan siyascamaclha. 4 Ongvapajacsic sat acmamay nalhit acnim. Elvitac sat quellhip acyilhna ayimjaclha ninganma najan acyilhna ayimjaclha yamit. 5 Elvitac sat quellhip motajap apactic acvaycmo acyilhnamaclha uva. Elvitac sat uva acyilhna acvaycmo acmamayaclha ninquinayclha actic. Melsovejec sat mataa aptoycaoc. Coyit sat mataa actamilaycam apquilvalhoc apquileyvam. 6 Melnapacpejec sat mataa apquileyvomaclha. Elnateynic sat mataa mepqui apquilyascamalhma poc. Melvityejec sat mataa asoc navjac aclom. Melvityejec sat mataa quimpocjacme. 7 Elminlhinam sat quellhip, elinyajamcoc cotnaja ingmoc. Eticyoc sat maa. 8 Elminlhinam sat cinco apnaymacoc, elinyajamcoc sat cien cotnaja ingmoc. Elminlhinam sat cien apnaymacoc, elinyajamcoc sat diez mil cotnaja ingmoc. Eticyoc sat cotnaja ingmoc napatavo quellhip. 9 Olanam sat mataa quellhip. Olhamasiclhac sat apquitquic, eltimjic appintalhnama. Mepqui sicyeycajascama sicpayvam, osavojoc sat monquinatquiscama actemaclha sicmayjayoclha. 10 Eltovamcoc sat nintom mepqui apquilsovjomo año alhta. Cotlhalhcac sat nintom ayaymomalhca. Elansiclhac sat cotlaycaoc acyilhna alhnancoc. 11 Olhic sat coo nipyesicsa quellhip. Motanovejec sat mataa quellhip. 12 Otyisam sat mataa nipyesicsa quellhip. Otnejic sat Dios Visqui apancaoc quellhip. Otnejic sat enlhit ajancaoc quellhip. 13 Coo sicvisay Dios Sicyimtalhnamo, sicyinyovquiscama alhta yoclhilhma Egipto. Apquiltimesaycam nat quellhip, malha apquilmomap. Acmascosquic nat apquiltemaclha apquilmomap. Intamilaclhec mocjam apquileyvam quellhip.
Actemaclha mepqui apquilyajayquiclho
(Dt 28.15-68)14 Am sat ancoc jelyajaclhoc sicpayvam. Am sat ancoc elyiplovcasac siyanamaclha acyovoclhojo. 15 Yitnec sat ancoc apquilvennéycam siyanamaclha najan siyascamaclha. Acyiplomo apquiltanoncama, mepqui apquilyiplovquiscama quellhip. Apquiltovasqui nac quellhip sicpayvam actemaclha sicmayjayoclha. 16 Oyanmongsiclhac sat apquiltemaclha apancaoc quellhip. Ongvapajacsic sat acyimtalhnama, yoyam ellingamcojoc quellhip. Acvisay ningapnaclhoncama najan ningilpilhyinamam. Acvisay acmasca ingataoc mongvitay olhma najan ningmasquem. Alhto inyicje elquiniclha actic amyip. Elsavojoc sat acyilhna cotnaja ingmoc. 17 Otanovac sat apquiltemaclha quellhip. Apquilyimnatem sat eltimjic cotnaja ingmoc apquilvita quimpocjacme. Eltanovacpoc sat quellhip. Elinyajamcoc sat quellhip mepqui acvisay.
18 Am sat ancoc jelyajaclhoc mataa quellhip, olhamasiclhac sat acvaycmo siete silyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc. 19 Onatovacsic sat apquilvalhoc ayajamalhco quellhip. Omyoc sat yingmin, comacyejec sat mataa. Melvityejec sat mataa acyilhna. 20 Alhto inyicje apquiltamjaycam quellhip. Melvityejec sat acyilhna ayimjaclha ninganma. Melvityejec sat acyilhna ayimjaclha yamit.
21 Apquilinlhanacmec sat ancoc selinmelhaycam coo. Olhamasiclhac sat acvaycmo siete silyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc. 22 Olapajacsic sat asoc navjac aclom. Colsavojoc sat alnapma apnatoscama, najan alnapma apquitquic, najan alnapma enlhit nipyesicsa quellhip. Casilhtojoc sat apvitamap enlhit natingma.
23 Am sat ancoc jelyajaclhoc mataa quellhip. Apquilinlhanacmec sat ancoc selinmelhaycam quellhip. 24 Otanovac sat apquiltemaclha quellhip. Olhamasiclhac sat acvaycmo siete silyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc. 25 Olapajacsic sat cotnaja ingmoc. Elyanmongsiclhac sat quellhip apnatovascama sicpayvam sicmayjayoclha coo. Elinyajamcoc sat quellhip, elyilhanmam tingma apquilvanyam. Olapajacsic sat ningmasquem nipyesicsa quellhip. Elmacpoc sat quellhip nipyesicsa cotnaja ingmoc. 26 Melvityejec sat quellhip nintom. Collanac sat nintom diez quilvanaa, acyitna inlhojo lhama malhic. Casilhtojoc sat almilasictem nintom. Coyangvomoc sat mayic quellhip. 27 Am sat ancoc jelyajaclhoc mataa quellhip, apquiltomja selinmelhaycam. 28 Otanovac sat apquiltemaclha quellhip. Olvoc sat coo. Olhamasiclhac sat acvaycmo siete silyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc. 29 Mayic sat colnapoc. Eltovamcoc sat quellhip sicaa alitsepma. Quellhip apquitquic acticyovam. 30 Onatovacsic sat apquilmalhnancamaclha quellhip apquilayo quilaycmasquiscama. Opalhaquisic sat enlhit apjapaoc acyitnamaclha quilaycmasquiscama ápaoc. Avanjec sat cotnejic sictanoncama quellhip. 31 Osavojoc sat sicnatovascama tingma apquilvanyam quellhip. Onatovacsic sat apquilmalhnancamaclha. Otanovac sat asoc selmescama quellhip.
32 Otvacsic sat yoclhilhma apquileyvomaclha quellhip. Cotlapsic sat cotnaja ingmoc, apquilvita mactovascama yoclhilhma naysicsa quimpocjacme. 33 Ongvilhpansic sat quellhip elinyajamcoc mocjay, nipyesicsa cotnaja nimpayvomó lhama. Elminlhinacpoc sat quellhip. Cotniclhac sat yoclhilhma actamopeycaoc. Enatovasacpoc sat tingma apancaoc. 34-35 Ajolhec sat cotnejic mepqui amyaa as yoclhilhma, malha acnim ninnayclha meltamilquiscama siclhoc alhta quellhip. Naysicsa mactovascama yoclhilhma, naysicsa apquilmomap quellhip nipyesicsa cotnaja ingmoc. Cotnejic sat mepqui amyaa, malha acnim ninnayclha najan años ninnayclha. Meltamilquiscama siclhoc alhta apquileyvomaclha quellhip.
36 Ellingamcojoc sat acyivey apquilay quellhip apquilaymomap nipyesicsa cotnaja ingmoc. Elinyajamcoc sat apquillinga inlhojo alhcajayam, apquilanem quimpocjacme. Elpilapamcoc sat naysicsa apquilinyem mepqui macminlhinaycam. 37 Elinyajamcoc sat, elpilapamcoc sat mepqui macminlhinaycam. Mepqui lhama apyimnatem quellhip napatavo cotnaja ingmoc. 38 Enatovasacpoc sat quellhip nipyesicsa cotnaja nimpayvomó lhama. Comascoc sat apquileyvam quellhip nipyesicsa maa. 39 Poc apquilaymomap nipyesicsa cotnaja ingmoc. Elmasquingvomoc sat ayinyema apquiltemaclha apancaoc apquilsilhnanomap. Elitsapoc sat lhama apyapmayc ayinyema apquilsilhnanomap apanco.
40 Incovac sat acnim, yoyam elyicpilcangvomoc sat quellhip apquilsilhnanomap apanco. Najan apquiltemaclha apancaoc apquilyeyjamcaa. Ellhenic sat quellhip apquiltemaclha alhta selinmelhaycam. 41 Yiplovcoc alhta coo lha silinmelhaycam sicnalayclha nipyesicsa cotnaja ingmoc. Apquilyanmoncasquic sat ancoc apquilvalhoc. Inlingamcoc sat ancoc apquilvalhoc, ayinyema apquilsilhnaomap apanco. 42 Coyitnam sat ejatic sicmayjayoclha sicpamejitsomalhca siclhoc nat Jacob, najan maa Isaac, najan maa Abraham. Coyitnam sat ejatic yoclhilhma sicmescama coo, yoyam elhnam. 43 Apquilyamasmec alhta siclho yoclhilhma apquileyvomaclha, yoyam colimjamcoc años mepqui amyaa, malha acnim ninnayclha. Ellingamcojoc sat apquilsilhnanomap apanco. Mepqui alhta apquilyiplovquiscama siyanamaclha najan siyascamaclha.
44 Naso, apnam inyicje quellhip nipyesicsa cotnaja ingmoc. Mosovejec sat sictovascama apyovoclhojo quellhip. Otnejic sat nasoc anco sicpayvam mepqui sicyeycajascaoc. Siclhanma siclhoc nat napatavo apquilyeyjamcaa quellhip. Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip. 45 Coyitnam ejatic sicmayjayoclha sicpamejitsomalhca siclhoc nat sicyinyovquiscama yoclhilhma Egipto. Apquilvitac nat cotnaja apquilpayvomó lhama. Sicvisay alhta mataa Dios Sicyimtalhnamo — nic nat aptomjac.
46 Eycaso apcanamaclha Dios najan apcascamaclha, najan actemaclha acpeyvomo. Ayinyema ilhnic nat apquiltimnascama Moisés napatavo apnaymacoc Israel, netin inquilhe Sinaí.